Në mesin e një diskutimi për të ardhmen e Ballkanit, presidenti serb Aleksandar Vuçiç kërceu nga karrigia e tij, shpalosi një hartë me përmasa të një muri dhe e përhapi në të gjithë qilimin e dendur të dhomës private të pritjes.
“Do të shihni se çfarë është pasioni im i vërtetë”, tha ai, duke gjunjëzuar pranë një harte me ngjyra të Serbisë, që tregonte autostradat dhe linjat hekurudhore të planifikuara. “Është rrugë dhe ekonomi.”
Serbia është në mes të një transformimi fizik që Vuçiç u ka premtuar bashkëatdhetarëve të tij se izolimi i tyre do të përfundojë dhe do t’u hapë derën për antarësimin në Bashkimin Europian. Për ta kthyer “pasionin” e tij në realitet, presidenti serb po mbështetet jo vetëm në Evropë, por në një aleat të vjetër më larg në lindje – Kinë.
Me një popullsi prej pak më shumë se 7 milionë banorë, Serbia, një nga vendet më të varfra të Evropës, mund të duket si një partner i pamundur në përpjekjet e Kinës për të luajtur një rol më të madh në kontinent. Por lidhjet e gjata midis dy vendeve, të kombinuara me gjeografinë, kanë ndihmuar që Beogradi të jetë në qendër të shtytjes evropiane të Pekinit.
Për Serbinë dhe fqinjët e saj, avantazhi është i qartë: investimet e nevojshme në infrastrukturë me disa fije të dukshme bashkangjitur.
Për Kinën, motivet janë më të zymta. Por kjo është shumë e qartë: Pekini po krijon një pikë të rëndësishme në pragun juglindor të Evropës – duke rritur ndikimin e tij në vendet që një ditë do të jenë anëtarë me të drejta të plota të Bashkimit Evropian.
“Ata kanë para”
Kina i ka dhënë borxh para’ Serbisë gjatë viteve të fundit për gjithçka, nga një urë prej 170 milionë eurosh mbi Danubin në Beograd në një termocentral prej 700 milionë eurosh. Një kompani kineze bleu gjithashtu uzinën e vetme të çelikut të Serbisë, duke premtuar rigjallërimin e saj pa ndërprerë punë.
Megjithatë, pika kryesore e angazhimit të Pekinit në vend është një lidhje hekurudhore me shpejtësi të madhe prej 3 miliardë eurosh midis Beogradit dhe Budapestit. Përveç hekurudhës së pasagjerëve, projekti prej 350 kilometrash përfshin një linjë të veçantë për mallin, një pjesë kyçe e strategjisë së Pekinit për të lidhur portin grek të Pireut me Evropën Qendrore.
Hekurudha e re pritet të shkurtojë kohën e udhëtimit mes dy qyteteve nga tetë orë që është aktualisht në më pak se tre. “Do të ishte një ndryshim i vërtetë i lojës, lidhur me rrugën tonë të BE-së, në lidhje me afërsinë tonë me Evropën Qendrore dhe Perëndimore,” tha Vuçiç.
Ajo që e bën financimin kinez veçanërisht tërheqës janë kushtet. Në dallim nga huadhënësit ndërkombëtarë të zhvillimit, siç është Banka Botërore, Kina shpesh është e gatshme të financojë projekte me kthime ekonomike të dyshimta me norma nën nivelin e tregut.
Shihni autostradën e planifikuar që lidh Beogradin me qytetin bregdetar të Tivarit në Malin e Zi. Projekti pritet të kushtojë rreth 600 milionë euro. Me ndikimin ekonomik që pritet të jetë modeste, bindja e huadhënësve evropianë për të mbështetur projektin do të ishte e pamundur, thanë zyrtarët serbë. Por Kina pranoi.
Në të vërtetë, me fondet strukturore të BE-së që nuk janë të mundura për jo-anëtarët, Kina është e vetmja alternativë për vendet si Serbia. Beogradi në përgjithësi paguan mes 2 dhe 2.5 përqind në kreditë e saj kineze, të cilat zakonisht zgjasin nga 20-30 vjet.
