Tetëmbëdhjetë vite nga vrasja e Azem Hajdarit, Jaho Salihi vjen në një intervistë ekskluzive për gazetarin Ylli Rakipi në emisionin “Të Paekspozuarit”.
Rakipi: Unë jam sot me të, Jaho të falenderoj që pranove intervistën.
Salihi: Faleminderit ty që ke ardhur.
Rakipi: Në fakt ti ke provuar në mënyrë të beftë, ke nisur të jetosh një jetë tjetër, ke 15 vjet që jeta jote e zakoshme ka stopuar dhe ligji, autoritetet të kanë thënë do të jetosh në këtë mënyrë, çdo të thotë kjo për një njeri? Sepse ligji ty ka thënë që do të jetosh me këtë mënyrë përjetësisht…
Salihi: Është shumë e vështirë, shumë e vështirë aq më tepër kur të vijnë edhe fatkeqësi përpara se të ndodh kjo. Kam pasur vdekjen e babait, vdekjen e miqve të mi, jam prind kam dy vajza, kam vëllezër. Një fatkeqësi, e vështirë është, 22 vjeç kam qenë.
Rakipi: Ti nuk komunikoje dot me jetën jashtë.
Salihi: Kur jam arrestuar më ka stopuar gjithçka.
Rakipi: Çfarë mendon njeriu dua ta di, pas dhënies së dënimeve? Do flasim gjerësisht arrestimi, ndalimi, por dhënia e dënimit: Burgim i përjetshëm pa të drejtë apelimi, ç’ndjen njeriu në këtë moment?
Salihi: Më falni, nëse i shihni filmimet në atë ditë, unë kam qeshur edhe duke biseduar me avokatin kam qeshur.
Rakipi: Ke qeshur, përse?
Salihi: Ishte e parashikuar, ishin rrethanat të gjitha, rrethanat politike, momentet, gjyqi si shkoi, dihej përfundimi… Kam qenë i vetëdijshëm për fat. Një miku im më tha që je socialist, ndërsa unë i thashë se jam realist si natyrë. Kam qenë i vetëdijshëm, nëse i analizon për momentin edhe politikën edhe gjyqësorin edhe prokurorinë, të gjitha rrethanat, dihej që do të merrej një dënim. Pa llogaritur informacion tjetër që kisha unë si shkonin punët, por kur kalon koha është e vështirë, shkëputesh nga gjithçka, nuk sheh familjen, nuk sheh njerëzit e tu, nuk sheh vendlindjen tënde dhe kur bëhen të gjitha këto.
Ti përmende edhe shkrimtarin francez, e kam lexuar dhe e kam pasur përzemër poezinë që ka shkruar Nënë Tereza, “Poezinë e ka shkruar jeta”. Jeta është jetë jetoje jeta, jeta është e luftë luftoje! Duke u pajtuar, nuk ke rrugë tjetër.
Rakipi: Duhet të pajtohemi me jetën, ndonjëherë është fati. Edhe fatin e bëjmë ne. Por të hyjmë në bisedë, shume njerez ju thërrasin Jaho Salihi, shume te tjere Jaho Mulosmani. Ne fakt cfare eshte ky emer i dyfishte?
Salihi: Në përgjithësi në zonat tona në malësi përdoret kjo, në emër të babës, babai im e ka Sali, ndjesë pastë, e përdorin shumë atje. Në rrethin familjar dhe shoqëror përdoret. Mulosmani mbiemëri i fisit. E përdorin edhe Bajraktari, edhe Krasniqi sepse stërgjyshi ka qenë bajraktar. Kurse mënyra si është përdorur atë natë ka kombinacion, domethënie tjetër.
Rakipi: Jeni arrestuar ne oren 6:45 te mengjesit te 6 Majit 2001, ne lagjen Partizani, ne qytetin e Bajram Currit në shtëpinë e vjehrrit tuaj. Në operacion për arrestimin tuaj kanë marrë pjesë 70 efektive te RENEAS. A mund ta sjellim ne kujtesë ate moment?
Salihi: Sa jam ngritur nga gjumit, kam larë sytë dhe u vesha kur kanë hyrë forcat speciale.
Rakipi: Policia ka njoftuar se ju nuk bëtë rezistencë.
Salihi: Nuk ka arësye të bëja rezistencë.
Rakipi: Unë kam një provë tjetër, ka të dhëna jo të vogla që ju jeni dorëzuar me një marrëveshje.
Salihi: Isha në Tropojë, i lashë vetë të më arrestonin
Salihi: Më lini ta shpjegoj, unë kam qenë shef policie vetë, kam qenë epror i policëve aty, kam pasur uniformë vetë, vetëm për këtë arësye nuk ka kuptim t’i drejtoj armën policisë. E dyta familja që rrjedh unë, gjithmonë jemi përplasur me pushtues jo me shtetin, kjo është arësyeja. Është ndryshe t’i lësh të të arrestojnë dhe ndryshe të kundershtosh, unë i lashë të më arrestonin, isha në Tropojë.
Rakipi: Nuk ju përgjigjët pyetjes time. Kishit një marrëveshje?
