Ngrohja globale, duket gjithnjë e më e pashmangshme. Përpjekjet për të ndalur ndryshimet klimatike vazhdojnë të mbeten kryesisht në letër, ndërsa efektet e tyre po bëhen gjithnjë e më të dukshme.
Për këtë arsye, një pjesë e komunitetit shkencor, po joshet që krahas reduktimit të emetimeve të gazeve serrë në atmosferë, të hartojë strategji me të cilat të tentojë të ndryshojë në mënyrë aktive efektet e ndotjes, nëpërmjet teknologjive që synojnë të reduktojnë rrezatimin e energjisë diellore që përthithet nga planeti ynë.
Në anglisht ky proces quhet Menaxhim i Rrezatimit Qiellor (SRM), ose Inxhinieri Diellore, dhe është aktualisht një fushë kërkimore shumë e debatueshme. Për kritikët, rreziku është që kjo zgjidhje të bëjë më shumë dëme sesa vetë problemi aktual, duke i përkeqësuar efektet e ndryshimit të vazhdueshëm klimatik, apo duke prodhuar të gjitha efektet e reja të dëmshme.
Por për ithtarët e tij, inxhinieria klimatike është një “Plan B” i rëndësishëm, i cili duhet përgatitur me kujdes, dhe të mbahet gati në rast se marrëveshjet ndërkombëtare aktuale për mbrojtjen e klimës, do të rezultojnë të kota. Por kush ka të drejtë? E pamundur të thuhet me saktësi.
Por fronti i Po-së ka arritur muajt e fundit një fitore të rëndësishme:buxheti i qeverisë amerikane për këtë vit, parashikon krijimin e një grupi pune, që do të merret me studimin erreziqeve dhe mundësive të inxhinierisë diellore, dhe hartimin e udhëzimeve zyrtare për zhvillimin e tyre.
Koncepti që qëndron pas gjeoinxhinierisë së klimës, SRM, është shumë i thjeshtë. Çdo ditë planeti ynë merr energji nga Dielli, në formën e rrezeve të dritës. Një pjesë e saj përthithet nga sistemi i planetit, dhe më pas ri-rrezatohet në hapësirë gjatë natës, si rrezatim infra i kuq.
Pjesa tjetër reflektohet nga atmosfera, retë dhe sipërfaqja e tokës. Normalisht bilanci i energjisë i planetit tonë, është pak a shumë në ekuilibër:sasia e energjisë që marrim, është pothuajse identike me atë që dërgojmë përsëri në hapësirë.
Prandaj, çdo gjë që ndikon në sasinë e energjisë që hyn ose del, do t’i ndryshojë temperaturat globale të planetit. Kjo është pikërisht ajo që po ndodh edhe me ngrohjen globale:efekti serë i shkaktuar nga emetimet njerëzore, po e rrit sasinë e nxehtësisë që bllokohet nga atmosfera jonë, dhe që nuk shpërndahet në hapësirë.
Ndaj po rriten temperaturat mesatare globale. Për momentin, zgjidhja që po përpiqemi të arrijmë, është të zvogëlojmë sasinë e gazeve serrë që futim në atmosferë, në mënyrë që të kufizojmë sasinë e nxehtësisë që do të bllokohet në të ardhmen nga efekti serë, dhe të mbajmë në nivele “të tolerueshme” rritjen e temperaturat.
E megjithatë, ka edhe një mundësi tjetër, shumë më radikale:të rritet sasia e energjisë dhe nxehtësisë që reflektohet në hapësirë, në mënyrë që të rivendoset ekuilibri i nxehtësisë në planet, duke e reduktuar sasinë e nxehtësisë që hyn tek ne. Mundësitë janë padyshim të shumëfishta.
Por metoda më e diskutueshme për të ulur rrezatimin diellor të përthithur nga Toka, quhet “ndërhyrja e aerosolit stratosferik”, dhe përfshin lëshimin e një shtrese grimcash reflektuese në stratosferë, për të dërguar sërish në hapësirë një pjesë të rrezatimit diellor që arrin nëplanetin tonë.
