Nga Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert i shëndetësisë
Gripi sezonal është një infeksion viral i traktit të sipërm të frymëmarrjes që shfaqet kryesisht gjatë periudhës së dimrit, duke prekur miliona njerëz çdo vit. Në Evropë, aktualisht po qarkullojnë disa lloje virusesh që përfshijnë viruset e influencës sezonal, koronavirusët e zakonshëm, rinovirusët dhe viruset sincicial respirator (RSV). Këta viruse janë ndër shkaqet kryesore të infeksioneve respiratore, veçanërisht gjatë muajve të ftohtë.
Llojet e viruseve që qarkullojnë tani në Evropë
Gripi sezonal shkaktohet kryesisht nga viruset e influencës, të cilat janë të ndara në disa tipe dhe nëntipe. Ja cilat janë kryesoret:
- Virusi i Influenës A (Influenza A)
• Ky lloj virusi është përgjegjës për shumicën e epidemive dhe pandemive globale.
• Influenza A ka nënlloj të ndryshëm të përcaktuar nga dy proteina sipërfaqësore:
o Hemaglutinina (H) – e cila ndihmon virusin të hyjë në qeliza.
o Neuraminidaza (N) – e cila ndihmon virusin të përhapet në organizëm.
• Nënllojet kryesore të gripit sezonal janë:
o H1N1 – i njohur edhe si virusi i “gripit të derrave”.
o H3N2 – një nënlloj tjetër që qarkullon zakonisht gjatë sezonit të gripit. - Virusi i Influencës B (Influenza B)
• Ky lloj virusi qarkullon vetëm te njerëzit dhe shkakton shpërthime më të vogla lokale (epidemi).
• Nuk ndahet në nënlloje, por ka dy linja kryesore:
o B/Yamagata
o B/Victoria
• Gripi nga virusi B zakonisht është më i lehtë krahasuar me atë nga virusi A, por gjithsesi mund të jetë i rëndë për grupet e rrezikuara. - Virusi i Influencës C (Influenza C)
• Ky virus prek kryesisht fëmijët dhe zakonisht shkakton simptoma të lehta ose të moderuara.
• Nuk shkakton epidemi madhore apo pandemike. - Virusi i Influencës D (Influenza D)
• Ky lloj virusi identifikohet kryesisht te kafshët, si lopët dhe derrat, dhe nuk dihet ende të ketë infektuar njerëzit.
Karakteristikat kryesore të viruseve të gripit sezonal
• Mutacione të vazhdueshme: Viruset e influencës ndryshojnë rregullisht përmes procesit të mutacionit (ndryshime antigjenike). Kjo është arsyeja pse vaksinimi i gripit rekomandohet çdo vit.
• Përhapja: Viruset e gripit përhapen nga personi në person përmes pikave të ajrit (kollitje, teshtitje) ose kontaktit me sipërfaqe të ndotura.
Viruse të tjerë që mund të imitojnë gripi sezonal
Edhe pse influenca është shkaktari kryesor i gripit sezonal, disa viruse të tjerë mund të shkaktojnë simptoma të ngjashme me gripin, si:
- Virusi Sincicial Respirator (RSV): Një virus që prek kryesisht fëmijët dhe të moshuarit, duke shkaktuar bronkiolit dhe pneumoni.
- Rinovirusët: Përgjegjës për shumicën e rasteve të ftohjes së zakonshme.
- Koronavirusët: Përveç SARS-CoV-2, ka koronavirusë të tjerë të zakonshëm që shkaktojnë simptoma të lehta të traktit respirator.
MHPV- Virusi Human Metapneumovirus Prek kryesisht traktin respirator të sipërm dhe të poshtëm dhe mund të prekë njerëz të të gjitha moshave, por disa grupe janë më të ndjeshme ndaj komplikacioneve:
• Fëmijët e vegjël (nën 5 vjeç): Kryesisht preken me bronkiolit ose pneumoni.
• Të moshuarit (mbi 65 vjeç): Mund të kenë komplikacione të rënda respiratore.
• Personat me sistem imunitar të dobësuar: Përfshihen pacientët me sëmundje kronike ose ata që marrin terapi imunosupresive.
• Pacientët me sëmundje kronike të mushkërive (si astma ose sëmundja pulmonare obstruktive kronike – COPD).