Salihi: Absolutisht jo. Unë kisha mundësi edhe të ikja. S’kam faj unë që ata nuk kanë gjetur armë aty. Se kanë gjetur, se kam fajin unë. Se te kjo rrinë që unë kam qenë i armatosur.
Rakipi: Ju e përjashtoni idenë që ishte një arrestim i inskenuar, ju pranuat që të arrestoheshit?
Salihi: Unë të thashë, është tjetër kundërshtimi, është tjetër t’i lësh të arrestojnë. Unë kisha mundësi të ikja, në 2001 në Tropojë, është komplet komisariati që kam drejtuar vetë pa llogaritur rrethin shoqëror.
Rakipi: Ishte një vend që kontrollohej totalisht nga ju, më kujtohen shënimet e një të huaji që i thoshte një amerikani të njohur të shërbimeve sekrete të asaj kohe. Ai pyeste Fatos Klosin, një burrë babaxhan, thoshte ai në shënimet e veta.
“Unë kontrolloj situatën deri te Vau i Dejës, lart është komisariati i Tropojës”, shefi i shërbimeve sekrete i thoshte se aty kontrollojnë ata.
Salihi: Nuk e di, s’kanë pasur problem shërbimet sekret asnjëherë në Tropojë.
Rakipi: Jaho, të kalojmë te momenti që ju çoi ju në burg, momenti fillestar, ju jeni dënuar së pari për vrasjen e deputetit Azem Hajdari. Ju keni thënë që nuk flas për vrasjen e Azem Hajdarit nëse nuk vjen Sali Berisha në gjyq, duket si një mënyrë për të gjetur shkak për të mos folur.
Salihi: Jo nuk është kështu, absolutisht jo, mua kush më akuzoi? Më akuzoi Berisha.
Rakipi: Berisha ka thënë që Jaho Salihi ishte aty. Ai nuk tha Jaho Mulosmani po tha Jaho Salihi. Janë fis i gjerë Mulosmanët, kishte edhe ai pjesë.
Salihi: Nëse thua Jaho Mulosmani, çfarë arësye ka që nuk e thua. Kjo ishte frikë që bënin lidhje opinioni, gazetarët, bënin lidhje me Sokolin. Nëse ai e ka ditur që unë jam aty, ai e ka ditur edhe kush jam unë. Jaho Salihi, thashë e shpjegova kam emrin e xhaxhit që ka vdekur në 1944 në luftë me gjermanët.
Rakipi: Pse mendon se e tha ndryshe mbiemrin?
Salihi: Jaho Salihi më thërrasin ose njerëzit e afërt familjar ose shoqëria e ngushtë, e afërt.
Rakipi: Po Saliu pse të thërriti kështu?
Salihi: Saliu nuk donte të dilte mbiemri Mulosmani kishte dyshim kush po implikohet, Sokoli dihet ka qenë njeri i ndershëm por është njeri besnik i tij. Atë natë bëri gabim dikush i dha informacion të gabuar, natën e ngjarjes i’a dhanë informacion të gabuar dhe ai e tha. Ai del nga kontrolli, nëse i thonë diçka ai e plas.
Rakipi: Pavarësisht se ç’ka thënë Berisha ju e keni pranuar se keni qenë prezent në vrasje.
Salihi: Po, absolutisht.
Rakipi: Në gjyq keni thënë që nuk flas për vrasjen e Hajdarit nëse nuk vjen dëshmitar Sali Berisha, përse e keni kërkuar sepse ai tha emrin tuaj, vetëm për kaq?
Salihi: Nëse ai e ka ditur që unë jam aty e ka ditur edhe ka ditur edhe kush ka qenë tjetër, e ka ditur edhe që ka qenë Fatmiri si është ai djali tjetër Naimi, pse si përmendi ata po më përmendi mua.
Rakipi: Mendoni se ka diçka?
Salihi: Normale unë isha shef i policisë.
Rakipi: Ishte thjesht politike.
Salihi: Prej fillimit jam i bindur edhe nga informacioni brenda zyrave të tyre. Nga fillimi ka qenë e llogjikshme. Pse nuk erdhi të dëshmonte, ta zbardhte vetë.
Rakipi: Mbase skishte ç’të thoshte për vrasjen.
Salihi: Ka ndodhur ngjarja para zyrave të PD-së. Kanë qenë me të.
Rakipi: Rastësisht unë atë mbrëmje kam qenë aty.
Salihi: Po e di, e kam të gjithë informacionin. Ti ke qenë aty atë natë nuk ka biseduar Azemi me Saliun? As në telefon as direkt?
Rakipi: Unë isha në zyrë ka hyrë Genc Pollo, e kam të gjallë atë moment, hyri Azemi erdhi vërdallë te zyra. Unë i kërkova të ulej, ai tha po më pret Famtira jashtë, për gruan. Iku, kishte takuar dhe shoferin tim pas kësaj kam ikur edhe unë dhe pas pak minutash janë ndjerë krismat.
Salihi: Azemi ka dalë ka pirë kafe është kthyer aty. Nga aty ka dalë jashtë.
