Nga Prof. Asoc. Dr. Jordan DACI
Në RSH, ligji, nga një mekanizëm që mbron interesin e përgjithshëm të shoqërisë, është kthyer shpesh herë në një mekanizëm për mbrojtjen e interesave të grupeve, apo edhe individëve të caktuar ose, shkurt, në një mekanizëm për të “lejuar” vjedhjen e pasurisë, apo të interesave të qytetarëve në favor të grupeve klienteliste, lobuese dhe qarqeve të caktuara.
Sponsorizimi i ligjeve është një fenomen i urryer dhe tregues i një palo shteti, që nuk i ngjan një demokracie, por një oligarkie të klasës sunduese, që po zë, gjithnjë e më shumë vend në Shqipëri. Kjo gjë, jo vetëm tregon degradimin institucional dhe shoqëror të vendit tonë, por edhe kapjen e frikshme që i bëhet shtetit nga interesat e ndryshme, të cilat mund të cilësohen në çfarëdolloj emri, por nuk mund të jenë vetëm interesa të përgjithshme të shoqërisë, dhe as në funksion të forcimit të demokracisë në vend.
Në serinë e ligjeve të “sponsorizuara”, pa dyshim që duhet të futen edhe ndryshimet e bëra më para dhe përsëri së fundmi në Kodin e Procedurës Civile, të cilat, shkurt dhe thjeshtë, legjitimojnë vjedhjen me ligj të hallexhinjve shqiptarë nëpërmjet procesit të ekzekutimit të detyrueshëm me përmbarues privat e publik që ngjajnë me çakejtë në shërbim të ujqërve, që u sigurojnë punë dhe u japin udhëzimet e rastit. Të gjithë ndryshimet që janë bërë në vitin 2013 dhe ato që hyjnë në fuqi, më 1 dhjetor 2016, janë tërësisht të padrejta dhe lejojnë vjedhjen me ligj të pasurive të debitorëve që, në të shumtën e rasteve, janë hallexhinj. Këto ndryshime, të bëra në emër të përmirësimin të legjislacionit dhe përmirësimit të procesit të ekzekutimit, janë në thelb jo vetëm klienteliste, por edhe të shkruara në mënyrë krejtësisht joprofesionale.
Në fakt, mungesa e cilësisë, nuk më habit sepse, ato shkruhen nga njerëz që kanë blerë diploma, apo që kanë blerë nota nga paloprofesorët, që e trashëgojnë vendin nga prindërit, ose që i ka trampuluar partia, madje më mirë të themi “Nëna Parti”. Këto, në vend që të bëjnë kodifikim legjislacioni, prej vitesh po ç’kodifikojnë legjislacionin tonë, duke e banalizuar atë dhe duke e bërë edhe të pazbatueshëm nga gjykatat. Kjo edhe për faktin se 3-5 ekspertët klientelistë, në thelb shkruajnë ligje, bëjnë edhe punë të tjera publike, por se kanë parë ndonjëherë derën e gjykatës, e përsëri ata glorifikohen si ajka e këtij vendi, e, në fakt, ata janë thjeshtë pjesë e zullumit të madh që mbizotëron në këtë vend.
Për ta lidhur pak me këto ndryshime le të analizojmë pak efektin e tyre. Konkretisht nenin neni 555 parashikon që çmimi fillestar i ankandit të parë është 80 për qind e çmimit të caktuar, sipas nenit 552 të këtij ligji. Çfarë nënkupton çmimin e vlerësimin që nuk shitet në gjendje të lirë, e zhvleftëson çmimin e sendin me 20 %. Pas kësaj neni 577, sipas ndryshimeve të vitit 2013, në ankandin e dytë e zhvlerëson edhe me 30 % të tjera. Ndryshimet që pritet të hynë në fuqi, më 1 dhjetor 2016, parashikojnë organizimin edhe të një ankandi të tretë, i cili e zhvleftëson çmimin edhe me 10 % të tjera.
Pas kësaj parashikohet kalimi në pronësi të kreditorit, nëse ai e pranon sendin. Pra, procedura praktikisht mundëson që një send që kushton 100 lekë të shitet ose të kalojë tek kreditori me vlerën e 40 lekëve. Sigurisht, kjo gjë është krejtësisht e padrejtë dhe jo kushtetuese pasi cenon rëndë pronën, e cila nuk mund të kuptohet pa ruajtjen e integritetit të saj dhe vlerës së saj.
