Nga Spartak Ngjela
A do të ndryshojë në Shqipëri gjendja shoqërore e mberthyer te gënjeshtrat?
l. Një popull i varfër dhe me dije të kufizuara nuk e njeh drejtësinë. Ai është i mësuar me shtypjen dhe e pret gjithçka nga zotërinjtë që e sundojnë, të cilët gjithmonë e gënjejnë, sepse, duke mos pasur një pushtet gjyqësor të drejtë, nuk mbajnë asnjë lloj përgjegjësie për aktet e tyre.
Kjo përvojë negative, me kohë, kthehet në zakon edhe për qytetarët: të sundarit mësohen dhe duan të dëgjojnë gënjeshtra. Osmanët kishin pashain zot për gjithçka; pashai, në sundimin e gjatë, ka krijuar sindromin shoqëror të gënjeshtrës politike në shoqërinë shqiptare, dhe në të gjithë Ballkanin Perëndimor.
Që një shoqëri, e cila vuan nga sindromi i gënjeshtrës, të dalë nga kjo gjendje, i duhet që gradualisht të mësohet me drejtësinë dhe me të vërtetën. Vetëm në ketë situatë, individët mësohen që të mendojnë mëvetësisht dhe të respektojnë personalitetin në funksion të së vërtetës.
Ne shqiptarët ende nuk jemi mësuar që të mendojmë mëvetësisht: shqiptarët sot ende duan që të vërtetën ta dëgjojnë nga pushtetarët, të cilët i gënjejnë për t’i sunduar. Në fakt, ky është zakon që ka ardhur nga pashallëqet osmane dhe interesi ngulitur më pas nga koha ideologjike diktatoriale komuniste në Shqipëri. Por, përgjithësisht, ky është defekt i të gjithë popujve të pazhvilluar.
ll. Qytetërimi perëndimor dallon nga qytetërimet e botës lindore të pazhvilluar, pikërisht te qëndrimi ndaj të vërtetës. Qytetërimet lindorë janë ende te gënjeshtra si mjet sundimi, duke përjashtuar këtu Japoninë, e cila e bëri me sukses reformën japono-amerikane pas Luftës së Dytë Botërore. Por ka edhe një Reformë gjermano – amerikane të rëndësishme e të suksesshme në funksion të drejtësisë dhe të vërtetës, e cila u krye pas Luftës së Dytë në Gjermaninë post-hitleriane. Po ne?
Ne shqiptarëve ende po na shtyp karakteri lindor i gënjeshtrës, prandaj vendosja e drejtësisë do fillojë të na shkëpusë nga mentaliteti osman që na karakterizon: në fakt, pikërisht kjo ështe në thelb reforma shqiptaro – amerikane për drejtësinë. Kjo reformë, që do të kryhet domosdoshmërisht, do të ketë një spektër shumë të gjerë, dhe, me ndëshkimin e korrupsionit, do të fillojë që ta largojë gënjeshtrën nga politika shqiptare, e cila deri tani ështe e mberthyer aty. Gënjeshtarët janë edhe të korruptuarit që do te vihen nën akuzë shumë shpejt.
Kjo ndërhyrje penale, do ta sjellë situatën në cakun kur grupet politike, drejtuese si parti politike në Shqiperi, nuk do ta kenë më fuqinë te gënjeshtra.
Gënjeshtrat e të dy grupeve rivalë e kanë bëre gjendjen shumë të rëndë në Shqipëri, sepse dy grupe pushtetarësh që gënjejnë për një fakt ose një ngjarje në dy mënyra të ndryshme, bëhen autorët e përplasjes shoqërore për gënjeshtrën. Përkrahësit e secilit grup të pushtetarëve, i sulen shoshoqit pa mendim por me pasion, dhe gjithmonë në emër të dy gënjeshtrave të ndryshme.
Kjo është gjendja shoqërore në Shqipërinë e sotme: pasion për të dëgjuar sunduesit që gënjenë ose vjedhin: “eshte hajdut, por ështe imi; është gënjeshtar, por unë dua që të më gënjejë”. Dhe gjithçka ndodh të jetë kështu, se individi nuk di të mendojë mëvetësisht.
Si duhet të ndryshojë kjo gjendje? A mund të edukohet me të vërtetën një shoqëri që adhuron gënjeshtrën? Ashtu sikundër që e theksuam, e vetmja zgjidhje është Reforma në Drejtësi, e kryer nga njerëz të rinj dhe të pa implikuar, të ushtruar nëpër shkolla perëndimore. Në rastin tonë do jenë shqiptarët e rinj që po trajtohen në Amerikë dhe nëpër vende të tjera perëndimorë. Drejtësia e konsoliduar, duke goditur penalisht papërgjegjshmërine do të frenojë gënjeshtrën politike.
Historiani i madh anglez Alan Bullock shkruan: “Stalini dhe Hitleri dinin një sekret: popujt e tyre ishin te prirur të besonin me pasion më shumë një gënjeshtër të madhe, sesa të besonin një të vërtetë të vogël brenda saj”.
Kështu vinë dhe ravijëzohen tragjeditë e popujve. Fatkeqësia jonë është besimi qorras te sunduesi dhe te gënjeshtra e tij. Duhet të kalojmë te arsyeja vetjake që vjen nga gjykimi i shëndoshë i secilit.
Reforma shqiptaro-amerikane që sapo ka nisur, duke shkatërruar pandëshkueshmërinë e pushtetarëve, do të sjellë gradualisht politikën e përgjegjshmërisë së pushtetarëve, prandaj, ashtu si reforma japono-amerokane apo gjermano-amerikane, kjo reformë eshtë e vetmja shpresë. Ajo realisht do t’i shtyjë shqiptarët drejt mendimit racional dhe moralitetit në qeverisje.