“Nuk është e lehtë të marrësh kredi nga shtetet perëndimore,” tha ministri serb i transportit Zorana Z. Mihajlović. “Kur flasim për këtë me vendet evropiane, ata thonë” pse Kina? “, Sepse ata kanë para, të jenë të sinqertë”.
Fitojnë të dyja palët
Përveç parave, Kina gjithashtu siguron ekspertizën inxhinierike, duke siguruar që kompanitë kineze të marrin një pjesë të tortës. Për projektin hekurudhor serb, për shembull, ndarja e dakorduar midis kontraktorëve nga të dy vendet është 50-50.
Në maj, Vuçiç, i shoqëruar nga një delegacion i madh, udhëtoi për në Pekin, ku u takua me Kryeministrin kinez Li Keqiang në Sallën e Madhe të Popujve. Li theksoi angazhimin e Kinës për bashkëpunim më thellë me Serbinë, tashmë partnerin më të ngushtë në rajon, “për hir të përfitimit reciprok, rezultateve të fituara dhe shumëfishe”.
“Aleksandar Vuçiç tha se Serbia është një mik i besueshëm dhe partner i Kinës”, tha zyrtari kinez i seancës.
Nëse ndikimi i Rusisë në rajon ndihet nëpërmjet ushtrisë së saj dhe BE-së përmes karrotës së pranimit, prania e Kinës është e dukshme në punët publike me kushte në dukje të pakta.
“Avantazhi është se ato janë shumë efikase”, tha Vuçiç, vendi i të cilit ka qenë përfituesi kryesor i bujarisë kineze. “Nuk ke probleme me kinezët.”
Banka Europiane për Rindërtim dhe Zhvillim, një financues i madh i projekteve të infrastrukturës në të gjithë rajonin, kohët e fundit e përshkroi rolin e Kinës në Ballkan si “jo më në tentativë”, duke parashikuar rritje të mëtejshme të investimeve në vitet e ardhshme.
Kjo do të thotë, për të paktën Serbinë, se marrëdhënia me Kinën nuk është thjesht transaksionale. Pekini është një nga vendet e pakta që mbështet qëndrimin e Serbisë mbi Kosovën, duke refuzuar të njohë.
Kina gjithashtu qëndroi në krah të Beogradit gjatë fushatës së bombardimeve të NATO-s në 1999 kundër Serbisë. Ambasada kineze u godit gjatë bombardimeve, një incident që Uashingtoni këmbënguli ishte aksidental, por shumë kinezë dhe serbë vazhdojnë të besojnë se ishte i qëllimshëm.
Vitin e kaluar, presidenti kinez Xi Jinping udhëtoi për në Serbi për një vizitë shtetërore. Xi dhe bashkëshortja e tij u përshëndetën nga një trupë me veshje tradicionale që ia mori një vallje tradicionale serbe.
Vizita zyrtare e liderit kinez në një nga vendet më të varfëra të Evropës nënvizoi rëndësinë strategjike të Beogradit për Pekinin.
“Të dyja palët kanë gëzuar besim të fortë politik të përbashkët, bashkëpunim praktik dhe të frytshëm në të gjithë sektorët”, tha Ministria e Jashtme e Kinës në një deklaratë të bërë në atë kohë.
Nuk ka asnjë shenjë se ndjenja e mirë po zbehet. Në janar, Banka e Kinës hapi një qendër rajonale për Ballkanin dhe Evropën Lindore në Beograd. Të dy vendet ranë dakord kohët e fundit që të heqin dorë nga kërkesat për viza për qytetarët e njëri-tjetrit. Në muajt e ardhshëm, Hainan Airlines i Kinës pritet të fillojë shërbime të drejtpërdrejta të fluturimit nga Pekini në Beograd, një ndihmë e fuqishme për sektorin e turizmit të ri të Serbisë.
