Nga Dr. Halil Krasniqi
Onkologjia është fusha e mjekësisë që merret me të gjitha llojet e tumoreve beninje, malinje dhe kancereve. Prandaj, onkologët specializohen në diagnostikimin dhe trajtimin e sëmundjeve tumorale.
E drejta e pacienteve me Kancer
Pacientët që i nënshtrohen terapisë së kancerit kanë nevojë për ndjeshmëri, guxim, optimizëm dhe të drejt pëe terapin moderne të kancerit më pak efekte anësore. Kjo jo vetëm që rrit normat e mbijetesës, por mbi të gjitha e ngrit cilësinë individuale të jetës së pacientëve. Kjo është shumë e rëndësishme që pacientet me këtë sëmundje të mos i hiqet e drejta e trajtimit apo kjo e drejt ti mohohet duke i rrëmbyer për interesa personale.
Kanceri ka efekte jo vetëm fizike, por edhe psikologjike.
Shumë njerëz të prekur përjetojnë ndjenja të tilla si frika, zemërimi, trishtimi, depresioni ose dekurajimi. Për disa, ndjenja të tilla largohen pas një kohe, për të tjerët ato vazhdojnë për një periudhë më të gjatë kohore.
Në këtë tekst do të shpjegoj se çfarë i streson pacientët me kancer dhe kur ndihma profesionale mund të jetë e dobishme.
Diagnoza e kancerit është një pikë kthese në jetë
Për shumë njerëz, diagnoza e kancerit është një pikë kthese e thellë në jetën e tyre
Diagnoza e kancerit është një tronditje për shumë njerëz. Të prekurit e përjetojnë atë si një pikë kthese të thellë në jetën e tyre. Gjithçka që më parë merrej si e mirëqenë papritur duket se vihet në pikëpyetje. Planet e ardhshme nuk janë më të sigurta ose nuk ndryshojnë.
Sëmundja dhe trajtimi i saj mund të ndryshojnë jetën e përditshme, përkohësisht për disa të sëmurë dhe përgjithmonë për të tjerët. Përveç pasojave fizike, kanceri mund të prekë familjen, miqtë, punën dhe financat.
Pacientët duhet të përballen me të gjitha këto. Është e kuptueshme që lindin frika dhe shqetësime ose ndonjëherë një ndjenjë e mbingarkesës. Ata që preken kanë nevojë për kohë që të riorientohen dhe të mësojnë të merren me kushtet e ndryshuara.
Sfida të ndryshme
Shumë strese dhe sfida të ndryshme mund të përballen nga personat e prekur. Kjo perfshin:
Pasiguria se si sëmundja përparon dhe si do të përfundojë – deri dhe duke përfshirë një fund të mundshëm të parakohshëm të jetës.
Të prekurit papritmas duhet të kuptojnë faktet mjekësore, t’u besojnë mjekëve të ndryshëm dhe të marrin vendime të gjera për trajtimin.
Të prekurit duhet të riorganizojnë jetën e tyre të përditshme rreth sëmundjes së tyre, të koordinojnë takimet dhe ndoshta të gjejnë ndihmë për detyrat e përditshme.
Vetë sëmundja ose trajtimi mund të shkaktojnë simptoma – për shembull nauze, lodhje të përhershme ose dhimbje. Këto ndikojnë gjithashtu në mirëqenien mendore. Ndryshimet fizike të përkohshme ose të përhershme si rënia e flokëve, problemet me seksualitetin ose plagët kirurgjikale gjithashtu kanë ndikim në psikikë.
Në varësi të situatës suaj të jetës, shqetësimet financiare ose streset mund të lindin në jetën e përditshme, për shembull vështirësi në kujdesin për fëmijët ose të afërmit që kanë nevojë për kujdes.
Nëse të prekurit nuk janë më në gjendje të punojnë përkohësisht ose përgjithmonë, kjo ndikon edhe në mirëqenien e tyre mendore.
Familja dhe miqtë reagojnë ndryshe ndaj sëmundjes. Reagimet e mjedisit dhe mënyra e trajtimit të tij mund të shqetësojnë të prekurit.
Kanceri prek edhe familjen dhe miqtë
Të afërmit dhe miqtë e njerëzve me kancer gjithashtu përjetojnë strese dhe sfida të ndryshme dhe duhet të përballen me to.
Sa i rëndë është stresi i pacientit varet nga faktorë të ndryshëm. Lloji i kancerit dhe trajtimi, si dhe situata aktuale e jetës kanë një ndikim.