Nga ana tjetër, këto ndryshime në kuadër të pakuptimësisë, që shoqëron cilësinë e hartimit të projektligjeve, parashikon ndryshimin edhe të nenin 577, të cilit i ndryshohet një paragraf dhe, në fakt, dalin 3 të tjerë, por kjo është problem që për hartuesit nuk ka ndonjë rëndësi të madhe para thelbin të çështjes që, sigurisht, praktikisht do të çojë gjykatat në një situatë paqartësie të panevojshme, pasi nuk ka asnjë dispozitë kalimtare (gjë e cila është karakteristikë e “ekspertëve” të kohëve të fundit) në lidhje me ndryshimin nenin 610, ku ka shfuqizuar edhe paragrafin ekzistues nr. 4, i cili parashikonte që, përmbaruesi thirret në cilësinë e palës së paditur dhe nga padi, tashmë, parashikohet si ankim. Kjo kemi, së pari, problemin nëse duhet të zbatohet apo jo edhe për çështjet, tashmë të regjistruara. Së dyti, ndryshimi nga padi në ankim, praktikisht zhbën lidhjen me ligjin për përmbarimin privat mbi përgjegjësinë e përmbaruesit ndaj debitorit dhe nuk sqaron se në çfarë pozite do të thirrët përmbaruesi në proces, ndërkohë që thirrja e tij jo vetëm është e domosdoshme, por edhe lidhet pikërisht me veprimet dhe mosveprimet e tij.
Ndonëse, tashmë, ky nen parashikon se “Ankimi shqyrtohet brenda 20 ditëve nga gjykata e vendit të ekzekutimit, e cila kur e sheh të nevojshme mund të thërrasë palët dhe përmbaruesin gjyqësor”. Pra, mundet që ankimi të shqyrtohet pa palë, kjo gjë e bën krejtësisht joefektiv procesin dhe ngarkon gjykatën me detyra që s’mund t’i realizojë normalisht në çdo rast pa praninë e palëve, por mund t’i krijojë gjykatës hapësira për ta bërë këtë edhe në rastet kur duhej, por ajo çmon se nuk kishte nevojë dhe kjo gjë do të ishte pjesë e bindjes së brendshme të gjyqtarit, gjë për të cilin nuk do të kishte as përgjegjësi profesionale dhe as morale. Ndërkohë, neni 609, edhe njëherë, merr në mbrojtje bankat dhe institucionet financiare jo bankare ndaj debitorëve, të cilët vidhen njëherë nga interesat e fshehura dhe marramendëse të kredisë dhe skemat e tjera të ndërlikuara të vjeljes dhe penaliteteve, një herë nga nënvleftësimi që i bëhet pronës që momentin kur lihet në hipotekë, njëherë dhe disa herë kur ato penalizojnë parapagesat e kredive, një herë kur shkojnë në përmbarim dhe u “vidhet” automatikisht 60% e vlerës së mbetur të sendit dhe, së fundmi, edhe nga heqja e mundësisë së pezullimit të ekzekutimit të një titulli ekzekutiv të pavlefshëm, sipas nenit 609, të cilit, ndryshimet e reja i kufizojnë ankimin brenda 30 ditëve, kur doktrina mbarëbotërore nuk pranon afat kufizimi për ankimin ndaj akteve të pavlefshme, sepse ato, thjesht, vlerësohen se nuk ekzistojnë.
Konkretisht, një ndryshim i ri parashikon se “Pezullimi i vendimit nuk vendoset nga gjykata, kur debitori pretendon se detyrimi i caktuar në titullin ekzekutiv, i cili është një akt për dhënien e kredive bankare ose akt për dhënien e kredive nga institucionet financiare jobankare, ekziston në një masë më të vogël.” Këto ndryshime dhe ligje të tjera që bëhen për të ofruar lehtësira “vjedhjeje” apo njohje privilegjesh të pamerituara, padyshim, duhet të ngrenë alarmin që kodifikimi dhe ligjshmëria në Shqipëri janë në rrezik ekzistence dhe se ligjet nuk i shërbejnë ‘per se’ më mbrojtjes së interesit të përgjithshëm të shoqërisë.
Ndërkohë, si për mbyllje, ajka e të gjithave, mbetet lajmi më i fundit që qarkullon në media dhe uroj të mos jetë i vërtet, sipas të cilit, ndryshimet në Kodin Penal etj. (ndonëse nuk do të kishte kuptim e formuluar kështu) do të parashikojnë që të gjithë personat që humbasin gjyqin në Gjykatën e Apelit, ose në Gjykatën e Lartë, krahas humbjes do të paguajnë, pra, do të dënohen me gjobë 100.000 mijë lekë dhe e gjithë kjo injorancë dhe makabritet bëhet në emër të drejtësisë dhe për të dhënë drejtësi të shpejt, por, në fakt është një maskaradë për të mos dhënë drejtësi dhe për të ndaluar qytetarët të ushtrojnë të drejtën e tyre kushtetuese për t’u ankuar dhe, gjoja, kjo gjë u mbështetka edhe nga partnerët tanë ndërkombëtare. Eh, padyshim ky parashikim do të ishte kulmi i injorancës, por edhe i talljes me qytetarët dhe me standardet e Konventës Evropiane për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive Themelore të Njeriut. Iu referova kësaj të fundit, meqë paraqitet më e qëndrueshme sesa kushtetuta jonë, që ndryshon si të ishte një udhëzim ministri.
Zot na ruaj nga këto profanë dhe pseudoreformatorë!
