L’Istituto Italiano di Cultura in collaborazione con l’Albania Letteraria è lieto di presentare la conferenza del prof. Donato Martucci / Instituti Italian i Kulturës në bashkëpunim me Albania Letteraria ka kënaqësinë të prezantojë konferencën e prof. Donato Martucci
10.09.2024 ore 18.30
Biblioteca dell’IIC – Piazza Skanderbeg, Tirana / Biblioteka e IIC
Ingresso libero / Hyrja e lirë
Lingua dell’evento: italiano / Gjuha e aktivitetit: Italisht
I Kanun tra mito e storia / Kanuni mes mitit dhe historisë
Relatori: / Referues:
Donato Martucci – Docente di Antropologia culturale, ABA Lecce, Università del Salento / Docent i Antropologjisë kulturore, ABA Lecce, Universiteti i Salentos
Rigels Halili – Docente Centro Studi sull’Europa Orientale, Università di Varsavia / Docent pranë Qendrës së Studimeve për Europën Lindore, Universiteti i Varshavës
Anna Lattanzi – Albania Letteraria
Le consuetudini giuridiche albanesi sono state oggetto nel corso dell’ultimo secolo sia di una mitizzazione che le ha portate ad incarnare per un certo periodo gli ideali romantici della fiera e valorosa gente di montagna sia, al contrario, di una demonizzazione che le ha dipinte come residui di una barbara cultura della violenza; questo è avvenuto anche grazie alla codificazione di tali norme, fino ad allora tramandate oralmente, da parte di diversi studiosi. L’opera che maggiormente ha condizionato le ricerche sul diritto consuetudinario albanese e che, in un certo senso, ha costruito l’immaginario degli stessi albanesi su queste questioni dalla seconda metà del ‘900 ad oggi è stata Kanuni i Lekë Dukagjinit, del padre francescano Shtjefën Kostantin Gjeçovi e pubblicata postuma dai padri francescani di Scutari nel 1933. Il successivo lavoro di raccolta di don Frano Illia, pubblicato nel 1993 con il titolo di Kanuni i Skanderbegut, non ha fatto altro che confermare e ribadire i fondamenti e le pratiche messe per iscritto quasi un secolo prima.
Ma come leggere queste raccolte? Quali conoscenze sono necessarie per comprendere il contesto in cui si sono sviluppate e hanno operato tali norme? L’incontro, oltre a mettere in luce i fondamenti teorici alla base delle norme consuetudinarie, analizzerà in modo critico questa importante parte del patrimonio immateriale albanese.
Donato Martucci è docente di Antropologia culturale presso l’Accademia di Belle Arti di Lecce. Già dottore di ricerca in “Teoria e ricerca sociale” e ricercatore presso l’Università del Salento, è membro di diverse associazioni scientifiche. Ha partecipato a numerosi seminari e congressi internazionali di albanistica. I suoi ambiti di ricerca comprendono la storia e la cultura albanese. Ha dedicato molti anni di studio e di ricerca sul campo ad approfondire il tema del diritto consuetudinario albanese (si vedano ad esempio le pubblicazioni dei Kanun di Lek Dukagjini e di Skanderbeg in italiano: Il Kanun di Lek Dukagjini. Le basi morali e giuridiche della società albanese [Besa Editrice, Nardò 2009]; Il Kanun di Skanderbeg, con la traduzione integrale del Kanuni i Skanderbegut di Frano Illia, [Besa Editrice, Nardò, 2024). Negli ultimi anni si è occupato dei rapporti culturali tra Italia e Albania durante il fascismo, compulsando l’archivio storico dell’Accademia dei Lincei, e delle prime missioni francescane in Albania durante il XVII secolo (si veda la monografia Albania serafica. Ricerche storico-antropologiche sulle prime missioni dei frati minori osservanti riformati in Albania (1634-1650). Con la trascrizione integrale della Relatione Universale dell’origine, e successo della Missione Apostolica de Frati Minori Osservanti Riformati del Serafico Padre S. Francesco nel Regno d’Albania di P. fra Giacinto da Sospello [Besa Muci editore, Nardò 2023]). È autore di diverse monografie e molti articoli scientifici.
* * *
Gjatë shekullit të kaluar, zakonet juridike shqiptare kanë qenë objekt i një mitologjizimi që i ka shtyrë të mishërojnë për një periudhë të caktuar idealet romantike të malësorëve krenarë e trima, përkundrejt një demonizimi i cili i përshkruante si mbetje të një kulture barbare dhune; kjo ka ndodhur edhe falë kodifikimit të këtyre normave, deri atëherë të përçuara gojarisht, nga studiues të ndryshëm. Vepra që ka ndikuar më shumë në kërkimin mbi të drejtën zakonore shqiptare dhe që në njëfarë kuptimi ka ndërtuar imagjinatën e vetë shqiptarëve mbi këto çështje nga gjysma e dytë e nëntëqindës e deri më sot ishte Kanuni i Lekë Dukagjinit, i atit françeskan Shtjefën Kostantin Gjeçovi, botuar pas vdekjes nga françeskanët e Shkodrës në vitin 1933. Vepra koleksionuese e mëvonshme nga Don Frano Illia, botuar në vitin 1993 me titullin Kanuni i Skënderbeut, nuk bëri gjë tjetër veçse konfirmoi dhe përsëriti themelet dhe praktikat e shkruara pothuajse një shekull më parë.
Por si t’i lexojmë këto koleksione? Çfarë njohurish nevojiten për të kuptuar kontekstin në të cilin u zhvilluan dhe funksionuan këto norma? Takimi, përveç nxjerrjes në pah të bazave teorike që qëndrojnë në themel të normave zakonore, do të analizojë në mënyrë kritike këtë pjesë të rëndësishme të trashëgimisë jomateriale shqiptare.
Donato Martucci është docent i Antropologjisë kulturore pranë Akademisë së Arteve të Bukura në Lecce. Me titullin PhD në “Teori dhe kërkim social” dhe studiues pranë Universitetit të Salentos, ai është anëtar i shoqatave të ndryshme shkencore. Ka marrë pjesë në seminare dhe konferenca të shumta ndërkombëtare albanologjike. Fushat e tij kërkimore përfshijnë historinë dhe kulturën shqiptare. I ka kushtuar shumë vite studimeve dhe kërkimeve në terren, për t’u thelluar në temën e së drejtës zakonore shqiptare (shih për shembull botimet e Kanunit të Lek Dukagjinit dhe të Skënderbeut në italisht: Kanuni i Lek Dukagjinit. Bazat morale dhe juridike të shoqërisë shqiptare [Besa Editrice, Nardò 2009], Kanuni i Skënderbeut, me përkthimin e plotë të Kanuni i Skënderbeut nga Frano Illia, [Besa Editrice, Nardò, 2024). Vitet e fundit, i është kushtuar marrëdhënieve kulturore mes Italisë dhe Shqipërisë gjatë fashizmit, duke shqyrtuar arkivin historik të Accademia dei Lincei, si dhe misioneve të para françeskane në Shqipëri gjatë shekullit të 17-të (shih monografinë Shqipëria Serafike. Studime antropologjike kërkimore historike mbi misionet e para të fretërve vëzhgues të reformuar në Shqipëri (1634-1650), transkriptimi i plotë i Marrëdhënies Universale të origjinës dhe suksesi i Misionit Apostolik të Fretërve të Reformuar Observant Minor të At Serafikut Shën Françesku në Mbretërinë Shqiptare nga P. fra Giacinto da Sospello [Besa Muci editore, Nardò 2023]). Është autor i disa monografive dhe i shumë artikujve shkencorë.
