Nga Dritan Haxhiraj
Vendosmëria e Trump për ta trajtuar hemisferën perëndimore si një sferë ndikimi të SHBA-së sinjalizon një ringjallje të Doktrinës Monroe.
Strategjia e prezantuar për herë të parë nga Presidenti James Monroe në 1823 që pëegatiti politikën e jashtme të SHBA-së në mënyrë vendimtare gjatë fillimit të shekullit të njëzetë dhe më pas gjatë Luftës së Ftohtë.
Vërejtjet e Trump sugjerojnë se mbizotërimi i pakundërshtueshëm i hemisferës do të jetë në thelb të qasjes së tij “Amerika së pari” për të njëjtat dy motive që drejtojnë Doktrinën Monroe.
🔵🔵 Për të parandaluar ndërhyrjen e fuqive të jashtme dhe për të zbutur kaosin e perceptuar në rajon.
Megjithatë, ringjallja e kësaj tradite do të ishte e rrezikshme dhe kundërproduktive për politikën e jashtme të SHBA-së dhe rendin global.
Kritikët realistë të Wilson ishin të palëkundur. “Nëse e kemi Doktrinën Monroe kudo,” u përgjigj senatori i Massachusetts Henry Cabot Lodge, “mund të jemi plotësisht të sigurt se ajo nuk do të ekzistojë askund”.
Senatori Lodge kishte kapur thelbin e pikës.
Një sistem universal i sigurisë kolektive ishte thelbësisht në kundërshtim me një nga sferat e ndikimit të fuqive të mëdha.
Në fund, ankthet nacionaliste për ruajtjen e dominimit të hemisferës së SHBA-së ndihmuan në dënimin e miratimit të Senatit për Paktin e Lidhjes.
Kontrolli i gjatë i Doktrinës Monroe në politikën e jashtme të SHBA më në fund filloi të lirohet në vitet 1930, me zgjedhjen e Franklin D. Roosevelt dhe kthesën pasuese të Amerikës drejt globalizmit.
Në fjalimin e tij të parë inaugurues në mars 1933, Franklin D. Roosevelt mbrojti një kurs jo-ndërhyrës në hemisferën perëndimore: “politika e fqinjit të mirë”.
🟡🟡 Pas hyrjes së SHBA-së në Luftën e Dytë Botërore, administrata e tij hartoi plane për një rend botëror të hapur, të lidhur me rregulla, bazuar në sigurinë kolektive dhe një tregti shumëpalëshe.
Në mënyrë domethënëse, Presidenti Roosevelt kundërshtoi përpjekjet nga Britania dhe BRSS për të negociuar sferat e ndikimit duke kufizuar prerogativat e tyre rajonale të pasluftës.
Karta e Kombeve të Bashkuara pasqyronte këto instinkte universaliste dhe Roosevelt ishte ngazëllyer.
Në kthimin e tij nga Konferenca e Jaltës në mars 1945, ai e shpalli samitin një “pikë kthese” në historinë botërore.
Ai parashikoi se OKB-ja do të ndryshojë politikat e veprimit të njëanshëm, “aleancat ekskluzive, sferat e influencës, ekuilibrat e pushtetit” që ishin “sprovuar me shekuj – dhe gjithmonë kanë dështuar”.
Shikuar përmes këtij prizmi historik, kërcënimet kundërshtuese të Trump për të kapur Kanalin e Panamasë ose për të përdorur trupa për të luftuar çrregullimin në Meksikë janë më pak një largim nga tradita sesa një kthim në normë.
🔴🔴 Këmbëngulja e prerë e Trump që Danimarka të heqë dorë nga Grenlanda mund të shihet në të njëjtën dritë.
Ambiciet e Trump për të blerë ishullin me vendndodhje strategjike dhe me burime, tre herë më i madh se Teksasi, i bëjnë jehonë blerjeve territoriale të SHBA nga shekujt e mëparshëm, të cilat u kritikuan ashpër në atë kohë, por më vonë u konsideruan si marrëveshje të jashtëzakonshme.
Më e dukshme mes tyre ishte blerja e Territorit të Luizianës nga Franca në 1803 për 15 milionë dollarë dhe e Alaskës nga Rusia në 1867 për 7.2 milionë dollarë.
🟢🟢 Trump, gjithashtu, nuk është presidenti i parë që synon Grenlandën.
Andrew Johnson mendoi ta blinte atë në 1867, dhe Harry Truman i ofroi Danimarkës 100 milionë dollarë ar për të në vitin 1946.
Duke pasur parasysh temperamentin impulsiv dhe stilin kapriçioz të Trump, është e rrezikshme t’i atribuohen thëniet e tij ndonjë strategjie madhështore në themel.
Megjithatë, një gjë duket e mundshme, logjika e sferave do të jetë në thelb të qasjes së tij ndaj rendit botëror.
Ky është pjesërisht një funksion i neverisë së tij të gjatë ndaj globalizmit, multilateralizmit, aleancave të ngatërruara dhe luftërave të përjetshme në vendet e largëta.
Në të vërtetë, ai me sa duket do të ishte dakord me fjalën e urtë të Sekretarit të Shtetit John Quincy Adams të vitit 1821: “Amerika nuk shkon jashtë vendit në kërkim të përbindëshave për të shkatërruar”.
Edhe pse shpesh interpretohet si një shprehje e izolacionizmit, kjo linjë lexohet më saktë si një paralajmërim kundër tejkalimit perandorak. Ashtu si Monroe – presidenti të cilit i raportoi Quincy Adams – Trump nuk është izolacionist.
Ai kërkon largimin e SHBA-së nga globalizmi, por këmbëngul që Shtetet e Bashkuara të dominojnë fqinjësinë e tyre të afërt, për të shmangur paqëndrueshmërinë hemisferike dhe kundërshtarët gjeopolitikë, jo më pak Kinën.
🔴🔴 Që nga viti 2010, Kina ka bërë përparime të mëdha në Amerikën Latine, duke forcuar praninë e saj diplomatike dhe tregtare dhe duke investuar në projekte masive infrastrukturore.
Ndërkohë, Shtetet e Bashkuara e kanë trajtuar prej kohësh rajonin si një shqetësim periferik, duke ndjekur një politikë (jo dhe aq) “neglizhencës beninje”.
Me zgjedhjen e Trump, kjo duket e gatshme të ndryshojë. Duke shkruar në maj 2024, historiani Hal Brands spekuloi se një ndihmë e dytë e Trumpizmit “do të shfaqte një Doktrinë Monroe të energjizuar”.
Me Uashingtonin që tërhiqej nga aleancat e tij të vjetra në Evropë dhe Azi dhe në vend të kësaj u fokusua në “përpjekjet e intensifikuara dhe ndoshta më të rënda për të mbrojtur ndikimin amerikan në Botën e Re dhe për të parandaluar rivalët që të fitojnë një terren atje”.
Edhe pse Trump nuk e ka marrë ende detyrën, ky riorientim duket se është në rrugë të mbarë.
Por nëse ka një rast të fortë që Trump të rrisë fokusin e SHBA-së në Amerikë, ringjallja e qartë e Doktrinës ndërhyrëse Monroe do të ishte thellësisht kundërproduktive.
Përtej stimulimit të nacionalizmit anti-amerikan në hemisferë, një politikë e tillë rikthimi do të legjitimonte përpjekjet e Kinës, Rusisë dhe fuqive të tjera rajonale për të ndjekur sferat e ndikimit në lagjet e tyre, duke minuar më tej Kartën e OKB-së dhe themelet tashmë të shkatërruara ligjore të rendit ndërkombëtar.
