Home KRYESORE “Politizim i fesë” apo “fetarizim i politikës”?

“Politizim i fesë” apo “fetarizim i politikës”?

Nga Albert P. Nikolla

Kohët e fundit është ringjallur fort debati mbi fenë, ideologjitë dhe terrorizmin. Duke qënë se fetë në përgjithësi dhe Krishtërimi e Islami në veçanti, kanë një përmasë të fortë thirrjeje për angazhim politik, shpesh ndodh që këto dy fe identifikohen me ideologji të ndryshme. Fakti që këto fe kanë një përmasë politike nuk do të thotë se fetë janë ideologji apo bëjnë politikë. Popullsia e krishterë dhe islame përbëjnë thuajse gjysmën e popullsisë botërore, e për rrjedhojë impakti social, kulturor e politik i tyre është i jashtëzakonshëm dhe gati përcaktues për fatet e njerëzimit. Impakti politik i këtyre dy feve nuk i identifikon ato aspak me një ideologji të caktuar, pasi historia ka dëshmuar se nuk janë vetëm ideologjitë që kanë impakt politik në shoqëri, por shumë faktorë të tjerë fetarë, kulturorë, socialë, historikë dhe ekonomikë.

Nëse partitë politike, persona publikë, politikanë, intelektualë apo elita të ndryshme kërkojnë që të përdorin politikisht fetë, mendoj se kemi të bëjmë me një “politizim të fesë” dhe e shikoj këtë dukuri si shumë problematike dhe me kalimin e kohës edhe të rrezikshme.

Ndërkohë që ndërhyrjen e klerikëve apo intelektualëve laikë të feve të ndryshme në çështjet politike të administrimit të së mirës së përbashkët, në kufijtë e përgjegjësisë dhe mungesës së qëllimeve të fshehta politike, e konsideroj pozitive dhe mund t’i japim emërtesën “fetarizim të politikës”. Politika ka nevojë për një fetarizim në kuptimin e mbjelljes brenda mjediseve politike të vlerave absolute që duhet të mbrojnë dinjitetin e personit njerëzor.

Dallimi i fesë nga politika rrëzon pretendimin se feja është ideologji. Feja nuk mund të jetë ideologji për shumë arsye. Së pari, për përkufizim. Feja (religjioni) është tërësia e besimeve, riteve, lutjeve dhe praktikave nëpërmjet të cilave njerëzit lidhen me Hyjnoren [religjioni vjen nga religare (lat) – me lidhë] ndërkohë që ideologjia është një disiplinë që ka për objekt studimin e ideve, të ligjeve të tyre, marrëdhëniet që kanë idetë me shenjat që përfaqësojnë dhe sidomos me origjinën e tyre. (shih. Vocabulaire technique de la philosophie). Veç kësaj, përvoja e të paktën dy shekujve të fundit ka dëshmuar se ideologjitë kanë si qëllim absolut pushtetin, ndërkohë që fetë kanë për qëllim shëlbimin e shpirtrave.

Në rastin e Krishtërimit, Ungjilli nuk është “asnjëanës” për sa u përket çështjeve politike dhe angazhimit politik të besimtarëve, por nuk mund të reduktohet kurrsesi në një ideologji apo projekt politik kalimtar sepse projekti i Ungjillit nuk është pushteti, por shëlbimi i njeriut. Dallimi midis të qenurit “frymëzues politik” dhe “aktor politik” nuk është i thjeshtë për t’u sqaruar dhe shpesh ndodh që shumë persona vënë shenjën e barazisë midis fesë dhe ideologjisë.

Një shpjegim interesant ka dhënë në këtë kontekst shkrimtari ateist Albert Kamy: “Nocioni i Zotit person, krijues dhe për rrjedhojë përgjegjës i gjithë krijimit, përcjell kuptimin dhe thelbin e protestës njerëzore. Mund të pohohet, madje pa asnjë paradoks, që historia e revoltës në botën perëndimore është e pandarë nga ajo e Krishtërimit”. (A. Camus. L’Uomo in rivolta).

Pra, Kamy bën dallimin mes përmasës politike të Krishterimit si frymëzues i revoltës (mirëfilli lëvizje politike) që e ka burimin në përgjegjësinë e Krijuesit dhe fesë së krishterë, si njësi nuk ndërmerr veprime politike kontrete (revoltë).

