Përmbledhje e librit “The War of Kosovo: an armed conflict and the violations of the humanitarian law” të botuar nga Shtëpia botuese Lambert Academic Publishing në Gjermani. Versioni francez “La Guerre du Kosovo:un conflit arme et les violations du droit humanitaire” është botuar nga Shtëpia botuese franceze Edilivre. Libër i shkruar në frëngjisht nga Diana Skrapari.
Ky libër trajton Luftën e Kosovës nën prizmin juridik dhe politik. Ai përbëhet nga dy pjesë, ku në pjesën e parë trajtohet gjendja e shqiptarëve të Kosovës në ish-Jugosllavi dhe arsyet e shpërthimit të konfliktit dhe në pjesën e dytë të tij, trajtohet natyra e konfliktit, dhunimi i të drejtave të njeriut nga ushtria jugosllave dhe gjykimi i fajtorëve të shkeljeve të së drejtës humanitare para Gjykatës Ndërkombëtare Penale në Hagë. Libri fillon me historinë e Kosovës ndër vite.
Turqit osmanë pushtuan rajonin në shekullin e 14-të, në betejën e Fushë-Kosovës në vitin 1389, dhe u vendosën në Kosovë për 400 vjet. Serbët e kanë portretizuar këtë periudhë si një kohë kur ata kanë vuajtur diskriminim dhe shqiptarët ishin të priviligjuar. Osmanët, megjithatë, shtypën shqiptarët etnikë duke ndaluar gjuhën shqipe në shkolla dhe në publik.
Pjesa më e madhe e territorit të Kosovës ka qënë pjesë e shteteve të ndryshme gjatë historisë. Ajo iu morr Bizantit nga Serbia në 1170 dhe territori u pushtua sërish nga Perandoria Osmane në 1459 dhe ajo u bë përsëri pjesë e Serbisë nga Traktati i Bukureshtit i vitit 1913, pas përfundimit të Luftës së Dytë Ballkanike.
Pastaj ajo u bë, pas Luftës së Dytë Botërore një krahinë autonome e Serbisë brenda Jugosllavisë, para se të vendoset nën administrimin e OKB-së më 10 qershor 1999 nën Rezolutën 1244 të OKB-së si rezultat i konflikteve të dhunshme midis autoriteteve serbe,separatistëve shqiptarë dhe bombardimeve të NATO-s në fund të viteve 1990. Që nga marrëveshjet e paqes të Kumanovës, një forcë e NATO-s, KFOR, siguroi paqen dhe rendin në këtë rajon.
Në kushtetutën e parë të Jugosllavisë të janarit 1946, RSFJ-së ishte i përbërë nga gjashtë republika (Sllovenia, Kroacia, Serbia, Bosnja-Hercegovina, Maqedonia dhe Mali i Zi) dhe Krahinat Autonome të Vojvodinës dhe rajoni autonom i Kosovës.
Kjo Kushtetutë siguronte barazinë midis subjekteve përbërëse të RSFJ-së. Kosova, ku shumica e popullsisë ishte shqiptare, kishte një status të kufizuar brenda RSFJ-së dhe të drejtat e popullsisë shqiptare nuk respektoheshin. Kushtetutat e tjera të RSFJ-së të vitit 1953, 1963 kanë vazhduar në të njëjtën rrugë si Kushtetuta e janarit 1946, duke i dhënë vetëm një rol të kufizuar Kosovës në RSFJ.
Kushtetuta e RSFJ-së e vitit 1974 njohu Kosovën si krahinë autonome të bashkëngjitur me Republikën Socialiste të Serbisë dhe me një autonomi më të gjerë. Pas vdekjes së Josip Broz Titos, më 4 maj 1980, situata politike nuk ishte e njëjtë në Jugosllavi. Josip Broz Tito ishte garantues i unitetit të RSFJ-së dhe impulset nacionaliste u zgjuan në Jugosllavi pas vdekjes së tij.