Stresi gjatë rrjedhës së sëmundjes
Fazat e ndryshme të sëmundjes dhe terapia sjellin me vete strese dhe sfida të ndryshme. Mund të lindin probleme të reja, të tjera zbehen në sfond. Prandaj, shumë njerëz të prekur përjetojnë situata të ndryshme emocionale ndërsa sëmundja përparon.
Diagnoza fillestare mund të shkaktojë zemërim ose dëshpërim. Disa të sëmurë pyesin veten “Pse unë?” Mund të shfaqen ndjenja faji dhe pafuqie.
Ndërsa sëmundja përparon, shumë pacientë përjetojnë frikë dhe faza depresioni dhe dekurajimi. Mund të ndodhë gjithashtu nervozizëm ose një ndjenjë e përgjithshme e lodhjes. Ndjenja të tilla mund të alternohen me kohë shprese, besimi dhe qetësie.
Ditët dhe javët e para pas diagnozës janë veçanërisht stresuese për shumë njerëz. Të prekurit duhet të përpunojnë lajmet për sëmundjen e tyre dhe të riorientohen.
Disa të sëmurë gjithashtu e kanë të vështirë kohën pas përfundimit të trajtimit. Kjo mund të jetë, për shembull, sepse rikthimi në jetën e përditshme është më i vështirë sesa pritej. Por frika e një rikthimi mund të mbetet gjithashtu.
Stresi psikologjik është gjithashtu veçanërisht i lartë kur një tumor kthehet pavarësisht trajtimit ose ndodhin metastaza dhe të prekurit marrin prognozën “të pashërueshme”.
Stresi psikologjik gjithashtu mund të jetë veçanërisht i madh për ata të prekur, sëmundja e të cilëve ka përparuar dhe që jetojnë me kufizime ose dhimbje të forta.
Frika dhe shqetësimet
Frika që lidhet me vetë sëmundjen luan një rol të madh: për shembull, për dhimbjen dhe kufizimet, për trajtimet drastike me efekte anësore stresuese dhe për përfundimin e pasigurt të kancerit. Disa ekzaminime dhe masa trajtimi mund të jenë gjithashtu të frikshme.
Të sëmurët nga kanceri shprehin gjithashtu shqetësimin se sëmundja e tyre do të ndikojë në jetën familjare, miq dhe profesionale.
Pas trajtimit, shumë pacientë kanë frikë se sëmundja e tyre do të kthehet. Prandaj, shumë njerëz të prekur i shohin ekzaminimet pasuese veçanërisht stresuese. Nëse kanceri nuk mund të shërohet, atëherë frika nga përkeqësimi i tij luan një rol të madh.
Të prekurit kanë mendime negative që kalojnë nëpër kokën e tyre dhe ndonjëherë ndihen të dobët dhe të rraskapitur. Ndiheni të dëshpëruar dhe të trishtuar, ndonjëherë edhe të dëshpëruar. Disa njerëz pyesin veten se si do ta menaxhojnë malin që ka përpara.
Nëse këto ndjenja zgjasin për një kohë të gjatë, ato mund të ngarkojnë shumë të prekurit dhe të kufizojnë jetën e tyre të përditshme.
Çfarë ndihmon për të përballuar sëmundjen?
Çdo person reagon ndryshe ndaj sfidave që sjell kanceri. Dhe mënyra se si ata personalisht merren me të gjithashtu ndryshon. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme që çdo individ të zbulojë: Çfarë do të më ndihmojë më shumë në këtë situatë dhe çfarë është e mirë për mua?
Diagnoza e kancerit është fillimisht një situatë e jashtëzakonshme për të gjithë të prekurit. Prandaj, mbështetja nga specialistë të trajnuar psikologjikisht është e disponueshme për të gjithë ata që vuajnë nga kanceri dhe tani është një pjesë e natyrshme e trajtimit të kancerit.
Specialistët me përvojë në mbështetjen e njerëzve të prekur nga kanceri mund t’i ndihmojnë ata të përshtaten me situatën e ndryshuar të jetës dhe të përballen me dëmtimet dhe shqetësimet. Këshillat gjithashtu përfshijnë informacione dhe këshilla specifike rreth sëmundjes.
Ndonjëherë vetëm një ose dy biseda mund t’ju ndihmojnë të orientoheni dhe të merren ide për trajtimin e diagnozës. Për njerëzit e tjerë të prekur, mund të ketë kuptim ofrimi i mbështetjes afatgjatë.
