Nga Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert i shëndetësisë
Rasti aktual i shkeljes se moralit dhe etikës profesionale në demtimin shpirtëror dhe shëndetësor të banorës së pambrojtur nga infermierja pa dinjitet profesional dhe njerëzor, prek thellë karakterin e mjekësise dhe betimit human.
Një sjelle e papranuar në shoqërin e trojeve shqipëtare, e ndertuar në baza juridike, sociale dhe humane, denohet rreptesisht nga kodexi dhe etika e infermierisë.
Sulmi fizik dhe psiqik i banorës se moshuar e cila është jetësisht e mvaruar nga ndihma dhe kujdesi i infermieres, shkaktoi nje reaksion të madhë, me ndjenja emocionuese tek popullata shqipëtare. Ky dëmtim i integritetit, lirisë dhe të drejtës për të jetuar pa dhunë, cenohet dhe konfiskohet nga Infermierja e pa shpirtë e cila shkelë me vetëdije të plotë të gjitha përgjegjsit e saj personale, profesionale, etike dhe morale.
Ky fenomen arrogant cenon vlerat e mburrjes kombëtare, duke qenë e njohur se e dëmtuara mban në vehtë vlefshmerinë e kontributit të lirisë të cilën ne e gëzojm, si nëna e deshmorit të flijuar për Republikën e Kosovës.
Prandaj, infermierët duhet të demonstrojnë vlera etike profesionale si respekti, drejtësia, ndjeshmëria, besueshmëria, kujdesi, dhembshuria, besueshmëria dhe integriteti.
Përkufizim i kodit Ndërkombëtar të Infermierisë, është parakusht i pranimit të profesionit human.
Kodi ndërkombëtar i etikës për infermierët është miratuar për herë të parë në vitin 1953 nga Këshilli Ndërkombëtar i Infermierëve (ICN). Që atëherë, Kodi është rishikuar dhe konfirmuar disa herë. Këtu përfshihen sjelljet dhe detyrat profesinale ne kontributin e pashmangshem të njerëzve me nevoja shëndetësore dhe jetësore.
Kodi është zhvilluar si një udhëzues për të vepruar sipas vlerave etike dhe nevojave sociale. Sipas ICN-së, ai “mund të bëjë vetëm drejtësi për rëndësinë e tij në një shoqëri multikulturore në ndryshim si një dokument i gjallë, i aksesueshëm për infermierinë dhe i përdorur në kujdesin shëndetësor. Nëse do të arrihet ky synim, kodi duhet të kuptohet, të brendësohet dhe gjithmonë të jetë i ndërgjegjshëm dhe të zbatohet nga infermierët në të gjitha aspektet gjatë periudhës së trajnimit dhe gjatë gjithë jetës së tyre të punës.“
Obligimet e Infermiereve janë të shumta dhe kërkojn zbatim të bëtimit për ushtrimin e sinqert të profesionit.
Infermierët kanë ndër të tjerash këto katër përgjegjësi themelore:
- për të promovuar shëndetin
- për të parandaluar sëmundjen
- për të rivendos shëndetin,
- për të lehtësuar vuajtjet, shpirtërore të moshës, dhe vetmisë.
Prandaj në përgjithësi, ekziston një nevojë universale për kujdes ndaj personave të cilët kan nevoj për ndihmë jetësore.
E pandashme nga kujdesi është respektimi i të drejtave të njeriut, duke përfshirë të drejtën për jetë, për dinjitet dhe për t’u trajtuar me respekt. Kujdesi duhet të praktikohet pa marrë parasysh moshën, paaftësinë ose sëmundjen, gjininë, besimin, ngjyrën, kulturën, kombësinë, përkatësinë politike, racën ose statusin shoqëror.
Kujdestarët (personeli shëndetësor dhe infermieror) kryejnë veprimtaritë e tyre profesionale në dobi të individit, familjes dhe komunitetit shoqëror. Ata koordinojnë shërbimet e tyre me ato të grupeve të tjera të përfshira.
Kodi i Etikës për Infermierët e ICN-së i referohet katër elementeve bazë që përcaktojnë standardin e sjelljes etike.
- Infermieret dhe personeli ndihmës i grupit kujdestar janë të vetëdijëshem që
përgjegjësia themelore profesionale e kujdestarit është për personin që ka nevojë për kujdes.
Në praktikën e tyre profesionale, infermierët promovojnë një mjedis në të cilin respektohen të drejtat e njeriut, vlerat, zakonet dhe besimet e individit, familjes dhe komunitetit.
Infermierët sigurojnë që personi që ka nevojë për kujdes të marrë informacion të mjaftueshëm mbi të cilin mund të bazohet pëlqimi për kujdesin dhe trajtimin e tyre. Të vendos i lirë për deshirën dhe vlerat e tij.
Infermieret i trajtojnë të gjitha informacionet personale në mënyrë konfidenciale dhe e trajtojnë transferimin e informacionit me përgjegjësi.
Infermierët ndajnë me shoqërinë përgjegjësinë për të nisur dhe mbështetur veprime për të adresuar nevojat shëndetësore dhe sociale të popullatës, veçanërisht ato të grupeve të pafavorizuara.
Kujdestarët ndajnë gjithashtu përgjegjësinë për ruajtjen dhe mbrojtjen e mjedisit natyror nga shfrytëzimi, ndotja, zhvlerësimi dhe shkatërrimi.
Infermieret dhe praktika infermierore
Infermierët janë personalisht përgjegjës dhe përgjegjës për ofrimin e kujdesit, si dhe për ruajtjen e kompetencës së tyre profesionale përmes edukimit të vazhdueshëm. Infermierët kujdesen për shëndetin e tyre në mënyrë që të ruajnë dhe të mos dëmtojnë aftësinë e tyre për të kryer detyrat e tyre.
Infermierët vlerësojnë kompetencat individuale profesionale kur marrin ose delegojnë përgjegjësi.
Në aktivitetet e tyre profesionale, personeli infermieror duhet të sigurojë gjithmonë sjellje personale që i shërben reputacionit të profesionit dhe forcon besimin e popullatës ndaj tyre.
Në kryerjen e veprimtarive të tyre profesionale, infermierët sigurojnë që përdorimi i teknologjisë dhe zbatimi i njohurive të reja shkencore të jenë në përputhje me sigurinë, dinjitetin dhe të drejtat e njerëzve.
- Infermierët dhe profesioni i tyre
Infermierët marrin rolin parësor në vendosjen dhe zbatimin e standardeve për praktikën infermierore, menaxhimin infermieror, kërkimin infermieror dhe edukimin infermieror.
Infermierët janë aktivisht të përfshirë në zhvillimin e mëtejshëm të bazës shkencore të profesionit.
Nëpërmjet shoqatës së tyre profesionale, stafi infermieror punon për të siguruar që në infermieri krijohen dhe ruhen kushte të drejta pune sociale dhe ekonomike.
- Kujdestarët dhe Stafi
Infermierët sigurojnë bashkëpunim të mirë me kolegët e infermierisë dhe profesioneve të tjera. Infermierët ndërhyjnë për të mbrojtur pacientin kur mirëqenia e tyre kërcënohet nga një koleg apo person tjetër.
Etika infermierore është një etikë profesionale që merret me çështjet dhe trajtimin e problemeve që dalin nga detyrat e kujdesit dhe jo me dëmtimin, shkeljen dhe mos respektimin e të drejtave të sëmuarit dhe pa fuqushmit për të vepuar dhe jetuar.
Ç`do njëri nga ne, i cili me deshirë dhe pa dhunë, ka zgjedhur profesionin medicional, human dhe të shenjtë, është obligator me ndergjegje të madhe të ushtroj profesionin e tij sipas etikes, betimit dhe normave njerëzore.