Në vitin 1981, trazirat shpërthyen dhe u shtypën me dhunë pasi shqiptarët e Kosovës demonstruan për të kërkuar që Kosovës t’i jepej statusi i plotë i Republikës. Në fund të viteve 1980, Sllobodan Millosheviq erdhi në pushtet në Beograd duke shfrytëzuar frikën e pakicës serbe në Kosovë. Në mars 1989, Serbia ka hequr autonominë e Krahinës Autonome të Kosovës në kuadër të RSFJ-së. Shqiptarët e Kosovës ishin të detyruar të emigrojnë për shkak se ata nuk kishin vende pune dhe të drejtat e njeriut shkeleshin.
Në fillim të viteve 1990, Perdja e Hekurt ra dhe vendet ish-komuniste të bllokut lindor, duke përfshirë Jugosllavinë, u bënë pluraliste (monopoli i Partisë Komuniste ra dhe parti të tjera politike u themeluan). Në Kosovë, partia e parë kundërshtare me Partinë Komuniste ishte Lidhja Demokratike e Kosovës, e udhëhequr nga Ibrahim Rugova.
Ata krijuan një qeveri paralele të financuar kryesisht nga diaspora shqiptare.Kosova shpalli veten një Republikë të pavarur në shtator të vitit 1991, pas një referendumi të mbajtur në Kosovë, ku pjesëmarrja e popullsisë shqiptare ishte masive. Qeveria e Republikës së vetëshpallur të Kosovës u udhëhoq nga Bujar Bukoshi dhe Presidenti i Republikës së Kosovës, u zgjodh Ibrahim Rugova.Ai mendonte të zgjidhte mosmarrëveshjet me qeverinë e RFJ-së nëpërmjet kanaleve diplomatike dhe dialogut. Kjo politikë ishte i paefektshme për shkak se shqiptarët e Kosovës ishin më të diskriminuar se më parë.
Republikat e Sllovenisë, Kroacisë dhe Bosnje-Hercegovinës kërkuan shkëputjen nga RSFJ-së. Sllovenia fitoi pavarësinë, por Bosnjë-Hercegovina dhe Kroacia kanë qenë të angazhuara në një luftë të përgjakshme (luftën e Jugosllavisë) me Republikën e Serbisë.Kjo përfundoi me ndërhyrjen ndërkombëtare dhe nënshkrimin e Marrëveshjes së Dejtonit në vitin 1995. Në Kosovë gjatë kësaj periudhe, popullsia shqiptare ishte më e diskriminuar se më parë.
Ushtria Çlirimtare e Kosovës u themelua nga shqiptarët pasi gjendja e shqiptarëve të Kosovës do të mund të përmirësohej vetëm me forcën e armëve. Kjo ushtri kreu sulme të armatosura kundër institucioneve të Serbisë në Kosovë, të cilave ushtria serbe iu përgjigj në të njëjtën mënyrë.
Kjo shënoi fillimin e Luftës së Kosovës. Lufta në Kosovë ishte një konflikt i armatosur jo-ndërkombëtar mes ushtrisë serbe dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës. Ky konflikt nuk mund të përshkruhet si ndërkombëtar. NATO ndërhyri për të ndaluar shkeljen e të drejtave të njeriut në Kosovë dhe konflikti u kthye në një konflikt të armatosur ndërkombëtar.
Pas luftës, mendime të ndryshme kanë ekzistuar në ndërhyrjen e NATO-s në Kosovë. Le Monde Diplomatique ka publikuar në mars 2000 një dosje shumë të rëndësishme të ndërhyrjes së NATO-s në Kosovë, duke theksuar në veçanti, rolin e mediave në përhapjen e thashethemeve të pabaza dhe sipas tij, refuzimin e vendeve perëndimore për të gjetur ndonjë zgjidhje diplomatike.
