Nga Ylli Dylgjeri
Pasi kam dëgjuar ditët e fundit, ndër të tjera, edhe pretendimet kategorike të palës greke në bisedimet shqiptaro – greke lidhur me heqjen nga tekset e gjuhës të fjalës Çam dhe Çamëri, po hedh ne FB një histori te trishtueshme, te jetuar nga të afermit e mij në Greqi në vitet 1991. Historia është e treguar nga vete autorèt pjesmarës në këtë ngjarje.
Ashtu si mijra shqiptare kurbetlinj që muarren rrugët e europes në fillim te viteve 90, histori qe vazhdon edhe sot, edhe familja e motres time u nis drejt greqise per nje jete ekonomike më të mire. Nxitje e kësaj ikje u bënë edhe ftesat, në letrat që i vinin familjes nga të afërm te dhenderit në greqi (arratisur gjate regjimit te Hoxhes rreth viteve 50-60).
Familja e motrës përbehej nga 4 persona, çifti dhe dy fëmijet e mitur.
Keshtu nje dite pranvere te vitit 91, familja u nis drejt adreses se ftuesve, qe ndodhej ne zemer te maleve te Janines ne qytezen e Paramithise, Qytet i jetuar historikisht nga çamët ne krahinen veriore qe sot quhet Thesprotia.
Me te mbritur atje, me te pyetur, familja mësoi adresen e te afermve te te shoqit qe ishin njeheresh dhe ftuesit. Mbas orëve të gjata udhëtimi më fund mbriten në lagjen Shamet.
I zoti i shtepise, Grigori, një burre i shkuar në moshë jetonte me gruan e tij greke. Të dy ishin në moshën e trete. Të lodhur nga vitet e moshës jetonin në një shtëpi modeste. Një banese nje kateshe e tipit elbasanase ku nuk kishte komoditet dhe kushte për të pritur e strehuar edhe një familje të dyte. Malli në vite per nipin, (dhendrin) dhe lajmet qe i vinin nga shqiperia komuniste e kishin shtyre Grigorin te bente ftesa pas ftese per nje jete me te mire te afermeve. Por te ardhurat, dhe shtepia e Tij ishin jashte mundesie per te perballuar edhe nje bashkejetese tjeter. Kështu, atë natë pasi u çmallën me familjen e motrës i treguan dhe mundesite minimale te akomodimit. Ishte e pamundur. E gjithe shtepia e tyre ishte rreth 75-80 m katror, nje guzhine dhe nje dhome ku flinin pleqte. Keshtu meqënese ishte edhe pranvere familja pranoi te flinte si refugjate jashte ne natyre, ne oborrin e perparem te shtepise. Ashtu u be. Shtruan krevate portativ dhe aty e ngrysen ate nate, me objektivin qe neser te shkonin ne nje hotel e te mendonin per me tej.
Të befasuar nga kjo pritje “në perendim”, çifti, pasi vuri në gjumë fëmijet vazhduan dialogun me lot në sy nën driten e hënës.
Çishte ky fat?
Oret e nates po kalonin zvare. Në mesnate në një moment shohin pas kangjellave një hije që ecte në anë të rruges. Hija pasi u afrua, ndaloi kembet tek kangjellat e oborrit. Hetoi pamjen dhe foli ne nje gjuhe pak te kuptueshme per çiftin:
Pse klan moj bilë?
Nje shkrepetime në qellin pa re mu duk kjo fjale – tregon motra. Edhe shqip edhe jo? I kthej pergjigje menjehere ne shqip:
Jemi shqiptare nënë!
Edhe u jam shqiptar! Jam çame!
Kaq ishte, per te permbysur ate nate. Ate udhetim. Ato vite qe rrodhen me pas. Nena ose Mana, iu perkushtua teresisht familjes se sime motre. I morri qysh ate nate ne shtepine e saj qe ndodhej perballe shtepise se Grigorit. I shtroje darke e i liroje nje dhome ne vilen e saj te mrekullueshme. Kjo ishte Mana Qirjaqi. Nje zonje çame, qe u be nena e dyte e motres time dhe njeheresh gjyshja e dyte e nipave te mij.
E paharuara Mana. Ke mbetur ne kujtesen time te atyre viteve te mundimshme qe hoqi nje pjese te familjes time. Bisedoja me Manen ne shqip, ashtu shatra patra, aq fjale sa kish mundur ti ruante ajo nga vitet nen kulturen greke. Njoha aty edhe shume greke e çemer.
Bisedova e punova me to. Mësova historine e te gjalleve dhe te vdekurve. Mësova se si nisi genocidi i vitit 1944. Mësova nga gojedhenat, nga prifterinjte e nga Arkivat e Bashkise se pse çamëve u kish mbetur nofka bashkepuntorë te nazismit? Mesova e te tjera. Kullat e çameve te ikur nga genocidi i Napolon Zerves ishin aty ne kembe. Bari i ishte ngjitur deri ne çati. Rrinin ashtu te heshtura nen kuroren e shkureve te historise.
E gjithe lagja Shamet banohej nga çame te mbetur ne vite aty. Ato ishin çame. Ato jane çame. Ato do te mbeten çame. Ta thonin ne vesh e me ndrojte. Nje album i historise se tyre ne vite mu dhurua nga nje Tipografi ne Igumenice. E ruaj si kujtim te historise çame
Ndërkohe sot, pas 27-të viteve, politika kërkon retushim. Kërkon harrim. Kërkon asimilim.
Turp. Jemi në vitin 2018. Europa pranon çdo racë. Pranon çdo komb. Pranon çdo fe.
A jane greket europianë?