“Ne kemi një marrëdhënie shumë miqësore me kinezët,” tha Vuçiç.
Rrugë dhe shina
Për Kinën, investimet mbartin rëndësi ekonomike dhe politike. Ndërsa Ballkani formon një korridor të rëndësishëm përgjatë projektit të Pekinit “One Belt, One Road” (Një zonë, Një rrugë) – një plan për të ndezur rrugë të reja tregtare anembanë globit – strategjia gjithashtu premton që Kina të ndikojë më shumë në politikën evropiane.
Vitin e kaluar, gjiganti kinez i anijeve Cosco përfundoi një marrëveshje për të marrë një aksion kontrollues në portin grek të Pireut, më i madhi i vendit. Kinezët tashmë kanë investuar rreth 600 milionë euro në modernizimin e objektit, duke e kthyer atë në një nga 50 vendet kryesore të botës në aspektin e vëllimit të kontenierëve.
Ky ishte vetëm hapi i parë. Kina dëshiron ta transformojë Pireun në një plazh evropian.
Për anijet kineze të lidhura me Evropën, të cilat zakonisht udhëtojnë nëpër Kanalin e Suezit përpara se të nisen drejt një porti verior, si Roterdami ose Hamburgu, afërsia e Pireut bën atë më tërhqës- nëse Ballkani mund të pajiset me rrugë moderne dhe në të cilat mund të udhëtojnë trenat e mallrave.
Megjithatë, fitimi i një aksesi më të mirë në tregjet e BE është vetëm një pjesë e tregimit.
Kina ka të ngjarë që jo vetëm të dërgojë mallra në Evropë, por edhe nga vetë ajo, tha Jacopo Maria Pepe, një analist në Këshillin gjerman për Marrëdhëniet me Jashtë, që ka studiuar përfshirjen e Kinës në rajon.
Qëllimi afatgjatë i Pekinit mund të jetë krijimi i bazës së vet të prodhimit industrial për të shërbyer jo vetëm në tregjet evropiane, por edhe “tregje të reja në zhvillim përgjatë vijës së Euroazisë që shtrihet nga Mesdheu Lindor në Lindjen e Mesme dhe më tej në Indi”, përfundon ai në një studim të gjatë për Qendrën Edwin Reischauer për Studimet mbi Azinë Lindore në Universitetin Johns Hopkins, botuar më parë këtë vit.
Gjermania dhe Evropa nuk duken të sigurt se çfarë duhet të bëjnë me inkursionet e Pekinit. “Gjermania pozitivisht e konsideron të ashtuquajturën iniciativë të Rrugës së Mëndafshit, e cila është e orientuar në lidhjet e ndërtimit – ndërlidhje, siç quhet sot”, tha Kancelarja gjermane Angela Merkel pas takimit me presidentin kinez Xi në Berlin javën e kaluar. “Ne me kënaqësi do të marrim pjesë në projekte të tilla”.
Modeli i Kinës duket të jetë Gjermania. Që prej pranimit të vendeve të Vishegradit (Hungaria, Polonia, Republika Çeke dhe Sllovakia) në BE në 2004, industria gjermane i ka integruar vendet në një zinxhir furnizimi pa ndërprerje, duke ndihmuar kompanitë nga Volkswagen të Siemens të përfitojnë nga kosto më të ulëta të punës dhe prodhimit.
Ndërsa pagat kineze konvergojnë me ato në Evropën Jugore, rasti për prodhimin vendor do të bëhet më bindës. Në Berlin, zyrtarët janë të shqetësuar për një varg të fundit të ndërmarrjeve kineze në industritë kyçe, duke përfshirë robotikën dhe pajisjet industriale.
Një vend në Bruksel
Nëse qëllimi përfundimtar i Kinës është që t’i zërë vendin Gjermanisë në Europë, përmirësimi i infrastrukturës përmes Ballkanit është një hap i parë vendimtar.
