Nga Edmond Petraj
Historia e vllehëve në Ballkan është e gjatë dhe e ndërlikuar. Ne kemi qenë gjithmonë një popull lëvizës, tregtarë të zotë, blegtorë të palodhur dhe intelektualë me ndikim, por gjithnjë të shpërndarë dhe pa një qendër të vërtetë politike. Me kalimin e shekujve, ne kemi parë kulturën dhe gjuhën tonë të sfidohen nga asimilimi dhe mungesa e një territori ku mund të zhvillohemi të lirë. Në këtë kontekst, a është koha që vllehët të kërkojnë krijimin e një shteti të tyre, një entitet të vogël dhe të pavarur, siç është San Marino në Itali?
Shembulli i San Marinos dhe Rëndësia për Vllehët
San Marino, një nga shtetet më të vogla dhe më të vjetra të Evropës, ka ruajtur pavarësinë e tij për më shumë se 1,700 vjet. Ai është një model i një kombi të vogël, por funksional, me ekonomi të fortë, sistem politik stabil dhe një identitet të mbrojtur me fanatizëm. A mund të shërbejë ky model për ne?
Një shtet vlleh mund të jetë një qendër kulturore dhe politike për të gjithë vllehët e Ballkanit, një vend ku mund të ruajmë gjuhën tonë, traditat dhe historinë tonë pa frikën e zhdukjes. Ai mund të shërbejë si një qendër ekonomike dhe turistike, duke tërhequr investime nga diaspora jonë dhe duke krijuar një hapësirë për zhvillim të qëndrueshëm.
Ku Mund të Krijohet Një Shtet i Tillë?
Një shtet vlleh nuk do të kërkonte territore të mëdha. Historia tregon se komunitetet tona kanë ekzistuar në zona të ndryshme të Ballkanit, por disa rajone mund të jenë më të përshtatshme:
Moscopole (Voskopojë) – Dikur një nga qytetet më të mëdha dhe më të pasura të Ballkanit, kjo mund të ishte një bazë historike për një entitet të tillë.
Zonat malore mes Shqipërisë, Greqisë dhe Maqedonisë së Veriut – Këto vende kanë qenë tradicionalisht të banuara nga vllehët dhe mund të shërbenin si një territor autonom.
Një model urban brenda një shteti ekzistues – Ashtu si San Marino brenda Italisë, një qytet-shtet vlleh mund të krijohej brenda një prej vendeve ku jetojmë.
A është Kjo një Kërkesë Realiste?
Në një epokë ku identitetet kombëtare po sfidohen nga globalizimi, një shtet vlleh do të ishte një mënyrë për të ruajtur dhe forcuar komunitetin tonë. Sigurisht, kjo nuk është një kërkesë e thjeshtë dhe do të përballej me sfida politike dhe juridike, por historia na tregon se popujt që luftojnë për identitetin e tyre shpesh arrijnë sukses.
Nëse vllehët janë të bashkuar, nëse intelektualët tanë, biznesmenët dhe diaspora jonë e fuqishme mobilizohen, atëherë pse të mos kërkojmë atë që shumë popuj të tjerë e kanë?
Një San Marino vlleh do të ishte jo vetëm një fitore për ne, por edhe një shembull i një komuniteti të vogël që mund të lulëzojë mes kombeve të mëdha.
A është koha të hedhim hapin e parë?