Rakipi: Ishte momenti I fundit, ky me mua, që do të ikte te gruaja. Saliu gati ishte dhe s’ishte aty, e pa si një gjë krejt të zakonshme. Të jemi realist, unë kam qenë rastësisht aty. Unë kam qenë aty, jam larguar pastaj kam organizuar gazetarët, kemi vajtur në spital ushtarak, kam bërë punën time si gazetar.
Rakipi: Ke pranuar që ke qenë prezent në ngjarje. I ke kërkuar ndjesë familjes Hajdari që ke qenë aty. Tani kanë kaluar 15 vjet, në çfarë rrethanash ke qenë aty? Shefi i Policisë së Tropojës befas ndodhet aty, në ç’rrethana ishit?
Salihi: Unë Famtmirin e kam pasur nip të familjes, Fatmir Haklajn e kam pasur edhe shok. Unë kam ardhur për punët e mia sikur vija në Tiranë, edhe ai ishte për Tiranë dhe e kam marrë me vete. Në 1998 nëse shefi i policisë merr makinën e policisë, nuk kishte asnjë problem që mikrobuzi i policisë vinte për tiranë, ndodh sot kjo në 2016. Fatmiri në atë kohë ka qenë pa punë, ka qenë i pezulluar. As ka pasur ndjekje penale ose hetim ose ndalim, absolutisht. Nëse ka një shkelje, në bazë të ligjit, e vetmja shkelje është vetëm pse isha me makinën e komisariatit në Tiranë.
Rakipi: Ju thonit se ishit aty ku u krye kjo vrasje. Ju thoni në rrethana krejt të rastësishtme?
Salihi: Krejt të rastësishtme, pse kam qenë aty. Ajo çfarë ka rrjedhur para se të vijmë aty: Fatmiri ka pasur infomacione, kam pasur edhe unë, që vrasjen e vëllait të Fatmirit, Shkëlqim Haklaj kur ishte shef I komisariatit, është organizuar prej zyrave të PD-së.
Rakipi: Vazhdon të qarkullojnë mesazhe të tilla në partitë politike shqiptare. Kishit provë për këtë?
Salihi: Mirë, jam dakord. Ta shpjegoj, ai kishte informacione që njerëz që kanë lidhje me Azemin, kanë pasur lidhje me Saliun, kanë organizuar vrasjen e vëllait të Fatmirit, vëllait të nuses në 1998-ën. Problemi është Ylli se nuk është që kishim fakte apo diçka të shkruar, kishim informacione brenda PD-së, ishte normale.
Rakipi: Kishit njerëzit tuaj brenda PD-së?
Salihi: Është normale, ishte e logjikshme, ishim në punë ishim në pozicione të mira, kishim shumicën pasi ishin Tropojan, shumica ishin me PD ishin mirë edhe me ne, s’na kishte bërë politika.
Rakipi: Ju keni qenë sistematikisht me socialistët apo?
Salihi: Si familje po.
Rakipi: Po Haklajt, kanë qenë të ndarë?
Salihi: Haklajt jo, në 1991-1992 janë anëtarësuar në PD, ka dokuemente jam i bindur. Fatmiri, Shkëlqimi kanë marrë dokumente të Partisë Demokratike.
Rakipi: Jaho, gjykata ka vleresuar se ju keni qelluar mbi Azem Hajdarin?
Salihi: Gjykata na ka bërë vrasës së dyve edhe mua edhe Fatmirin. Aty janë gjetur një palë gëzhoja.
Rakipi: Ti s’mund të vrisje para Fatmirit?
Salihi: Unë ta thashë aty është dashur të ngjallej Azemi gjatë ditës dhe ta sillje më pas aty. Nuk e kanë ngjallur.
Rakipi: Është shkëmbyer një bisedë, ç’farë ndodhi?
Salihi: Kuptomë drejt, ta them me pastërti, Fatmiri nuk ka qenë i bindur 100 % se e ka organizuar Azemi. S’ka qenë i bindur, se jo natën po ditën në mes Tiranës e kishte bërë, ata që e njohin Famtirin e dinë. Nuk ka qenë i bindur, kemi pasur informacion kush ka qenë në pritë. Personat që kanë qenë në pritë kur është vrarë vëllai i Fatmirit, kemi pasur informacion. Ata asnjë s’janë njohur si njerëz të besuar të Azemit. Kanë qenë të PD-së, kanë lidhje me PD-në, strutkurat e policisë, të tatimeve por asnjëri nuk ka qenë i besuari i Azemit. Të tërë kanë qenë të besuarit e doktorit.
Rakipi: Ti nuk e di kush e solli Azemin?
Salihi: Këtu është abuzuar shumë, momenti kur ka dalë Azemi aty jam I bindur sot, besoj edhe ata që kanë njohur Azemin dhe ata që kanë njohur Fatmirin. Se ta dinte Azemi që Fatmiri ishte aty ai nuk vinte. Se s’ka pasur si të vinte.
Rakipi: Përse mendon se nuk vinte?
