Avokatja e Popullit znj. Erinda Ballanca dha një interviste për Radio Radicale radio kombëtare ne Itali, ne lidhje me shpronësimet ne Himarë dhe ne te gjithë Shqipërinë.
Duket se interpretimet e Avokates Ballanca, profesionale dhe institucionale vendosin veprimtarinë e qeverise “Rama” dhe pushtetit lokal ne Himarë “me shpatulla për muri”.
Ju sugjerojmë te lexoni intervistën e plote.
Artur Nura: Cilat janë temat që keni menduar të impenjoheni më shumë ?
Erinda Ballanca: Ne kemi një strukturë ndryshe nga Italia. Në Itali nuk ka një Avokat Populli vetëm dhe, ndërsa të gjitha detyrat që në Shqipëri, apo në vende të tjera të veriut mbulohen nga Avokati i Popullit, në Itali mbulohen nga kategori të ndryshme mbrojtësish të ndarë në fusha të ndryshme.
Unë, si mandat kushtetues kam detyrim të mbroj të drejtat e qytetarëve me problematikat që kanë me qeverinë, me administratën, në veçanti të drejtat e të burgosurve, të fëmijëve, të minoriteteve, të personave me aftësi të kufizuar, të të gjithë qytetarëve në përgjithësi në të gjitha kategoritë.
Artur Nura: A ka prioritete, si për shembull paraardhësi juaj që kishte prioritet të drejtat e homoseksualëve, të drejtat e grave apo të njerëzve në ndihmë ekonomike?
Erinda Ballanca: Sigurisht, të gjithë ata që kanë këtë pozicion kanë prioritete të rasteve që kanë shkelje më të rënda dhe për ato duhet të ndërhysh në mënyrë më të ashpër. Por, ne kemi detyrë të japim opinion për të gjithë rastet që i referohen institucionit tonë dhe vazhdon të jetë prioritet si, e drejta e grave dhe lufta kundër dhunës në familje. Kjo vazhdon të jetë një problem në shoqërinë tonë, por jo vetëm, edhe në shoqëritë evropiane, sepse gratë po emancipohen dhe shoqëritë maskiliste si e jona reagojnë keq. Dhe unë duke qenë grua, e kam dhe prioritet këtë çështje me shume.
Një tjetër prioritet i mandatit tim, janë të drejtat e qytetarëve në përgjithësi dhe në veçanti e drejta e pronës.
Jemi në një fazë kur e drejta e pronës në Shqipëri shkelet në një mënyrë specifike nga ana e qeverisë ndërsa bën projektet e saj të infrastrukturës. Sigurisht duam të kemi një Tiranë apo një Shqipëri më moderne dhe kjo ka kosto që duhet të paguajmë. Nuk jam kundër projekteve të zhvillimit infrastrukturor, por këto projekte duhen bërë në linjë me ligjin dhe duhet të respektojnë të drejtat e qytetarëve.
Dhe në këtë fushë kemi problematika të mprehta sepse entet e qeverisë kanë shpronësuar apo “pushtuar” në shumë raste duke shkelur të drejtat themelore të qytetarëve. Kjo ka sjellë problem të qytetarëve, por ka dhe një faturë ekonomike të rëndësishme sepse nuk mungojnë rastet qe kanë shkuar në gjykatë dhe qytetarët kanë fituar.
Por, edhe në rastet kur fitojnë qytetarët ne gjykate, kurrë nuk do të kenë një dëmshpërblim të duhur, sepse nëse një qytetar ka kaluar 10 vjet në gjykata për të pasur këto shuma parash që duhet t’i kishin që në fillim, kjo gjë realizuar kështu nuk është një demokraci që mbron të drejtat e qytetarëve.
Artur Nura: Të flasim për rastin e Himarës që mori edhe një jehonë dhe ndërkombëtare dhe, jam i informuar qe ju keni pritur ne zyrë ambasadoren e Greqisë dhe ambasadorin e SHBA-së pikërisht për rastin e Himares.
