Sot, nga Kryeministri i Republikes se Shqiperise u perkujtue 95 vjetori i themelimit te Bibliotekes Kombetare. Publiku priste qe me kete rast te njoftohej nje projekt mbi ndertimin e nje Biblioteke te vertete Kombetare. Sot në 95 vjetorin e themelimit, nga ana tjeter askush nuk u kujtua per themeluesin e Bibliotekes Kombetare, Profesor Karl Gurakuqin, njeriun aq të dashur të familjes sime, që e çoi një jetë të tërë në shërbim të arsimit kombëtar, gjuhësisë shqiptare, nxënësve shqiptar, në veri dhe në jug të Shqipërisë, dhe mes arbëreshëve të Siçilisë dhe Kalabrisë.
Pavarësisht se Kryeministri dhe shpura e tij e antikulturës nuk u kujtua për axhen tonë, për t’i bërë një nderim, unë jam i bindur që shqiptarët e nderojnë vepren e Karl Gurakuqit per Shqiperinë dhe shqiptarët. Shkodranët, Tironsit, Vlonjatët, Arbëreshët e Siçilisë dhe Kalabrisë, bota shkencore do ta nderojë përjetë vepren e tij. Lavdi Vepres se Punetoreve te Ndershem te Kombit, Arsimit, Kultures dhe Shkences”. Ata s”˜kane nevoje per nderimin e politikaneve te sodit. Ato i nderon populli thelle ne zemren e vet.
Pac Drite gjithmone axha Karlo!
Themelimi i Bibliotekes Kombetare dhe Muzeut Histori Kombetar
Nga Karl Gurakuqi
Shkëputur nga ditari i tij.
Qi mos të harrohen.
Ditár
Themeloj Bibljotheken Kombtare-28 nanduer 1922
Mbasi asht kthye në Tiranë nga Salzburgu ku kishte qene per vizite, Karl Gurakuqi, ”ž
Me 10 nânduer 1920, u vûna me shtrue relacjonin mbà misjonin t’em n’Austrà të pjekjes me prof. Patsch-in ashtu edhe rregulloren e bibljothekës (30 faqe të daktilografueme), e cila në vjetin 1922 (shif mâ tutje) vlefti si bazë për krijimin e Bibljothekës Kombtare. Sikurse u tha në f. 413 të këtij ditari, unë shkova n’Austrà në vjetin 1920 (korrik) për të studjue organizimin e bibljothakavet mbassi i kishim vû themelet bibljothekës së ministrÃs me librat e ish-komisis letrare të Shkodrës, qi unë i solla prej Shkodre në Tiranë.
Rexhep Mitrovica, ministri i arsimit ishte njerà i kuptueshëm, puntuer i palodhëshëm; e kishte shum për zemër përparimin e vendit me anë veprash kulturore, me hapje shkollash, me botim librash dhe rivÃstash. Nën dikasterin e tij i u dha rrugë botimit t’organit të ministrÃs s’arsimit me titullin “Revista Pedagogjike”, numri i parë i së cilës doli me 1 shtatuer 1922, nën drejtimin e Salih Çekës, e mbas këtij, për nji kohë të shkurtë, nën atë të Nebil Çikës.
Në vjetin 1925 e mora unë drejtimin, të cilin e mbajta për tre vjetë deri në fundin e vjetit 1927.
Rexhep Mitrovica e shpërnguli ministrÃn e arsimit nga shtëpija e Selim Stërmasit, e pa-dêjë për nji ministrÃ, në shtëpin e Abdi Toptanit, në Rrugën “Pjetër Bogdani”, të cilën mâ vonë e bleu italjani Viansone, qi e shendrroi në hotel-restaurant “Hotel Continental”, e qi mâ vonë në vjetin 1943, u vendos komanda e ushtrÃs gjermane, ku e kishte zyrën komandanti i ushtrivet SS, gjeneral Fitztum.
Shtëpija ishte e gjânë, me shum oda poshtë e nalt, me nji kopësht të madh përpara. Në pjesën përdhese ishte nji salon i madh nga ana e rrugës. Këtu patëm vendosë librat e bibljothekës s’arsimit, nji bibljothekë e vogël, por mjaft e pasun, për atëherë, me botime shqipe, sidomos me ato të botueme në Shkodër nga të trà shtypshkrojat e qytetit: “E Papërlyemja”, “Françeskanja” e”Nikja”; këto botime i kishem pasë mbledhë unë në Shkodër.
Ndër këto bâjshim pjesë kolekcjonet e plota të revistavet “Elçija e Zemrës së Krishtit” dhe Zâni i Shna Ndout”.
Me ministrin e poqëm mendimin qi kjo bibljothekë të bahej botore e të pagzohej “Bibljothaka kombtare”.
Mbassi u pasunue edhe me vepra tjera, të cilat shkojshem tue i lypë andej e këndej nepër privatë(Unë vetë i dhurova dyqind libra nga bibljotheka e eme private.)e nepër zyra, me 28 nânduer 1922 u bá inaugurimi zyrtár, ku muerën pjesë të gjitha auktoritetet, tue nisë prej ministravet, e nji shumicë populli.
Fjalimin e rasës e bâni Rexhep Mitrovica e, fill, mbas tij, fola unë, tue theksue rândsin qi kanë bibljothekat për kulturën e njij populli. Drejtimin e bibjothekës e mbajta unë përkohësisht derisá u êmnue Visko Babatasi.
Prof. Karl Patsch në Tiranë-
Themelimi i muzeut kombtar
Nji veprimtarà e gjallë vijon në ministrÃn e arsimit
Ministrija e arsimit, nën drejtimin e Rexhep Mitrovicës, shkroi fletë të paharrueshme në historÃnë kulturore të ShqipnÃs, Sikurse u tha në fqq. 4115-417 të këtij ditari, në vjetin 1920 ishem takue në Vjenë me prof. Karl Patsch-in, i cilà proponimit qi i bâna për krijimin e njij muzeu kombtár në Tiranë, i pat përgjegjë “se nuk i kishte ardhë ende koha”; me gjith këtê, do ta studjonte çâshtjen e do të rrînte në marrëdhânje me ministrÃn e arsimit të Tiranës.
Në fundin e vjetit 1922 ministrija thirri në Tiranë prof. Patsch-in për të bisedue gojarisht çâshtjen e krijimit të muzeut. Në Ministrà vetëm unë flitshem gjermanisht, kështu qi krejt barra e ndërmjetsimit dhe e punimit me tê rá mbà mue, përveç përkthimit të raportevet, qi ai gadi çdo ditë i parashtronte ministrÃs; më duhej prá me punue edhe natën.”