Salihi: E dinte se e para që kishte marrë një fjalë nga babai i Fatmirit, se deri në fund të shtatorit kthente përgjigje, se i është shfajsuar. Ka takuar babain e Fatmirit, ishte shfajësuar, kishte bërë be siç e kemi zakon ne në malësi se nuk kishte lidhje me vrasjen e Shkëlqimit.
Kam qenë prezent në takim me Azemin, unë kam qëlluar në atë kohë të isha në Tiranë, e kam parë babain e Fatmirt duke dalë nga zyrat e PD-së, e ka takuar Azemin dhe te mirkobuzat kur shkonin për Tropojë ka pirë kafe me një mik të vetin, Alfred Duka. Ai ka qenë për çështjet e sigurimit në PD. Ai e ka takuar babain e Fatmirit në kafe dhe i ka thënë Azemi do të të takojë.
Rakipi: Kush ta tha ty këtë?
Salihi: Kam qenë prezant, jo në takim, kam qenë jashtë për punët e mira, e kam parë kur ka dalë nga zyrat e PD-së dhe kam bërë shaka duke i thënë se kishte shkuar për tu anëtarësuar në PD. Ai mu përgjigj se e kishte thërritur Azemi për të pirë një kafe me të dhe kishte shkuar ta takonte. Azemi i kishte thënë se jam i gatshëm për të bërë be, siç bëjmë ne në malësi, që s’kishte faj s’kishte lidhje me vrasjen e Shkëlqimit.
Rakipi: Azemi është sqaruar me babain e tij?
Salihi: Azemi takoi plakun e Haklajve dhe bëri be qe se kishte vrarë Shkëlqimin
Salihi: Po i ka thënë që dua të jetoj në Tropojë, Azemi i ka kërkuar që dua të jetoj në Tropojë dhe të jap arësye që s’kam lidhje me djemtë. I ka thënë babai i Fatmirit se do të flasë me djemtë dhe do të kthente një përgjigje në shtator. Ka dalë dhe ka ikur. Logjika të çon te shfaqjsimi i tij, e para që do të jetojë në Tropojë. Nëse ti ke organizuar një vrasje, nuk ke si të vish në Tropojë. E dyta, ka bërë be siç e kemi zakon ne në malësi si malësor, ai është shfajësuar, I ka thënë e dhe tjetrën që s’ta kam bërë unë ta kanë bërë nga zyra tjetër, jo nga unë. Thonë që Azemi atë ditë ka bërë inçizim të gjithë bisedën që ka bërë me plakun Haklaj e ka incizim.
Rakipi: Pra, Haklajt mbërritën te ideja që Azemi ishte jashtë. Si erdhi Azemi aty?
Salihi: Nuk ishin të sigurtë, kjo ishte puna e Fatmirit ta vëretonte, Fatmiri donte ta vërtetonte.
Rakipi: Azemi e dinte që ishte Fatmiri aty?
Salihi: Nuk e besoj se e ka ditur.
Rakipi: Erdhi Azemi, dikush i tha hajde dhe ai erdhi aty?
Salihi: Unë sinqerisht jam habitur, zor ma beson kush, unë jam habitur kur kam parë Azemin. Unë kam qenë i ulur në makinë.
Ne prisnim të takonim një tropojan. S’dua tja përmend emrin, s’dua t’ja prish terezinë atij personi, ai person që kemi pritur të takonim atë natë, sot është një ndër financuesit kryesorë të Partisë Demokratike. Edhe në protesta e kam parë në televizor në krahë të Sali Brishës. S’dua ta them emrin, ai ka qenë dashamirës të thotë diçka.
Rakipi: Pritët të takonit një tropojan, befas iu doli Azemi?
Salihi: Unë kam qenë në timon, Fatmiri me gjithë atë çunin kanë qenë mbrapa, me Naim Çangën. Fatmiri pas sediljes time, ai tjetri pas sediljes së pasagjerit. Në atë moment kur ka dalë Azemi kam folur në telefon celular. Nuk flisja me telefonin tim por me telefonin e Fatmir Metës, shef komisariati në Tropojë. I thashë më jep telefonin, se kisha nevojë ta mbaja telefonin e tij. E mori një kolege e jotja gazetare Fatmirin. I thashë nuk jam Fatmiri, por pas pesë minuash ja çoj telefonin, shprehimisht i thashë kështu. S’jam Fatmiri, i thashë, jam një shok i tij. I thoja unë do të çoj telefonin për pesë minuta sikur ta dija se çfarë do të ndodhte? Nuk ka asnjë kuptim. Ka dalë Azemi me gjithë shoqëruesit, Nezën dhe Çeren.
Rakipi: Ti qëllove?
Salihi: Jo, absolutisht jo. Edhe të doja unë s’më linte Fatmiri.
Rakipi: Fjalët që u shkëmbyen cilat ishin?
Salihi: Edhe po të doja ta bëja nuk do të më linte Fatmiri, unë Fatmirin e kam pasur shok kam pasur lidhje gjaku dhe isha shumë mirë me të, edhe të doja s’më linte ai.
Rakipi: Katër janë të vdekur sot, gjallë je vetëm ti dhe bodiguardi Zenel Neza. Kush e vrau?