Në një farë mënyre, synohet të imitohet ajo që ndodh natyrshëm pas shpërthimeve të mëdha vullkanike, të cilat duke e mbuluar tokën me re dhe aerosolë të gaztë, shkaktojnë rënien e papritur të temperaturave. Për shembull, shpërthimi i vullkanit Tambora në Indonezi, shkaktoi një ulje të temperaturave mesatare me 3 gradë, duke bërë që viti 1815 të hyjë në histori si “viti pa verë”.
Një nga projektet më të avancuara në këtë fushë, është ai i realizuar nga studiues të Universitetit të Harvardit me programin e tyre “ScoPEx”. Qëllimi është të testohet teknologjia duke përdorur një balon që do të lëshojë në stratosferë grimca të karbonatit të kalciumit, dhe më pas të monitorojë efektet në aspektin e rrezatimit që reflektohet sërish në hapësirë, si dhe ndërveprimet kimike me elementët e tjerë të pranishëm në hapësirë.
Testi i parë ishte planifikuar për vitin e kaluar në Suedi, por në momentin e fundit komiteti i etikës i universitetit amerikan vendosi ta anulojë eksperimentin, edhe për shkak të protestave nga një pjesë e komunitetit shkencor dhe popullsisë vendase në zonën ku ishte planifikuar lëshimi i balonit.
Në muajt në vijim, u fol për një datë të re nisjeje të planifikuar për në qershor të këtij viti, por për momentin është e pamundur të konfirmohet nëse testi është kryer apo jo. Po cilat janë rreziqe? Ajo që shqetëson më shumë një pjesë të konsiderueshme të komunitetit shkencor,janë të panjohurat e shumta të një strategjie, rezultatet e së cilës janë objektivisht të vështira për t’u parashikuar.
Për shembull, kimikatet e lëshuara në atmosferë mund të ndërveprojnë me elementë të tjerë tashmë të pranishëm, si ozoni, dhe të shkaktojnë reaksione kimike që janë të dëmshme për atmosferën, klimën apo edhe shëndetin. Po ashtu, nuk është e lehtë të parashikohen efektet që do të kishte reduktimi i dritës së Diellit në mjedis, veçanërisht tek bimët që kanë nevojë për t’u rritur.
Më pak dritë, mund të zvogëlojë rritjen e pyjeve dhe pyjeve, ose më keq akoma, të zvogëlojë rendimentin e tokës bujqësore, duke vënë në rrezik sigurinë ushqimore të miliarda njerëzve.
Edhe nëse gjithçka shkon siç shpresohet, ekziston edhe rreziku i shkaktimit të një rrethi vicioz që do të çonte në varësinë nga gjeoinxhinieria klimatike, për të shmangur kolapsin e planetit.
Një studim i vitit 2018, llogariti se ndërprerja e një rrezatimit në shkallë të gjerë përmesgjeoinxhinierisë, do të shkaktonte një rikuperim të ngrohjes globale me një ritëm 10 herë më të shpejtë se ai aktual, dhe do të vinte në rrezik të madh biodiversitetin.
A ka strategji të tjera që mund të përdoren? Një qasje tjetër që konsiderohet shumë premtuese quhet “Prodhimi i Reve Detare”, bazohet në shpërndarjen e kripës së detit në atmosferën e poshtme (veçanërisht në oqeane), në mënyrë që ato të veprojnë si bërthama kondensimi, duke krijuar re që më pas do ta reflektonin larg Tokës dritën e Diellit.
Një strategji tjetër e mundshme është rrallimi i Reve Cirruse (ose hollimi i tyre), që janëpranishme në troposferën e sipërme, dhe që në disa kushte mund të ndihmojnë në kapjen e nxehtësisë së rrezatuar nga sipërfaqja e Tokës, me rezultate të ngjashme me ato të efektit serë.
Kjo teori, përfshin shpërndarjen e mikrogrimcave që mund të veprojnë si bërthama ngrirëse, pra substanca që shkaktojnë formimin e kristaleve të akullit në atmosferë, për t’u çliruar në zonat ku formohen Retë Cirruse. Kjo duhet të çojë në shfaqjen e reve me një kohëzgjatje më të shkurtër, dhe një aftësi më të vogël për ta kapur nxehtësinë, duke rritur kështu sasinë e energjisë që rrezatohet në hapësirë, dhe për rrjedhojë duke e ulur temperaturën e planetit./ Marrë me shkurtime nga Wired – Bota.al