Ushtria serbe ju përgjigj sulmeve nga ana e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës duke shkelur ligjin humanitar duke vrarë, torturuar, përdhunuar, vrarë civilë shqiptarë dhe madje duke zhvarrosur të vdekur. Abuzimet e ushtrisë serbe kanë bërë që shumë shqiptarë të Kosovës të largohen. Diplomacia ndërkombëtare është përpjekur për të gjetur një zgjidhje për konfliktin e armatosur në Kosovë, por ajo dështoi. Këshilli i Sigurimit i OKB-së nuk ishte në gjendje për të marrë një rezolutë për t’i dhënë fund luftës në Kosovë, për shkak të vetos së Rusisë. Dështimi i diplomacisë ka hapur rrugë përdorimit të forcës si një mjet bindës. Më 24 mars 1999, NATO filloi bombardimin kundër Republikës të Jugosllavisë.
Republika e Jugosllavisë ka pranuar kushtet e vendosura nga diplomacia ndërkombëtare dhe më 10 qershor 1999, NATO ka ndërprerë bombardimet. Më 10 qershor 1999, lufta në Kosovë përfundoi. Trupat ndërkombëtare janë të stacionuara në Kosovë dhe Kosova u vu nën administrimin e OKB-së.
Gjykata Penale Ndërkombëtare për Jugosllavinë është themeluar për të dënuar ata që janë përgjegjës për shkelje të ligjit humanitar dhe të drejtave të njeriut gjatë luftës në ish-Jugosllavi. Përgjegjës për shkelje të ligjit humanitar në Kosovë, ishin Slobodan Milosevic, ish-presidenti i Republikës Federale të Jugosllavisë, dhe Milan Milutinovic, ish-presidenti i Republikës së Serbisë. Sllobodan Millosheviç vdiq në qendrën e burgimit të OKB-së në Sheveningen, më 11 mars 2006, dhe Milan Milutinoviç u lirua, duke shkaktuar shumë kritika nga ana e shqiptarëve të Kosovës.
Kosova ka qenë nën administrimin e OKB-së pas vitit 1999 dhe Administratori i Kosovës ishte Bernard Kouchner, një personalitet i rëndësishëm i mbrojtjes së të drejtave të njeriut në mbarë botën. Më 2 nëntor 2005, ish-presidenti finlandez Martti Ahtisaari është mandatuar nga OKB-ja të mbikëqyrë negociatat midis qeverisë serbe dhe qeverisë së Kosovës për statusin final të Kosovës. Më 26 mars 2007, Ahtisaari paraqet propozimet e tij mbi statusin përfundimtar para Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara. Ai kishte në plan t’i jepte Kosovës statusin e një shteti të pavarur me simbolet e veta, kushtetutën, dhe ushtrinë e saj, nën kontrollin e bashkësisë ndërkombëtare. Shtetet e Bashkuara ishin në favor të pavarësisë për krahinën, ndërsa Rusia dhe Serbia mendonin se pavarësia do të ishte në kundërshtim me parimin e unitetit territorial të Serbisë të mbrojtur nga Rezoluta 1244.
Në nëntor të vitit 2005, Grupi i Kontaktit (Franca, Gjermania, Italia, Rusia, Mbretëria e Bashkuar, dhe Shtetet e Bashkuara) ndërtuan një grup të “Parimeve Udhëzuese” për zgjidhjen e statusit të ardhshëm të Kosovës. Disa nga parimet kryesore përfshihen: jo kthim në situatën para vitit 1999, nuk ka ndryshime në kufijtë e Kosovës, dhe nuk ka ndarje apo bashkim të Kosovës me një shtet fqinj. Grupi i Kontaktit ka thënë se statusi i ardhshëm i Kosovës duhej të jetë i pranueshëm për popullin e Kosovës.
Kosova shpalli pavarësinë e saj nga Serbia më 17 shkurt 2008. Në deklaratën e saj të pavarësisë, Kosova u angazhua për të përmbushur detyrimet e saj sipas Planit të Ahtisaarit, për të përqafuar shumë-etnicitetin si një parim themelor të qeverisjes së mirë, dhe për të mirëpritur një periudhë të mbikëqyrjes ndërkombëtare.