Salihi: Ti kujton që unë kam frikë sot me 15 vjet burg e me burgim të përjetshëm, s’kam frikë, absolutisht jo. Kam bërë 15 vjet burg, edhe sikur nesër të më nxjerrësh të pafajshëm, ka ikur jeta. Ata që më njohin e dinë. Ata që e njohin Tropojën e dinë, edhe po të doja unë Famtiri nuk do më linte. Po të them ka qenë aksidentale. Aksidentale, Azemi ka dalë nga zyra e PD-së për të montuar pistoletën me silenciator.
Rakipi: Fjalët që tha Azemi me ju?
Salihi: Fatmiri ka dalë kam bërë të dilja edhe unë, edhe ai s’na ka lënë, ka thënë mos vrisni asnjë njeri nga makina. Ka dalë ka rrotualluar makinën nga mbrapa i ka dalë Azemit përballë. E kam parë nga xhami i parë që Azemi është shtangur.
Rakipi: Nuk mendonte se ishte Halkaj?
Salihi: Ai nuk e ka ditur kush është, në botë nuk e ka ditur kush është. Një person I del përpara një personi që të ka akuzuar për vrasjen e vëllait, me pistoletë me silenciator në dorë ti? Unë e njoh Azemin, I zgjuar shumë i zgjuar, jo I lig trim. Kurrë nuk I kishte dalë Azemi Fatmir Haklajt me pistoletë me silenciator.
Rakipi: Çfarë shkëmbyen Fatmiri me Azemin?
Salihi: Absolutisht asnjë gjë, unë se kam parë që flet as Azemin as Fatmirin. Azemi erdhi me pistoletë në dorë, e kam parë vetë duke e montuar silenciatorin.
Rakipi: Kush qëlloi i pari?
Salihi: Fatmiri, edhe Azemin dhe atë mbrapa.
Rakipi: Po tuajt kush i vrau pastaj?
Salihi: Në momentin që u kthye Fatmiri, atje ndodhi që u vra edhe ai djali që ka qenë me ne. Ngaqë Fatmiri I kishte thënë të mos dilte nga makina ka ardhur ky Çerja në distancë në krah të makinës dhe ky i ka dalë përballë. Çanga ka dalë nga makina I ka dalë këtij përballë për të mos i shkuar Fatmirit mbrapa.
Rakipi: E ka vrarë Çeren se Çerja u vra?
Salihi: Se ka vrarë ai, e ka vrarë Fatmiri. Këta u kapën, Çanga me Çerën. Ishte vrarë edhe Azemi, ishte plagosur edhe Zeneli. E kam parë si është rrezuar. Fatmiri është kthyer dhe se ka ditur që ishte Naimi, këta janë kapur me duar. Naim Çangu doli nga makina, Fatmiri kur është kthyer se ka njohur Naimin, se I kishte thënë mos të dilte nga makina, se dinte që ishte ai. Dhe i ka qëlluar të dyve, trup me trup. Nga ekspertiza, por se kanë bërë ekspertizën tamam.
Rakipi: Ekspertiza, thonë që u shatë me njeri tjëtrin dhe Jaho pas kësaj doli me automatik?
Salihi: As bëhet fjalë, jo me automatik unë s’kam pasur po as pistoletë në trup, isha me kostum dhe këmishë e kisha bezdi ta mbaja në trup. S’kam qënë fort i dhënë të mbaja armë. Aty e kanë pare, por nuk flet kërkush se nuk i leverdis të flasë kërkush. Se ka pas në lokalet përballë njerëz.
Rakipi: Më ka ndodhur kam ikur nga aty dhe kur kam ngjitur shkallët në gazetë, i ndjeva krismat e automatikut, ishte një natë që binte një shi i tmerrshëm, ishte një natë gjithë ankth dhe heshtje e madhe. I kam ndier krismat dhe befas Berisha më tha që Azemin e vranë. Jam kthyer aty dhe kam gjetur një gjendje të tmerrshme.
Salihi: Dikush e nxori Azemin në pritë
Salihi: Si ka mundësi që u zhduk pistoleta e Azemit si ka mundësi që u zhduk telefoni i dytë i Azemit. Pse s’u zbardhën telefonatat. Si ka mundësi? Azemi ka pasur dy telefona, ka pasur një telefon privat që e kishin shumë pak njerëz dhe telefonin që ka çdo deputet, që flasin me të gjtihë njerëzit. Telefoni privat është zhdukur, përse? Çfarë duan të fshehin? Dikush e nxorri, dikush i tha, dikush e solli aty se ata e kanë ditur.
Unë kam shëtitur gjithë ditën Tiranën kam dalë me tropojan që rrinin gjithë ditën te zyrat e PD-së, kam pirë kafe në disa lokale, ne nuk u fshehëm.
Rakipi: Pastaj u larguat?
Salihi: Po, kam çuar Naimin në spital në Tiranë, te spitali “Nënë Tereza”. Edhe aty i jam prezantuar policit roje si shefi i policisë. Sikur të shkoja për të vrarë, sikur të ishte diçka e mendur, pse duhet të prezantohesha unë si polic? Ose mund ti thoja dikujt tjetër ta dërgonte. Ju prezantova si i policisë.
