Nga Letra për Milenën, të Franz Kafka
Përktheu nga anglishtja Elvis Zaimi
Merano, Prill-Maj 1920
E dashur Frau Milena,
Për tia nisur, në mënyrë që ju të mos ta nxirrni nga letra në kundërshti me vullnetin tim, për rreth 14 ditë tashmë kam pasur një shtim të pagjumësisë, Unë përgjithesisht nuk e marr këtë për të keq, kohë të tilla vijnë e shkojnë. Ato gjithashtu marrin shpjegime ca më të shumta sesa janë realisht të nevojshme për to, (kjo është qesharake, por sipas Baedeker mund të vijë edhe për shkak të ajrit të Meranos). Dhe megjithëse shpesh mezi janë të dukshme, të gjitha këto shkaqe prapëseprapë mund ta mpijnë dhe plogështojnë dikë si të ishte në një kallëp të drunjtë, njëherazi t’i japin gjallërinë e pareshtur të një bishe të pyllit.
Gjithsesi unë e kam një shpërblesë për këtë. Ju keni fjetur paqësisht, edhe pse disi “çuditshëm”, qoftë edhe pse dje ju akoma “nuk ishit në terezi”- mirëpo gjumi juaj ishte i “paqmë”. Kështu që kur gjumi natën më kapërcen pa u ndalur tek mua, unë e di se për ku është drejtuar, dhe këtë e pranoj. Natyrisht se do të ishte një budallallëk t’i bëje kësaj qëndresë; gjumi është krijesa më e pafsjshme që mund të ekzistojë, sakaq një njeri i pagjumë, ajo më fajtorja.
Dhe ju e falenderoni këtë të pagjumë në letrën tuaj të fundit. Nëse një i panjohur që nuk është në dijeni kishte për ta lexuar, do të kishte menduar “Çfarë njeriu! Ai këtu do të ketë lëvizuar malet”. Por ndërkaq ai nuk ka bërë asgjë, nuk ka ngritur as edhe gishtin (me përjashtimin për të shkruar), duke i nxjerrë mjetet e jetesës nga qumështi dhe nga të tjera të mira, pa parë gjithmonë (ndonëse shpesh) “çaj edhe mollë”, si dhe në përgjithësi duke i lënë ngjarjet të ndjekin rrjedhën e tyre, dhe malet të qeta.
A e dini historinë e suksesit të parë të Dostojevskit? Ajo përfshin shumë e shumë gjëra, porse unë e citoj vetëm sepse emri i tij i madh ma bën këtë të lehtë, ndonëse historia ë fqinjit ngjitur me mua, madje edhe më afër tij, do të kishte të njëjtën domethënie. Meqë ra fjala, kujtesa ime për këtë histori, madje edhe për emrat, është e pasaktë. Kur Dostojevksi shkroi novelën e tij të parë “Njerëz të Varfër” ai jetonte me mikun e tij Grigoriev, një njeri i letrave. Ky i fundit vështroi me muaj sesi faqet e shkruara rriteshin dhe bëheshin kapicë mbi tavolinën e punës, porse nuk e mori dorëshkrimin përpara se të kishte përfunduar. Kur përfundoi ai e mori novelën, dhe i ngazëllyer prej saj ia çoi Nekrasovit, një kritiku të famshëm bashkëkohës, pa i thënë asgjë Dostojevskit.
Atë natë tek ky I fundit, në ora 3 tringëlliu zilja e derës.Ishte Grigorievi dhe Nekrasovi; ata bënë përpara për në dhomës, e përqafuan dhe puthën Dostojevskin. Nekrasovi,i cili nuk e kishte njohur më parë atë e quajti ‘shpresën e Rusisë”; ata kaluan një ose dy orë duke biseduar më së shumti për novelën, dhe nuk u larguan deri në mëngjes.Dostojevski, i cili gjithmonë e ka përshkruar këtë natë si më të lumturën e jetës së tij, nxorri trupin dhe u zgjat jashtë dritares për t’i vështruar teksa largoheshin, humbi kontrollin dhë nisi të qajë. Ndjenja e tij kryesore në atë cast, që ai e përshkruan porse unë e kam harruar se ku, ishte diçka e tillë si “Këta njerez të mrekullueshëm! Ata janë kaq të mirë dhe fisnikë! Dhë unë që jam kaq I rëndomtë dhe I poshtër në shpirt! Ah, sikur ata vetëm të mund të shihnin brenda meje!
Madje edhe sikur thjesht t’ua tregoj se ç’ka brenda saj, nuk kanë për të më besuar!” Fakti që më vonë Dostojevski u përpoq t’i imitonte për t’u ngjarë, është thjesht përpunim zbukurues I këtij tregimi, thjesht fjala e fundit e kërkuar nga rinia në pathyeshmërinë e saj, dhe nuk është më tej pjesë e tregimit tim, i cili, për rrjedhim, merr fund këtu. A e shihni ju, e dashur Frau Milena, misterin e këtij tregimi, a e shihni atë që nuk mund të kapet prej arsyes? Unë mendoj se është kjo; Grigorievi dhe Nekrasovi sigurisht se nuk ishin më fisnikë sesa Dostojevski; por lije mënjanë pamjen e përftuar nga përgjithësimi, të cilën as Dostojevski nuk e kërkoi atë natë por as dhe nuk të vjen në ndihmë për rastet e veçanta; përqëndroju vetëm tek Dostojevski dhe do të bindesh se Grigorievi dhe Nekrasovi ishin me të vërtetë të mrekulllueshëm, se Dostojevski ishte i papastër, pafundësisht i poshtër, dhe se kurrë nuk do të mund t’u vinte afër për të qenë I ngjashëm me ta, lere më t’ua shpërblente mirëbërjen e pamerituar ndaj tij, përzemërsinë e përbindshme.
Ju në fakt mund t’i shihni nga dritarja teksa largohen, duke treguar në këtë mënyrë se atyre nuk mund t’u vihet afër-Fatkeqësisht kuptimi I këtij tregimi është prishur dhe fshirë nga emri I madh I Dostojevskit.
Për ku më çoi pagjumësia ime? Jam i sigurtë se në asgjë që të mos ketë qenë e menduar më së miri.
FranzK 
