Të gjithë adhuruesit e letërsisë të enjten do të presin me padurim lajmin nga Stokholmi se kush do e marrë çmimin Nobel për Letërsi. Si çdo vit edhe sivjet përmendet shkrimtari amerikan Philip Roth, i cili prej vitesh injorohet nga Akademia Suedeze. Ndoshta për Roth është vonë, shkruan redaktori i letërsisë i gazetës zvicerane “Tages Anzeiger”, Martin Ebel. Andaj ai për tri vitet e ardhshme – 2016, 2017, 2018 – ka përzgjedhur tre kandidatë.
Kandidati i parë është Milan Kundera. Me romanet e tij “Shakaja”, “Lehtësia e padurueshme e të qenmit” dhe të tjerë ky autor çek ka krijuar një vepër me romane që nuk mund të krahasohet me asgjë në kohën tonë, shkruan Ebel. Ai lavdëron lehtësinë serioze, melankolinë gazmore, dendësinë e lehtë, bisedat e mrekullueshme filozofike dhe balancën muzikale të temave dhe motiveve të Kunderës. “Librat e Kunderës, të cilat ndërlidhin rrëfimin dhe refleksionin, transportojnë mendjen e ndritur të iluminizmit francez në epokën e tij, të karakterizuar nga komunizmi shtetëror, pastaj nga bota e mediave dhe e konsumit e Perëndimit”.
Kandidati i dytë që meriton Nobelin për Letërsi, sipas Ebel, është Ismail Kadare “Shkrimtari më i madh i Shqipërisë ka kaluar nëpër përvoja edhe më intensive me sundimin totalitar: ai jetoi nën Enver Hoxhës, i cili herë e përkrahu (sepse në romanin e tij “Dimri i madh” u shfaq si figurë historike), herë e shtypi (me ndalim publikimi, punë të detyrueshme në fshat). Që librat e tij të botoheshin Kadare i vendosi ato shpeshherë në një të kaluar përrallore osmane. Me romanin “Pasardhësi” Kadare më vonë dhe krejt hapur ka rrëfyer se si ideologjia dhe sundimi i dhunshëm nguliten në shtjellimet e skajshme të trurit dhe shpirtit; edhe të sundimtarëve. Në mënyrë të saktë psikologjike dhe me imazhe të fuqishme romanet e Kadaresë e transportojnë realitetin absurd në surrealizëm dhe mit. Përndryshe në hapësirën gjermanofolëse atë dikur e pati bërë të njohur shtëpia botuese Amman Verlag e Zürichut”, nënvizon Ebel, i cili në Zvicër, Gjermani dhe Austri konsiderohet si njëri prej kritikëve më të njohur letrarë.
Kandidati i tretë Yan Lianke është më pak i njohur nga tre emrat e përzgjedhur.
Pas Mo Yanit të afërt me qeverinë kineze (i cili fitoi Nobelin më 2012) Lianke do të ishte një autor kritik dhe po aq i mirë. Lianke shkruan për ato tema, të cilat historiografia zyrtare i hesht: skandalet dhe katastrofat e historisë së re kineze. Romani i tij mbi vitet e urisë 1958-1962, i cili sapo ka dalë në anglisht («The Four Books») është i ndaluar në atdheun e tij. Romani i tij madhështor “Puthjet e Leninit” është lejuar të botohet dhe mund të shijohet edhe në gjermanisht, shkruan Ebel. Ky roman tregon mikrokozmosin e një fshati provincial, ku fushatat politike shkatërrojnë vendin dhe njerëzit dhe ku në “Kinën e re” etja për gllabërim është parësore./Dita.al