Si e shihni ju rastin e shpronësimeve të Himarës, si një njeri që keni një profil juridik dhe institucional të lartë?
Erinda Ballanca: Rasti i Himarës nuk është i vetmi, në fakt e njëjta tipologji dhe problem ka qenë më parë në Vlorë dhe në qytete të tjera, ku ka pasur projekte nga qeveria për të urbanizuar ato zona.
Problem është se në Himarë, falë Zotit dhe vete reagimit te qytetarëve, ata patën edhe suportin e ndërkombëtarëve dhe Himara u bë një zonë me më tepër jehonë. Dhe falë Zotit ndodhi kështu, sepse dhe institucionet bëhen më të kujdesshme ne raste te tilla. Por, ky nuk është një rast që i përket vetëm Himarës.
Institucioni i Avokatit të Popullit ka shprehur në disa raste që ligji nuk është respektuar në këto shpronësime apo në projekte të ndryshme. Sa i përket Himarës, projektet ishin të ndryshme dhe qytetarët nuk e dinin se cili projekt prekte kë shtëpi, kë pronë. Ka një standard ligjor evropian dhe shqiptar për të ndjekur në këto raste.
Autoritetet nuk ndoqën procedurat sipas ligjit shqiptar jo më me standardet evropiane të Gjykatës Evropiane të Drejtësisë që janë shume më lart. Por në këtë rast projektet lokale nuk u publikuan sipas ligjit, nuk u aplikuan sipas ligjit dhe qytetarët ende nuk e dinë se, cili projekt do të implementohet. Kjo gjë, ky detyrim parashikohet qarte nga ligji shqiptar.
Dhe ligji thotë se nëse projekti nuk është publikuar në një mënyrë të caktuar nuk është i vlefshëm dhe qytetarët duke qenë se nuk i kanë gjetur të publikuar këto projekte, thonë se përse duhet të bëhen këto punime kur projektet janë të pavlefshme sepse bëhen të vlefshme vetëm pasi publikohen sipas ligjit.
Kjo është diçka specifike, sepse ata mund t’i publikojnë në një rast të dytë. Por problemi është qe në fillesë.
Problemi është, nëse është verifikuar apo jo nëse këto projekte mund të bëhen pa prekur banesat e qytetarëve, nëse mund të bëhen në terren publik apo jo? Detyrime qe duhet ti kishin kryer autoritetet shtetërore lokale dhe qendrore
Artur Nura: Sipas institucionit tuaj, si rezulton, këto projekte janë bërë sic thoni ju apo jo?
Erinda Ballanca: Ne nuk kemi një përgjigje finale sa përket faktit nëse projektet janë bërë sipas principeve të parashikuara në ligj, pasi është e kundërta, duhet të jetë institucioni që propozon projektin, ai që duhet të tregojë se ka bërë të pamundurën për të ruajtur pronat e qytetarëve, por nuk ka mundur ta bëjë projektin ndryshe.
Por, nuk është menduar kurrë që të bëhet nga entet lokale që të thonë u bë kjo, apo jo. U tha vetëm kemi këtë projekt infrastrukturor, do të bëjmë shpronësime dhe Himara do të jetë më e mirë. Por ky nuk është rasti. Sepse është evidente që të drejtat e njerëzve duhen respektuar dhe nuk mund të shpronësohen me dy para, duhet t’u jepet sipas asaj që thotë ligji, një shumë e njëjtë parash për të marrë, blere një shtëpi në po atë qytet. Nuk mund t’i japësh dy euro për shpronësim, nëse ai me ato dy euro nuk arrin dot të marrë të njëjtën shtëpi!
Sipas jurisprudencës së Gjykatës Evropaine thuhet se shpërblimi duhet të jetë i barabartë dhe i drejtë. Nuk po themi që qytetarët që shpronësohen do të bëhen të pasur sepse i kalon në qytet një projekt infrastrukturor, por duhet të kenë diçka të barabartë, te drejte. Kanë pasur një shtëpi, duhet të kenë një shtëpi me të njëjtën sipërfaqe në po atë qytet.