Për këtë qëllim, Kina krijoi një fond investimi prej 10 miliardë eurosh në nëntor për të ndihmuar në financimin e projekteve të infrastrukturës në vendet që shtrihen nga Balltiku në Ballkan. Ndërsa vlera kryesore e investimeve kineze është zakonisht modeste, ato shpesh kanë një ndikim të jashtëm në një rajon që vazhdon të mbetet prapa Europës Perëndimore sa i përket pasurisë. Serbia, e vendosur në qendër të rajonit, është çelësi i planit të Kinës për të krijuar një urë tokësore për Pireun.
Gati dy dekada pas përfundimit të luftërave ballkanike, pjesa më e madhe e infrastrukturës së Serbisë mbetet në gjendje të keqe. Me financimin nga BE, BERZH dhe të tjerët, Beogradi ka modernizuar disa nga lidhjet e tij të transportit, por mbetet ende punë e konsiderueshme për t’u bërë.
Disa nga trenat e vendit nuk janë rinovuar që kur janë ndërtuar në fund të shekullit të 19-të. Lidhja hekurudhore me shpejtësi të madhe prej 3 miliardë eurosh midis Beogradit dhe Budapestit nxjerr në pah përparësinë që Kina ka në rajon – dhe shpërblimi që përfshirja e saj mund të sjellë një ditë.
Edhe pse puna fillon në anën serbe të segmentit, Komisioni Evropian ka ngritur pikëpyetje nëse projekti është në përputhje me rregullat e BE-së për tenderat publikë.
Për shumë në rajon, implikimi është i qartë. I justifikuar apo jo, shqyrtimet shtesë të Brukselit çojnë në vonesa dhe burokraci. Pekini, ndërkohë, vepron.
Pabarazia rregullatore në të dy anët e kufirit është një tjetër arsye që investimi i Kinës në marrëdhëniet e saj me Serbinë duket si diçka e zgjuar.
Kina ende nuk e ka ushtruar ndikimin e saj politik në Ballkan. Megjithë rolin e saj në rritje, nuk është ftuar të marrë pjesë në takime të tilla si samiti i Ballkanit Perëndimor, një forum rajonal i organizuar këtë vit nga Italia në Trieste.
Por edhe partnerët e Pekinit thonë se nuk janë të sigurt për aspiratat afatgjata të Kinës. “Është e vështirë të thuhet,” tha Ministri i Jashtëm Malazez Srdjan Darmanoviç, duke shtuar se deri tani nuk ka pasur “ndërhyrje në punët” e qeverive të rajonit. “Ata vetëm duan të bëjnë biznes të mirë.”
Megjithatë, nuk ka dyshim se investimet rrjedhin – pa pengesa nga mbikëqyrja apo burokracia – që t’i japin Pekinit ndikim, vullnet të mirë dhe lëvizje të levave në rajon.
Me disa vende të Ballkanit në linjë për t’u bashkuar me BE në vitet e ardhshme, Kina mund të ketë disa miq të ngushtë në tryezën e liderëve në Bruksel.
Kjo mund të ndihmojë Pekinin të shmangë kritikat mbi të dhënat e saj për të drejtat e njeriut dhe çështje të tjera të zymta, një rol që Greqia ka marrë kohët e fundit. Vetëm muajin e kaluar, Athina bllokoi BE-në nga lëshimi i një deklarate që dënonte një goditje kineze ndaj aktivistëve.
Për disa në Evropë, episodi ilustron pse BE duhet të fillojë t’i kushtojë më shumë vëmendje veprimtarisë së Pekinit në rajon. Disa diplomatë gjermanë paralajmërojnë se Kina, si Rusia, shpejt mund të shndërrohet në kërcënim për stabilitetin në Ballkan.
“Kinezët tashmë janë këtu,” tha Pepe i Këshillit gjerman për Marrëdhëniet me Jashtë. “Është radha për BE-në dhe Gjermaninë për një përgjigje strategjike”. /Politico – Përgatiti Lapsi.al