Rakipi: Kishte një konflikt që duhet të ishte i njohur në rrethet e ngushta të PD-së, njerëzit që mbetën gjallë ishe vetëm ti dhe Neza.
Salihi: Berisha nuk e përmendi kurrë Fatmir Haklajn
Salihi: E çuditshme Fatmiri derisa ka vdekur asnjëherë se ka përmendur Berisha. Deri ditën që ka vdekur nuk e ka përmendur asnjë herë.
Rakipi: Përse? Mbase si Azemi që nuk donte të vinte aty, Fatmiri ka qenë i frikshëm, ti e di këtë gjë, Berisha është njeri. Siç jemi edhe ne kemi forcën, dobësitë tona, frika është emocion që na mbron jetën.
Salihi: Te ne në malësi përodrim një shprehje: Frikë nuk ka vetëm budallai.
Rakipi: Ju u larguat dhe kur e kuptuart që po ndiqeshit si autor?
Salihi: Të nesërmen në mëngjes, deri të nesërmen në mëngjes nuk dija asgjë.
Rakipi: U kthyet në Tropojë?
Salihi: Po, po direkt.
Salihi: Pas vrasjes ikëm në Tropojë, rrugës nuk kishte postblloqe policie
Rakipi: U ngritën postblloqe, ju nuk ju nuk ju dolën asgjëkundi?
Salihi: Në momentin kur kaluam në Milot ishin vetëm policët që ishin në turn, dy ose tre, na përshëndetën.
Rakipi: Ju përshëndetën, thonë që ishin ngritur postblloqe kudo, apo nuk është kështu? Nuk ju kontrolluan?
Salihi: Postblloqet mund të jenë ngritur më vonë. Ne kemi udhëtuar direkt, në momentin që ndodhi ngjarja për njëzet minuta jemi nisur.
Rakipi: Përsë nuk u dorëzuat që të rrëfenit ngjarjen, ishit shef komisariati, njeri I shtetit? U deshën tre vite në arrati…
Jaho Salihi: Isha shef policie edhe një vit pas vrasjes së Azemit
Salihi: Nuk janë tre vjet arrati, absolutitsh jo, deri në 1999 kam qenë shef policie, në punë. Në 1999 unë jam transferuar në Dibër, unë nuk jam shkarkuar. Nga shtatori 1998 deri në shtator të 1999-ës kam pritur deputet të PD-së, të PS-së dhe ministra. I kam pritur në Bajram Curr.
Rakipi: Gabim fatal keni bërë besoj, duhet t’ja thoni edhe njerëzve pas 15 vjetësh, një vit shef komisariati dhe s’keni treguar ngjarjen?
Salihi: Unë kam folur me ministrin atë ditë, me Perikli Tetën. Ka qenë I plotëfuqishmi I qeverisë në Tropojë, Taulant Dedja, ka qenë në rang zëvendës ministri. Ai ka bërë komunikimin me Perikli Tetën.
Rakipi: Ju të nesërmen i keni treguar minsitrit?
Salihi: Me Perikli Tetën kam komunikuar në telefon.
Rakipi: Plot 25 vjet pas pluralizmit, ne jemi shumë të çuditshëm, ju I keni thënë ministrit të brendshëm edhe duket sikur një pjesë e shtetit, qeveria janë në anën e vrasësve sepse nuk reagonin, si thua?
Salihi: Unë po them kam folur më të, më ka pyetur shprehimisht ku ke qenë mbrëmë? Sot në mëngjes në 07: 15 kam qenë në komisariat. Më pyeti edhe diçka tjetër, që nuk më kujtohet, i thashë nëse e shikon të arsyeshme më dërgo një prokuror të më marrë në pyetje. Ka qenë aty gazetarja e Televizionit Publik Shqiptar.
Rakipi: Ata nuk e kanë dërguar?
Salihi: Kanë pasur një oficer të Ministrisë së Brendëshme, më ka thërritur ku ke qenë dhe ja kam shprejguar komplet. Ishte oficeri I policisë në Tropojë, që ka qenë I vendosur atje, ishte oficer I Ministrisë së Brendëshme. Më tha se ka urdhër për të të pyetur se ku kisha qenë. Ai i ka shkruar komplet, askush nuk më ka pyetur herë tjetër.
Rakipi: Cila është lidhja juaj me familjen Haklaj?
Salihi: Jemi nip e daj, ata janë nipa të familjes, por me Fatmirin kemi qenë shumë mirë.
Rakipi: Keni pranuar vrasjet e Bislim Hykes dhe Isuf Bashkurtit.
Salihi: Nuk e kam pranuar, e ka vendosur gjykata. Absolutisht jo, edhe mënyra si është bërë gjyqi, çfardo të them tani s’ka ndonjë vlerë.
Rakipi: Ata janë vrarë në kohën që ju ishit shef komisariati, si mendoni kush I ka vrarë? Ishit shef komisariati diçka duhet të dini…
Salihi: I takon gjykatës, gjykata ka vendosur për mua, si thotë edhe doktori: Gjykata. Gjykata e ka vendosur s’kam çfarë të them unë.