Shtetet e Bashkuara njohën zyrtarisht Kosovën si shtet sovran dhe të pavarur më 18 shkurt dhe deri më sot, Kosova është njohur nga shumica e madhe e shteteve evropiane, Shtetet e Bashkuara, Japonia, dhe Kanada, dhe nga shtetet e tjera nga Amerika, Afrika, dhe Azia. Menjëherë pas pavarësisë, një numër shtetesh themeluan një Grup Drejtues Ndërkombëtar për Kosovën duke emëruar diplomatin holandez Pieter Feith si Përfaqësuesin e parë Civil Ndërkombëtar të Kosovës.EULEX u krijua në dhjetor 2008, pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës në shkurt të vitit 2008, dhe mbetet në kuadrin dhe nën autoritetin e Misionit të Përkohshëm të Kombeve të Bashkuara në Kosovë (UNMIK) të themeluar në bazë të Rezolutës 1244/1999 të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, të cilat EULEX-i i mori përsipër në çështjet që lidhen me sundimin e ligjit. Fushat e ekspertizës EULEX-it janë çështjet e drejtësisë, policisë dhe doganave.
Bashkimi Evropian për Sundimin e Ligjit në Kosovë (EULEX) është misioni më i madh civil deri më tani i Politikës së Jashtme dhe të Sigursë së BE-së. Qëllimi kryesor është që të ndihmojë dhe mbështesë autoritetet kosovare në fushën e sundimit të ligjit, me një fokus të veçantë në gjyqësorin. EULEX është pjesë e një përpjekjeje më të gjerë të ndërmarrë nga BE për të nxitur paqen dhe stabilitetin në Ballkanin Perëndimor dhe për të mbështetur autoritetet e Kosovës si ata të ndërmarrin reformat e nevojshme, në përputhje me perspektivën e tyre dhe në përgjithësi evropiane të tërë rajonit të Ballkanit Perëndimor. Që nga 15 tetori 2014, misioni udhëhiqet nga z Gabriele Meucci (Itali) i cili pasoi ambasadorin Bernd Borchardt (Gjermani), Z. Xavier Bout de Marnhac (France) dhe Z. Yves de Kermabon (France). EULEX ka një forcë të autorizuar prej 800 ndërkombëtarësh dhe 800 persona staf lokal. Shumica e stafit ndërkombëtar janë policët, gjykatësit, prokurorët dhe zyrtarët e doganave. Buxheti vjetor është rreth 89 milionë euro. Misioni ishte nisur në bazë të një vendimi nga të gjitha 27 shtetet anëtare të BE-së në shkurt të vitit 2008. Faza e tij operative filloi në dhjetor të vitit 2008 dhe ka arritur kapacitetin e plotë operacional në prill 2009. EULEX-i ka një zinxhir të njësuar komandues nga Përfaqësuesi i Lartë i BE-së për Punët e Jashtme dhe Politikën e Sigurisë dhe nga vendet anëtare të BE-së (Komiteti politik dhe i Sigurisë). Ai vepron në një kuadër të përgjithshëm të Rezolutës 1244 të Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara.
Kosova tani është shtet i pavarur, por lufta ka lënë shenjën e saj në këtë vend që është i brishtë në perspektivën politike dhe ekonomike. Kosova dëshiron të anëtarësohet në Bashkimin Evropian. Bashkimi Evropian është një bashkim i vendeve evropiane, një bashkim vëllazëror. Kosova ka nevojë për të vendosur marrëdhënie të mira me Republikën e Serbisë para se të hyjë në Bashkimin Evropian dhe Serbia duhet të njohë Kosovën si shtet të pavarur nëse do të anëtarësohet në BE. Pas shumë viteve të diskriminimit nga ana e serbëve, shqiptarët e Kosëovës, e realizuan ëndrrat e tyre. Ata kanë themeluar një shtet të pavarur, Republikën e Kosovës. Ky është një vend i porsalindur, i cili dëshiron të jetë pjesë e familjes evropiane. Një nga kombet më të vjetra të Europës, shqiptarët kanë për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian, sepse Evropa duhet të njoh të kaluarën e saj, për të kuptuar më mirë të tashmen dhe për të ndërtuar një të ardhme më të mirë për të gjitha kombet e familjes evropiane.