Kjo është mënyra në të cilën Kushtetuta e Shqipërisë, dhe ligji shqiptar parashikon dëmshpërblimin minimal që një qytetar duhet të ketë për një shpronësim. Por kjo nuk është marrë kurrë parasysh nga qeveria shqiptare.
Artur Nura: Kur institucioni juaj do t’i japë një përgjigje definitive rastit të Himarës që mund të jetë një shembull pozitiv edhe për rastet e tjera? Dihet që paraardhësi juaj ka publikuar një raport kritik ndaj qeverise lidhur me projektin e urbanizimit të Himarës?
Erinda Ballanca: Ne kemi rinovuar rekomandimet që janë dërguar nga z. Totozani që ka qenë Avokat i Popullit në Shqipëri, sepse jemi në të njëjtën linjë, e cila sigurisht ka qenë linjë ligjore.
Në këtë rast, kemi marrë kërkesa specifike për shtëpi të ndryshme dhe në këtë rast po shikohet në mënyrë specifike sepse po shkohet menjëherë në shpronësimin e shtëpive. Një problem tjetër i madh me Himarën, është se qeveria dhe bashkia pretendon se jo të gjithë kanë tituj pronësie, sepse janë prona të lidhura.
Artur Nura: Himara është një rast specifik sepse ka një histori specifike aty që në kohën e Osmanëve. Ata kanë respektuar limitet e pronave të fqinjëve ne vet-qeverisje dhe kjo është respektuar nga nga ajo periudha otomane!
Erinda Ballanca: Problemi është që në fillesë. Është një detyrim i qeverisë që t’i garantojë qytetarëve një sistem regjistrimi për pronat e paluajtshme të vlefshme për qytetarët. Është detyrim i qeverisë që t’i japë mundësi qytetarëve që t’i regjistrojnë pronat. Por qeveria nuk e ka bërë këtë gjë dhe tani kemi keto probleme. Sepse për arsye të ndryshme, historike dhe një pjesë e kadastrave janë shkatërruar gjatë luftërave dhe pse jo ne krizen e vitit te zi 1997.
Por përvec kësaj, gjithë këto vite duhej bërë një sistem regjistrimi për pronat, sic u bë para 20 vjetësh për Tiranën, ndërsa aty nuk është bërë. Dhe thonë, ti ke 100 vjet në atë shtëpi, ke jetuar mbi 25 vjet dhe ke dokumentet si qytetar, por nuk ke dokumente pronësie, unë mund të vij dhe ta prish shtëpinë!
Artur Nura: Si bëhet në këto raste sipas ligjit dhe institucionit të Avokatit të Popullit ?
Erinda Ballanca: Sipas Institucionit të Avokatit të Popullit është qeveria ajo që duhet t’i japë sigurinë qytetarëve, jo qytetarët t’i japin siguri qeverisë. Sepse është detyrim i shtetit që t’i japë këtë shërbim qytetarëve. Kjo gjë duhej bërë vite më parë, por nuk është bërë. Ti bëje si shtet njëherë regjistrimin dhe, pastaj vazhdo me projektet infrastrukturore.
Prandaj them që problemi është në fillesë. Mënyra që qeveria ka bërë të gjithë publicitetin apo idetë është duke thënë se të gjithë qytetarët që kanë një dokument pronësie do të njihen, të tjerët jo! Kjo është një ide e gabuar dhe e padrejtë sepse një qeveri duhet t’i japë siguri qytetarëve.
Artur Nura: Në rastin e Himarës është përdorur minoriteti grek sepse këta qytetarë gjetën mbështetje nga qeveria greke dhe jo ajo shqiptare! Si e sheh Institucioni i Avokatit të Popullit këtë element?