Kërkimi i ndihmës është veçanërisht i rëndësishëm nëse:
Frika zë shumë hapësirë në jetë.
Frika bën që të prekurit të mos marrin pjesë në takime apo edhe të ndërpresin terapinë.
Gjendja shpirtërore në depresion zgjat për një kohë të gjatë dhe vështirë se mund të ndikohet.
Humbja e interesit për gjërat që dikur sillnin gëzim.
Është shumë e vështirë të përballosh jetën e përditshme.
Vetëvlerësimi është i dëmtuar.
Çrregullimet e gjumit, lodhja dhe humbja e oreksit zgjasin më shumë.
Për disa nga të prekurit, stresi mund të jetë aq i rëndë ose afatgjatë sa të zhvillohet në një “komorbiditet” psikologjik. Kjo perfshin:
Çrregullimi i përshtatjes (shqetësim i vazhdueshëm që ndodh si përgjigje ndaj një ngjarjeje veçanërisht stresuese të jetës)
depresioni
çrregullim ankthi
Terapia e kancerit
Procedurat më të rëndësishme të trajtimit të kancerit jane:
Metodat kryesore të trajtimit të kancerit përfshijnë kirurgjinë, rrezatimin, kimioterapinë, terapinë anti-hormone, terapinë e synuar dhe imunoterapinë. Secila prej këtyre metodave ka qasjen dhe përfitimet e veta në luftën kundër kancerit.
Përveç formave të përcaktuara të terapisë, ekzistojnë edhe procedura të tjera të rëndësishme trajtimi. Shumë prej të prekurve gjithashtu i kushtojnë rëndësi të madhe terapive plotësuese të kancerit si masa shtesë ndaj mjekësisë konvencionale.
Çdo pacient ka nevojë për trajtim të përshtatur për situatën e tij individuale.
Etika në kujdesin shëndetësor
Etika mjekësore është një nënfushë e etikës së përgjithshme që merret me problemet morale të mjekësisë.
Etika mjekësore përpiqet të sqarojë situatat apo pyetjet problematike që lindin në sistemin e kujdesit shëndetësor me ndihmën e vlerave dhe parimeve morale në mjekësi dhe në fushën e tensionit që lind nga interesat e ndryshme të të përfshirëve dhe atyre të prekur (mjekët, personeli infermieror, të afërmit, pacientët, menaxhmenti i klinikës, etj.). Fokusi është gjithmonë në mirëqenien e pacientit duke përmirësuar cilësinë e kujdesit ndaj pacientit.
Një konsideratë e tillë etike bazohet në teoritë etike mjekësore të zhvilluara posaçërisht, të cilat përpiqen të marrin parasysh diversitetin e teorive filozofike dhe pluralizmin e vlerave brenda shoqërisë.
Shembulli më i spikatur i kësaj janë parimet e etikës aktuale të cilat zbatohen në Evrop.
Katër parimet tuaja themelore
- Respektimi i autonomisë së pacientit
- Shmangia e dëmit (jo keqbërje, jo keqpërdorim)
- Veprimi në dobi të pacientit (dobi)
- Drejtësia
Këto parime janë kryesisht të afta për pëlqimin brenda një shoqërie me vlera pluraliste, kjo është arsyeja pse ato konsiderohen tani si parimet klasike për orientim, këshillim dhe vendimmarrje në etikën mjekësore.
Komisionet e Etikës
Shumë vende kanë komitete etike që mbikëqyrin aspektet etike të kërkimit mjekësor dhe praktikës klinike. Këto komitete sigurojnë që projektet kërkimore të përmbushin standardet etike dhe të sigurojnë mbrojtjen e të drejtave dhe mirëqenies së njerëzve të përfshirë.
Qendrat Akademike për Etikën Mjekësore
Shumë universitete dhe institucione mjekësore kanë qendra ose departamente të etikës mjekësore që promovojnë kërkimin, mësimdhënien dhe diskutimin mbi temat e etikës mjekësore. Këto institucione shpesh ofrojnë trajnime dhe edukim për personelin mjekësor dhe janë të përfshirë në mënyrë aktive në zhvillimin e udhëzimeve etike dhe vendimeve të politikave.
Une vlerësoj dhe çmoj më të madhe obligimet e etikës mjekësore dhe kam besimin e plotë në kolegët të cilët mbajn këtë përgjegjësi. Më i lumtur do të isha nese këto detyra dhe obligime, të kryhen, më prezise, me strikte dhe më konsequente, duke vlerësuar të drejtën e pacientit pa asnje mohim të së drejtës së tij.