Rakipi: Pas kësaj, ngjarje pas vrasjes së Hykës dhe Bashkëshkurtit ju hyrët në një varg të gjatë hasmërish, hakmarrjesh.
Salihi: Jo, mua më është vrarë babai, nuk e di kush e ka vrarë, shteti nuk ka zbuluar asnjë gjë.
Rakipi: Ku fillon hasmëria juaj me familjet Hyka dhe Bashkëshkurti?
Salihi: Unë skam pasur hasmëri, të jem i sinqertë.
Rakipi: Më 4 nëntor 1999 ju është bërë atentat, 100 metra larg shtëpisë, ju u kthyet nga arratia se ju kishte lindur vajza dhe ju kanë bërë atentat.
Salihi: Jo, jo.
Rakipi: Nuk jeni ju i vetmi fis në hasmëri veriu ynë, ne e kemi në traditë, kanuni zbatohet, ju nuk jeni të parët në këtë pikë.
Salihi: Po por ka diçka, Fatmiri asnjëherë nuk ka vrarë tinëz, me kapuç, i fshehur, kur është hakmarrë për vëllain e vet e ka bërë haptaz e kanë ditur të gjithë. Unë sinqerisht nuk e di kush e ka vrarë babain tim. Ajo mund të zbulohet sot apo nesër.
Rakipi: Ju nuk e dini kush e vrau babain por duhet të dini kush sulmoi 100 metra larg shtëpisë?
Salihi: Përafërsisht e di. Nuk ka lidhje me këta të dy, Hyka dhe Bashkëshkurti, aty kanë dashur të gjuajnë gurin dhe të fshihet dora. Aty duhej me çdo çmim të vritesha unë dhe Fatmiri, s’kemi pasur vetëm një pritë atë natë. Se tani pas 15 vjetësh njerëzit flasin kollaj fare dhe po i financove pak, ata flasin pak më shumë. Duhej me çdo çmim të vritesha unë me Famtirin, nuk ka qenë vetëm një pritë, kanë qenë tre, katër prita.
Salihi: Nga policia ika vetë, nuk më shpallën në kërkim
Rakipi: Përplasja s’ka qenë për ju por për Fatmirin?
Salihi: Për të dy, jo se i kanë ndarë kanë pasur informacion se ne ishim bashkë, edhe unë një ditë përpara isha bërë me vajzë dhe kanë menduar ose do dalin ose do vijnë te shtëpia, e kanë ruajtur.
Rakipi: Ju ndenjët edhe një vit në komisariat. Por ju keni ndenjur një kohë jo pak të shkurtër edhe në arrati, ka shumë legjenda rreth kësaj. Jemi popull që na pëlqejnë legjendat, ç’është jeta juaj në arrati?
Salihi: Në arrati nëse nuk del në pazar nuk është arrati, nëse rri në shtëpi, për fat në atë kohë u çlirua edhe Kosova kishim shumë miq, familjarë, të afërm, kam lëvizur në Kosovë, kam lëvizur në Tiranë. S’kam qenë në kërkim, unë nuk jam shkarkuar nga puna, më vunë në Peshkopi shef policie, unë nuk kam pranuar. S’kam qenë në kërkim që sa ka filluar çështja Hajdari.
Rakipi: Ti nuk ke qenë i shkarkuar si shef policie, nuk ke qenë në kërkim?
Salihi: Ngjarja ka ndodhur në 12 shtator, unë kam lëvizur disa herë në Tiranë s’kam pasur problem.
Rakipi: Përse shteti shpalli që t’ju arrestonte, pse ishte I detyruar ta bënte, për një kohë të gjatë nuk veproi më pas befas?
Salihi: I vetmi person që u akuzua direkt nga kreu I opozitës isha unë, edhe shteti kë të arrestonte, u vranë të gjithë? Më ra hisja mua, por a e kisha lejuar veten unë të rrija në Shqipëri, e kisha lejuar veten të arrestohesha nëse do të isha vrasësi? Jo, policia e 99’, forcat speciale të 2001, por edhe sot s’më kishin arrestuar. Unë kam qenë pjesë e strukturave të shtetit, unë e di si funksionojnë forcat speciale kur të vinin në Tropojë.
Rakipi: Unë prandaj ju thashë në fillim, që ka pasur një marrëveshje s’më tregove.
Salihi: Unë të kërkoj falje publike nëse del një dokument ose një person që thotë që ka bërë marrëveshje me mua. Unë punova një vit e ca në komisariat të Tropojës, njihja drejtues të ministrisë, djem të forcave speciale, informacionin do ta merrja nëse do ta dija që do të më arrestonin, I kisha ikur nuk bëja luftë, I kisha ikur. S’kisha ndenjur në Shqipëri në 2001, rrija në Kosovë për qef pa pasur problem me askënd. Të isha fajtor ikja menjëherë, largohesha.
Rakipi: E gjtiha kjo tregon se e ke kryer me koshiencë të plotë je vetëdorëzuar.