Erinda Ballanca: Them që çdokush është i justifikuar të përdorë çdo element për t’u vetëmbrojtur, sepse qytetari nuk ka të njëjtat mjete si qeveria për t’u mbrojtur dhe sigurisht duke qenë më i vogël dhe i dobët, janë të justifikuar të përdorin çdo mjet ligjor.
Prandaj i kuptoj që kanë përdorur lidhjet me minoritetin. Por mendoj që shpronësimet nuk kanë lidhje me pretendimet e tyre që janë pjesë e minoritetit grek. Sepse kjo ka ndodhur në të gjithë Shqipërinë.
Kjo mënyrë të bëri e planifikimit urban dhe shpronësimeve është përdorur në të gjithë Shqipërinë. Dhe, megjithëse i kuptoj si qytetarë që kanë të drejtë të mbrojnë pronat e tyre me çdo mjet ligjor, nuk mendoj se kjo është një çështje e lidhur me faktin se në Himarë pretendojnë se jetojnë dhe qytetarë grek.
Por. kjo mënyrë e të kërkuarit ndihmë shtetit grek ka funksionuar. Nëse e shoh nga ana e të drejtave të qytetarëve të të gjithë Shqipërisë, ky nuk është një lajm i mirë sepse qeveria shqiptare duhet të mbrojë të drejtat e qytetarëve të saj pavarësisht faktit nëse ka lobim nga një shtet tjetër evropian ose jo. Sepse kjo është një logjikë që nuk më bënë sens.
Artur Nura: Ka edhe një hap juridik të ndërmarrë nga Shoqata për Mbrojtjen e Pronave, Shtëpive, Historisë dhe Kulturës Himarë drejtuar nga Nikollaq Neranxi që ka cuar rastin në gjykatë dhe tani ka një vendim nga gjykata e Vlorës që ka ndalur punimet? Si mendoni se do të shkojë çështja?
Erinda Ballanca: Nuk mund ta di dhe ta them sesi do të përfundojë çështja. Ka pasur vetëm një masë paraprake e cila thotë se deri sa të diskutohet nëse shpronësimi është bërë sipas ligjit apo jo, ti nuk mund të vazhdosh të prishësh shtëpitë.
Ky ka qenë vendimi i gjykatës që është apeluar nga pala tjetër dhe do të shihet sesi do të përfundojë. Por për momentin qeveria i ka pezulluar punimet të paktën në ato prona që janë marrë këto vendime për mos-prishje.
Unë nuk e di si mund të shkojë, si janë dokumentet sepse mund të ketë me qindra mundësi se cfarë kanë kërkuar etj. Por ne nuk kemi kompetencë të themi diçka, apo të verifikojmë përtej asaj që gjykata do të vendosë.
Artur Nura: A do të ketë një raport tuajin në lidhje me këtë rast?
Erinda Ballanca: Në këtë rast kemi pasur probleme. Sepse ne punojmë duke i kërkuar informacione të gjitha autoriteteve që kanë të bëjnë me këto procedura administrative. Deri tani Bashkia e Himarës nuk ka kthyer përgjigje ndaj kërkesave tona dhe kjo, megjithëse ka një detyrim ligjor!
Fakti që nuk kanë kthyer përgjigje tregon që nuk kanë c’të thonë. Duke mos kthyer përgjigje po minojnë punën e Avokatit të Popullit duke menduar se do të na hapin probleme, dhe në fakt na i kanë hapur disa probleme.
Megjithatë përveç kësaj, kemi aprovuar një tjetër procedure duke i dërguar një letër që u themi se nëse nuk na dërgojnë përgjigje brenda një periudhe të caktuar, do ta konsiderojmë që nuk kanë asnjë dokument ligjor ne mbrojte te veprimeve te tyre te kryera tashme.
Të shohim çdo të bëjmë sepse të paktën kështu kur ne të bëjmë rekomandimin tonë për rastin, do të shohim nëse janë bërë apo jo të gjitha hapat sipas ligjit. Megjithatë, duket se nuk janë bërë, por do ta shohim deri në fund nëse janë bërë apo jo sepse mund të na vijë ndonjë gjë…