Simptomat e gripit sezonal (Influenza)
Simptomat e gripit sezonal zakonisht shfaqen papritur dhe përfshijnë:
• Temperaturë të lartë (ethe)
• Kollë e thatë
• Dhimbje fyti
• Dhimbje koke dhe muskujsh
• Lodhje e përgjithshme
• Dhembje të syve dhe ndjeshmëri ndaj dritës
• Në disa raste, të vjella dhe diarre, veçanërisht te fëmijët.
Kush preket më shumë?
Disa grupe janë më të ndjeshme ndaj gripit sezonal dhe komplikacioneve të tij:
• Fëmijët e vegjël (nën 5 vjeç)
• Të moshuarit (mbi 65 vjeç)
• Gratë shtatzëna
• Personat me sëmundje kronike si diabeti, astma, sëmundjet e zemrës ose të mushkërive
• Individët me sistem imunitar të dobësuar
Çfarë dëmi shkakton gripi?
Gripi mund të jetë i rrezikshëm për disa individë, duke shkaktuar komplikacione të rënda si:
• Pneumoni
• Përkeqësim të sëmundjeve kronike ekzistuese (p.sh., astma ose sëmundjet e zemrës)
• Infeksione sekondare bakteriale
• Në raste të rënda, insuficiencë respiratore dhe madje edhe vdekje.
Si të parandalojmë gripin?
- Ushqimi i shëndoshë:
o Ushqimi i pasur dhe i mjaftuar kundër gripit është metoda më e mirë për tu mbrojtur nga infekcionet sezonale duke ngritur imunitetin. - Higjiena personale:
o Lani duart shpesh me sapun dhe ujë të ngrohtë për të paktën 20 sekonda.
o Përdorni dezinfektues duarsh kur nuk ka ujë dhe sapun.
o Mbani distancë nga personat e sëmurë dhe shmangni vendet e mbushura me njerëz gjatë epidemive. - Mbrojtja gjatë kollitjes dhe teshtitjes:
o Mbulojeni gojën dhe hundën me bërrylin tuaj ose me një faculetë gjatë kollitjes/teshtitjes.
o Hidhni menjëherë faculetat e përdorura dhe lani duart. - Forcimi i sistemit imunitar:
o Ushqehuni shëndetshëm, duke konsumuar fruta dhe perime të pasura me vitamina C dhe D.
o Bëni aktivitet fizik të rregullt.
o Siguroni një gjumë cilësor dhe shmangni stresin e tepërt.
Çfarë duhet të bëjmë kur jemi të sëmurë?
- Pushimi:
o Siguroni pushim të mjaftueshëm për të ndihmuar trupin të shërohet. - Kujdesi simptomatik:
o Përdorni paracetamol ose ibuprofen për të ulur temperaturën dhe për të lehtësuar dhimbjet.
o Konsumoni shumë lëngje për të parandaluar dehidratimin.
o Përdorni solucione me kripë për hundët ose avull për të lehtësuar frymëmarrjen. - Konsultimi me mjekun:
o Nëse simptomat janë të rënda ose zgjatin më shumë se 7 ditë, duhet të kontaktoni një mjek.
o Personat në grupet e rrezikuara duhet të konsultohen menjëherë nëse shfaqin simptoma të gripit. - Medikamente antivirale:
o Në disa raste, mjeku mund të rekomandojë medikamente antivirale si oseltamivir (Tamiflu) për të reduktuar ashpërsinë dhe kohëzgjatjen e gripit.
Si duhet të trajtojmë gripin?
• Trajtimi në shtëpi: Për shumicën e individëve, gripi mund të trajtohet në shtëpi me pushim, hidratim dhe kujdes simptomatik.
• Trajtimi në spital: Nëse shfaqen komplikacione si pneumoni ose probleme respiratore, trajtimi spitalor mund të jetë i nevojshëm.
Udhëzimi dhe vlerësimi im – gripi sezonal është një sfidë e përvitshme për shëndetin publik. Parandalimi dhe ndërhyrja e hershme janë kyçe për të minimizuar ndikimin e tij. Ushqimi i shëndetëshem dhe masat e higjienës personale janë armët më të mira kundër gripit, ndërsa trajtimi i shpejtë dhe i duhur mund të parandalojë komplikacionet serioze. Kujdesi ndaj shëndetit gjatë periudhës së dimrit është thelbësor për të mbrojtur veten dhe komunitetin.