Duke qënë frymëzues politik në kuptimin më të gjërë të fjalës, Krishtërimi ka patur një marrëdhënie jo të lehtë me politikën dhe vullneti zanafillor i Krishtërimit ka qënë ndarja nga politika. “Jepni, pra, Çezarit çka i përket Çezarit e Hyjit çka i përket Hyjit” (Mt. 22,21). Kaq të rënda kanë qënë pasojat e kësaj marrëdhënieje dhe përpjekjeve për ta ndarë përmasën fetare nga ajo politike saqë Papa Benedikti XVI në librin e tij “Jezusi i Nazaretit” pohon: “Jezusi, me lajmin e tij dhe me gjithë veprimtarinë e tij kishte inauguruar një mbretëri jo politike të Mesisë dhe kishte filluar të ndante përmasën fetare nga ajo politike, që deri në atë kohë ishin të pandashme. Por kjo ndarje midis politikës dhe fesë, mes popullit të Zotit dhe politikës ishte e mundur, në fund të fundit, vetëm nëpërmjet kryqit”.

Një tjetër kontribut interesant për të kuptuar dallim midis fesë dhe ideologjisë e ka dhënë edhe Papa Pali VI në Letrën Apostolike Octogesima Adveniens (1971) në të cilën shpjegon marrëdhëniet e ideologjisë me fenë e krishterë, në kuadrin e veprimit politik për administrimin e “gjësë publike”. Sipas Papës Pali VI i takon Kishës, grupeve kulturore, universiteteve, elitave të mendimit filozofik që të bëjnë arsyetimet globale mbi të mirën e njeriut, origjinën e tij dhe qëllimin e tij në shoqëri.

Feja ka një vizion global mbi njeriun, njerëzimin dhe botën, e për rrjedhojë tejkalon çdo ideologji që ka një vizion të reduktuar mbi këto tri elemente. Pastaj është ideologjia që me instrumentet politike duhet të bëjë që kjo e mirë të realizohet konkretisht (veprimi politik) me gjithë kufizimet që ajo ka.

Nisur nga ky fakt, feja nuk mund të identifikohet me një ideologji të caktuar që ka një vizion të reduktuar mbi realizimin e një modeli shoqëror (nëpërmjet politikës) dhe që, për më tepër, vizioni i një ideologjie është shpesh krejt i kundërt me atë të një ideologjie tjetër. Feja e krishterë e pozicionon veten mbi ideologjitë dhe shpesh kundër tyre. Mjafton të kujtojmë kontributin e jashtëzakonshëm të Papës Gjon Pali II për rrëzimin e sistemit komunist.

Këto që po pohojmë kanë vlerë historike për periudhën pas Iluminizmit, pasi në antikitet dhe mesjetë feja dhe politika kanë qënë të pandara nga njëra-tjetra për shumë e shumë motive historike që nuk është rasti të përmendim, por kjo nuk do të thotë aspak që feja, edhe kur ka ushtruar pushtet, ka qënë e identifikuar me një ideologji të caktuar. Madje edhe kur feja ka ushtruar pushtet ka theksuar fort dallimin mes “pushtetit politik” dhe “pushtetit hyjnor”.

Për sa i përket fesë islame, marrëdhënia e fesë me politikën, sipas mjaft studiuesve, paraqet ngjashmëri me fenë e krishterë. Studiuesja marokene Fatima Mernissi ka kryer një kërkim mbi çështjen e të drejtave të grave në Marok dhe mbi një lëvizje të fortë kulturore islame që ka modifikuar Kodin e Familjes në vitin 2004 në Marok, duke sjellë një risì shumë pozitive që dëshmon përputhmërinë e Islamit me demokracinë e sidomos me të drejtat e gruas. Një tjetër autor mjaft referencial i Islamit, Oliver Carré, me studimet e tij 30-vjeçare mbi “Islamin laik” pohon se përmasa fetare dhe politike në Islam janë mjaft të dallueshme nga njëra-tjetra dhe se mendimi islam, në rrymat e tij më të arrira, është i hapur dhe i disponueshëm për të mirëpritur modernitetin. (shih. O. Carrè. L’Islam laico. 1997).

Po kaq interesante paraqiten edhe kërkimet e historianit islam Abdallah Laroui mbi përballjen e Islamit me Iluminizmin dhe Romanticizmin dhe ngjashmëritë me dinamikat e krishtera në lidhje me këto përballje.

Duke u rikthyer te pohimet e paragrafit të parë, mendoj se debati mbi fenë, politikën dhe ideologjinë në Shqipëri është i rëndësishëm pasi qoftë politika qoftë tri fetë kryesore në vend pretendojnë të jenë një model i mirë bashkëjetese e harmonie fetare. Në mënyrë që ky model të jetë vërtet i tillë e t’i rezistojë kohës, ai duhet kultivuar çdo ditë me debate të hapura pa frikën e trajtimit të temave tabu, pasi një bashkëjetesë mes njerëzish, që të jetë jetëgjatë dhe e mirë, duhet që përherë të jetë dinamike dhe aktive, ku rrihen idetë dhe mendimet mbi çdo aspekt të doktrinave e platformave sociale, pa mohuar identitetin e askujt./Mapo.al

Share: