Nga Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, deputet lokal i partis së pamvarur politike (FWV) Gjermani
Çështja e lidhjes ndërmjet sistemit zgjedhor dhe stabilitetit të një sistemi politik nuk mund të përgjigjet në përgjithësi. Megjithatë, sistemet zgjedhore në tërësi mund të vlerësohen sipas dy kritereve: drejtësisë dhe funksionalitetit.
Faktorët e përmendur janë blloqe ndërtuese në mozaikun e stabilitetit politik të një demokracie.
Sado e rëndësishme të jetë kjo, është e vështirë të vlerësohet se si promovohet nga sistemi zgjedhor dhe si pengohet. Një sistem shumëpartiak padyshim që rrezikon demokracinë parlamentare – por ndoshta një sistem shumëpartiak dërgon në integrimin e shoqërisë dhe vazhdimësinë e qeverisjes. Në Britani, votimi i shumicës ka promovuar stabilitetin. Në Liberi, megjithatë, ajo kontribuoi në luftën civile, sepse pakicat etnike nuk ishin në gjendje të dërgonin përfaqësues në parlament, vërejten se të drejtat e tyre të shkelura dhe në fund morën armët.
Përgjigjet e përgjithshme në pyetjen e lidhjes ndërmjet sistemit zgjedhor dhe stabilitetit të sistemit politik nuk janë të mundshme. Shumë paragjykime në debatin publik për ndryshimet në të drejtën e votës përcaktojnë diskursin politik. Sistemet zgjedhore kanë ndikim në shpërndarjen e pushtetit politik. Në Gjermani zhvillohen në qershorë zgjedhjet komunale dhe ato evropiane. Duhet theksuar se sistemi zgjedhor ne Gjermani dhe Evrop nuk ndryshon nga sistemi zgjedhor në Kosovë, perveq strukturave përmbajtese, rregullores, drejtësis e cila nuk ka mundësi kontrolluese dhe mentaliteti ballkanik.
Megjithatë, ndryshimet nuk janë të njëjta me manipulimin. Ligji përkatës zgjedhor lejon që të priten rezultate të caktuara. Nëse këto janë të drejta është një kategori etike, jo politike.
Megjithatë, procedurat e llogaritjes matematikore duhet të jenë vendosur nga një legjislaturë e legjitimuar në mënyrë demokratike. Të cilën e presin të gjithë qytetarët dhe kolektivi stetëror.
Gjatë vlerësimit të sistemeve zgjedhore, mund të zbatohen dy standarde bazë:
Drejtësia: Një sistem zgjedhor mbi të gjitha duhet të jetë i drejtë. Parlamenti duhet të pasqyrojë sa më saktë rrethanat e shoqërisë. Prandaj, standardi për vlerësimin e të drejtës së votës është drejtësia.
Funksionaliteti: Mbi të gjitha, një demokraci duhet të funksionojë. Kjo funksionon më mirë kur ka dy parti të mëdha që duhet të konkurrojnë për pushtet dhe të alternojnë vazhdimisht në përgjegjësinë e qeverisë. Prandaj, zgjedhjet synojnë të ndihmojnë një parti të fitojë një shumicë solide në mënyrë që të mund të formohet një qeveri e qëndrueshme.
Ai synon gjithashtu të promovojë ndryshimin e qeverisë.
Është e qartë se përfaqësimi proporcional ka më shumë gjasa të përmbushë kriteret e drejtësisë, ndërsa votimi i shumicës promovon funksionalitetin. Të dyja pozicionet janë të besueshme. Sigurisht që e drejta e votës duhet të jetë e drejtë dhe e pa lekundur. Por nuk mund të mohohet se rezultatet e zgjedhjeve duhet të mundësojnë një shtet funksional.
Këto pozicione bazë janë reciprokisht ekskluzive deri në një masë, por jo plotësisht: do të ishte dogmatike dhe dritëshkurtër të reduktoheshin sistemet zgjedhore në përfaqësim të pastër proporcional à la Weimar dhe votim të shumicës relative në Britaninë e Madhe. Kjo do të nënkuptonte heqjen mënjanë të pasurisë së variacioneve dhe efekteve të ndryshme të sistemeve zgjedhore.
Ligji zgjedhor i Gjermanisë, përpiqet të arrijë një ekuilibër midis dy pozicioneve. Përjashtimi i partive të vogla përmes pragut pesë për qind mund të shihet si “i padrejtë”. Kjo jo gjithmonë parandalon një fragmentim të sistemit partiak. Përveç pengesës pesë për qind, ligji zgjedhor gjerman i dedikohet drejtësisë. Pas zbritjes së votave të partive që nuk e kaluan pragun prej pesë për qind, ndarja e mandateve parlamentare bëhet në bazë të përqindjes së votave dhe për rrjedhojë është e drejtë.
Në Republikën e Kosovës, partitë politike dhe subjektet e strukturave politike gëzojnë të drejtën e barabart në zgjedhje parlamentare por pregaditja politike e strukturave dhe drejtësia jan në një masë të cunguara në mentalitet dhe përvojë politike.
Partitë i vlerësojnë ndryshe sistemet zgjedhore. Në fund të fundit, suksesi ose dështimi mund të varet nga kjo. Prandaj, qëndrimi i partive zakonisht udhëhiqet më pak nga konsideratat parimore sesa nga interesat e pushtetit-politik.
Partitë e vogla zakonisht refuzojnë votimin e shumicës dhe klauzolat e pragut. Partitë e mëdha mbështesin votimin e shumicës nëse rrit shanset e tyre për sukses. Sidoqoftë pjesmarrja në votim është e drejtë e çdo qytetari dhe nuk guxon të manipolohet për qeshtje interesi.