Rakipi: Jaho ju tani jeni në burg, gjithë këto vite jeni personazh i njohur. Në perceptimin tim jeni një njeri shumë i ndjeshëm, jeni i martuar keni dy vajza, kur I keni takuar për herën e fundit?
Salihi: Të madhen e kam takuar dy-tre muaj para se të arrestohesha. E dyta që më ka lindur atje ku është, s’e kam takuar asnjëherë, asnjërën, asnjë pjesëtar të familjes.
Rakipi: Biseda e fundit që keni bërë?
Salihi: Në telefon, përpara tre ditësh.
Rakipi: Pse nuk i takoni vajzat?
Salihi: Mendoj se ju rrezikohet jeta të jem I sinqertë, hasmëri, dashakeq ka sa të duash.
Rakipi: Dashakeq ka gjithandej se Kanuni këtu te ne mbase zbatohet në mënyrë të gabuar, me femrat nuk ka punë.
Salihi: Kanunin e keqpërdorin, Kanuni thotë ai që të ka borxh jo pesëtarët e familjes, ndihem më I sigurtë kur nuk janë këtu. Nga kjo e kam duruar dhimbjen, pak e vështirë është të kesh dy vajza.
Rakipi: S’të vjen ideja ndonjëherë që ato duhet të jenë këtu?
Salihi: Ka shumë raste por jeta e tyre, siguria e tyre atje është primare për mua.
Salihi: Nuk takoj familjen se rrezikohet jeta
Rakipi: Nuk mund të themi që nuk keni frikë nga hasmëria? Por ju keni nevojë për familjen.
Salihi: Familjen nuk e largova, babai nuk u largua nga mendimi se familja nuk I ka borxh dikujt, I kam unë. Nëse unë i kam, nëse njerëzit janë të bindur se I kam borxh të bëjnë punën e vet. Me familjen se kam menduar ndonjëherë për babain, ata që e njohin e dinë se ka qenë njeri i mirë, jo se është babi im, shumë kujt I është gjendur në momente të vështira, i ka ndihmuar. Nga kjo se kam menduar se babait do ti bënin keq. Për të mos rrezikuar jetën e fëmijëve.
Rakipi: Thjesht nuk doni të rrezikoni, jeni i frikësuar nga hasmëria.
Salihi: Nuk shitet fall me jetën e fëmijëve, as vëllezërve as të nipërve, as të mbesave, më mirë e duroj unë këto dhimbje. Duhet ta përballojë.
Rakipi: Po me Skype me këto mjetet moderne, apo nuk lejohet?
Salihi: Bisedat me familjarët përgjohen
Salihi: Nuk lejohet, por nuk i përdor edhe vetë kam frikë shumë, përgjojnë shumë, kontrollojnë shumë.
Rakipi: Ti përpiqesh të ruhesh në këtë mënyrë?
Salihi: Çfarë vlere ka nëse unë bëj një telefon me fëmijët e mi kur të njëjtën bisedë e dëgjon edhe shefi i SHIK-ut, edhe drejtori i burgjeve, Ministria e Brendëshme, mos të themi që i dëgjon doktori komplet. S’ka vlerë nëse i dëgjon një i tretë bisedën me fëmijët e tu. Edhe ata janë rritur, edhe unë nuk kam si ti ndihmoj nga këtu.
Rakipi: Jaho, më 5 Maj të këtij viti bëni 15 vjet në burg. Shumë si kohë, si ka ecur koha në burg?
Salihi: Ne këtu shohim vetëm ditën e parë dhe të dytën të muajit dhe themi iku edhe shkurti… Jeta vazhdon normalisht, me përditshmëri.
Rakipi: Sa burgje ke ndërruar?
Salihi: Kam qenë te 302 katër vjet, pastaj kam ardhur këtu në Burrel, kam 11 vjet.
Rakipi: Si duket këtu?
Salihi: Është burg i vjetër, i sistemit të kohës së Zogut e kanë restatuaur në 1998 por ka nevojë përsëri. Kushtet janë të mira, ambient i mirë, klima është shumë e mirë.
Rakipi: Jaho si e kalon kohën?
Salihi: Ajrosemi, kemi dy orë paradite dhe dy orë pasdite. U them çunave, e përdor me shaka: Hajde të ikim në shtëpi! Ata qeshin, katër orë në ditë i kemi ajrosje ndërsa brenda në dhomë televizor, lexime dhe e kalon atë stresin.
Rakipi: Thonë se lexoni libra shumë, që kur e keni këtë pasion?
Salihi: Mbasi kam rënë në burg, mosha që kam qenë unë para se të bija në burg nuk kam lexuar, atëherë lexoja maksimumi gazeta ose revista.
Rakipi: Çfarë librash lexoni?
Salihi: Si të mi sjellin, nuk është se zgjedh, ka dhe libra që i shoh në televizor që i rekomandojnë në emisione, si përshembull ky i fundit i gazetarit amerikan, “Shqipëria e re”, Fred Abrahams.
Rakipi: Po romane, letërsi?
Salihi: Lexoj, Ben Blushin, Preç Zogaj, vjersha dhe libra. Kam lexuar edhe libra të huaj. Të kalosh kohën nuk ke rrugë tjetër…
