Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert i shëndetësisë
Cilësia e jetës i referohet mirëqenies së përgjithshme dhe nivelit të kënaqësisë që një person ka me situatën e tij individuale të jetës. Kjo përfshin një kombinim të faktorëve objektivë dhe subjektivë që ndikojnë në jetën e përditshme të një individi.
Faktorët Objektivë
• Shëndeti: Qasja në kujdes shëndetësor, mirëqenia fizike dhe mendore, liria nga sëmundjet kronike dhe paaftësitë.
• Arsimi: Mundësia për të marrë një edukim cilësor dhe mundësitë për zhvillim të mëtejshëm profesional.
• Të ardhurat: Aftësia për të përmbushur nevojat bazë dhe për të mbajtur një standard të kënaqshëm jetese.
• Mjedisi i digurt: Siguria personale dhe liria nga dhuna dhe ngacmimet.
• Mjedisi i shëndetshëm: Ajri i pastër, uji i pastër dhe qasja në hapësira të gjelbra.
Faktorët subjektivë
• Mirëqenia emocionale: Ndjenja e përkatësisë, marrëdhëniet mbështetëse dhe aftësia për të menaxhuar stresin.
• Pjesëmarrja sociale: Mundësia për të marrë pjesë në jetën publike dhe për të shprehur mendimet dhe interesat personale.
• Vetërealizimi: Mundësia për të ndjekur hobi dhe interesa personale, për të përmbushur synimet dhe për të zhvilluar potencialin personal.
• Balanca jetë-punë: Fleksibiliteti për të menaxhuar jetën profesionale dhe personale në mënyrë të harmonishme.
Cilësia e jetës vs. standardi i jetesës
Cilësia e jetës dhe standardi i jetesës janë koncepte të ndryshme. Ndërsa standardi i jetesës lidhet kryesisht me pasurinë materiale dhe konsumimin e burimeve, cilësia e jetës përfshin aspekte më të gjera si mirëqenia emocionale, shëndeti dhe mundësitë për rritje personale.
• Standardi i jetesës: Pasuria materiale, konsumimi i burimeve, mundësitë për blerjen e produkteve dhe shërbimeve.
• Cilësia e jetës: Ndjenja e përgjithshme e mirëqenies, kënaqësia me jetën, marrëdhëniet ndërpersonale dhe zhvillimi personal.
Përbërësit e cilësisë së jetës
Cilësia e jetës është një koncept shumëdimensional dhe përfshin faktorë të ndryshëm që ndikojnë në jetën e individëve në mënyra të ndryshme. Këtu janë disa nga përbërësit kryesorë:
- Shëndeti fizik dhe mendor
• Qasja në kujdes shëndetësor cilësor.
• Ushtrimet fizike dhe ushqimi i shëndetshëm.
• Liria nga sëmundjet dhe paaftësitë kronike.
• Vetëvendosja dhe cilësia e përfundimit të jetës. - Mirëqenia emocionale
• Mjedisi mbështetës social dhe personal.
• Menaxhimi i stresit dhe teknikat e vetë-ndihmës.
• Parandalimi i vetmisë dhe promovimi i marrëdhënieve mbështetëse. - Aftësia për të përmbushur nevojat bazë
• Stabiliteti financiar për të përmbushur nevojat themelore.
• Qasja në ushqime, ilaçe dhe strehim. - Një mjedis i sigurt dhe i shëndetshëm
• Siguria personale dhe liria nga dhuna.
• Qasja në ajër të pastër, ujë të pastër dhe hapësira të gjelbra.
• Politikat sociale dhe mjedisore që mbrojnë cilësinë e jetës. - Pjesëmarrja dhe mundësitë e barabarta
• E drejta për të votuar dhe për të marrë pjesë në jetën publike.
• Mundësitë për arsimim dhe zhvillim profesional.
• Përfshirja në aktivitetet publike dhe sociale. - Balanca jetë-punë
• Fleksibiliteti për të menaxhuar jetën personale dhe profesionale.
• Mundësitë për të ndjekur hobi dhe interesa personale.
Përmirësimi i cilësisë së jetës – 5 hapa - Identifikimi i vlerave dhe prioriteteve: Kuptoni se çfarë është më e rëndësishme për ju në jetë.
- Vlerësimi i situatës aktuale: Identifikoni fushat që ju përmbushin dhe ato që mund t’ju bëjnë të pakënaqur.
- Kërkimi i mbështetjes: Ndani vlerësimin tuaj dhe qëllimet me të dashurit ose kërkoni këshilla profesionale.
- Vendosja e synimeve të vogla: Vendosni synime të vogla dhe të matshme për të përmirësuar gradualisht cilësinë e jetës.
- Rivlerësimi periodik: Jini të hapur ndaj ndryshimeve dhe rivlerësimit të prioriteteve tuaja me kalimin e kohës.
Cilësia e jetës në nivel global
Indeksi i zhvillimit njerëzor (HDI)
• Përmbledh informacion mbi shëndetin, arsimin dhe standardin e jetesës.
• Mat jetëgjatësinë, njohuritë dhe standardet e jetesës.
Raporti global i hendekut gjinor
• Mat boshllëqet gjinore në pjesëmarrjen ekonomike, arsim, shëndetësi dhe politikë.
Indeksi shumëdimensional i varfërisë (MPI)
• Kombinon informacionin mbi gjithëmbarësin e ndryshme që prekin njerëzit në varfëri.
Raporti i lumturisë botërore (WHR)
• Rendit vendet sipas nivelit të lumturisë bazuar në kënaqësinë me jetën dhe faktorët e tjerë.
Kuptimi dhe përmirësimi i cilësisë së jetës kërkon një qasje gjithëpërfshirëse që përfshin faktorë të ndryshëm objektivë dhe subjektivë. Kjo mund të ndihmojë individët dhe shoqëritë të arrijnë një mirëqenie më të lartë dhe një jetë më të kënaqshme.
