Shi i imët, i akullt. Era e Krastës ta hedh në fytyrë. Natë dimërore. Pa drita. Kanë ikur që në orën shtatë të mbrëmjes. Mbërthej pardesynë dhe shtrëngoj shallin. I ftohti përsëri më depërton e më jep të dridhura. Zbres shkallën e fundit. Hotel Skampa. Te këmbët frenon me të rrëshqitur një taksi e vjetër.
- Për ty kam ardhur.- Miku im Uran Kostreci paguan taksistin.
- Do të shkojmë në Korçë. Rrugës të tregoj përse.
- Është ora dhjetë. Nesër kemi promovimin e librit.
- Për atë po shkojmë.
Urani është natyrë e vendosur. Diçka e rëndësishme duhet të ketë ndodhur që kërkon të udhëtojmë natën. - Të shohim nëse Fiati ka benzinë.
- E mbushim udhës. Hajde të mos humbasim kohë!
Në të dalë të Elbasanit ndalojmë te benzinata e parkut automobilistik. Një i moshuar del jashtë kabinës. Hedh dritën e elektrikut të dorës mbi ne. - Pompat s’punojnë. Jemi pa rrymë.
- Po ndonjë bidon?- E pyet Urani.
- Për ju, o njeri i mirë kam.
Urani nuk më lejon të paguaj, menjëherë del jashtë dhe i jep paratë. Shiu bëhet më i dendur. Rruga është e ngushtë, vende-vende e prishur, me gropa.
Çarli, amerikani që ka ardhur të jetojë në Elbasan dhe nget nje mikrobus Volskvagen të vjetër, na tha i pikëlluar një ditë: “Më duket sikur udhëtoj në rrugë të porsa dala nga Lufta e Dytë Botërore”. - Na vër ndonjë muzikë të mirë!- Urani ndez cigaren.
- Po! Kasetën që më solli në mëngjes Gordoni. Miku ynë nga Anglia. Nuk e kam dëgjuar ende.
Kasetofoni i Fiatit ka foni të mirë. Vendos kasetën. Kënga e parë, “The Windmills of Your Mind – Mullinjtë me erë të mendjes tënde”. Këndon Noel Harrison. Interpretim i viteve gjashtëdhjetë. - Hape pakëz më shumë.- Urani përhumbet.
Shpirtin romantik e ka ruajtur të pastër. Njëzet vjet i burgosur politik në Burrel. Arkipelagu Gulag do të drithërohej t’i dëgjonte emrin. Fundi i Ferrit. Zëri i Noel Harrisonit mbush Fiatin e vogël me magji. Muzikë perëndimore. Vjen nga bota që na u ndalua për një gjysëm shekulli. Pas tij Romi Shnaider (Romy Schneider), kënga “La chanson d’Hélène – Kënga e Helenës”. Zëri i saj të drithëron, kur mendon fundin tragjik. Humbi të birin dhe i dha fund jetës. Aktore e madhe. - Kam nisur një libër me sonete. Disa t’i kam treguar.
- Kur mendon se do ta kesh gati?
- Si t’më vijë muza.
“Sa bukur e tha”, them me vete. “Kur t’më vijë frymëzimi, muza”. E tha me fjalën që gjuhëtari i madh hollandez Robert Stephen Paul Beekes, në një studim të tij të fundit e shpjegon se është fjalë pellazge/shqipe. Shpirti poetik i shqiptarit në shekuj.
Gjatë viteve të lëvizjes antikomuniste kemi marrë pjesë akive, bashkë. Urani gjithnjë më është gjendur në krah dhe më ka mbështetur. Trim, i pathyeshëm.
Ndez cigare tjetër. I pi radhas. Kur i thua se të dëmton shëndetin, me shpoti të përgjigjet. - Dëm më bën po ta lë.
Ngjisim Qafën e Thanës, pafolur. Tej në horizont shfaqet liqeni i Lasgush Poradecit. Mesnatë. Shiu ka pushuar. Hëna, vashëz zemërthyer, lëshon dritën e saj të argjendtë mbi liqen. Ajo na ndjek pas çdo kthese. Kërkon të na ndriçojë udhën e errët, dimërore. Mrekullia e Krijuesit. - Simbol misteri … Hëna.- Them pa kthyer kokën.
- Kam shkruar sonet për të.
- Mos më thuaj që nuk e ke me vete!- Urani qesh. Hap çantën dhe nxjerr disa fletë formati. Sonete të shkruara me laps.
- Jo nuk është, por e kam këtu.- Vendos gishtin në kokë.
- Po e ndal kasetofonin atëherë. Kam dëshirë ta dëgjoj.
Urani ka aftësi aktrimi. I lindur aktor. Kur mblidhemi me miq, gjithnjë i kërkojmë të na lexojë sonetet e reja. - E kam vërejtur që ke një kujtesë të fortë.
- Stërvitur në burg.
Ashtu thoshte edhe poetesha disidente ruse, Irina Ratushinskaja. Dyqind e pesëdhjetë poemat e librit të saj “Gri është ngjyra e shpresës” që e bëri të njohur në botën e letrave, i kishte mësuar përmendësh: “Për të shmangur zbulimin nga kontrollet e shpeshta, poemën e shkruaja mbi një kallëp sapuni me fundin e një fije shkrepëseje të djegur. Pasi e mësoja, e ruaja krijimin tim duke e larë atë”. Ajo mundi t’i nxjerrë jashtë kampit të shkruara në letra cigaresh, të cilat ia jepte bashkëshortit gjatë takimeve të radhës.
Urani vendos çantën në gjunjë, vështron hënën mbi liqen dhe me zërin e tij melodioz fillon të aktrojë: - Hëna.
M’u zu firoma nga terri e vetmimi
Qëkurse hëna u fsheh e bota nxin,
Më pikon zemra gjak…e psherëtin’,
Si pus i zi më mbyti ah, trishtimi! Po sonte ja, papritur…ç’far’ gëzimi:
Në qiell o hënë u shfaqe e vetëtin!
Të shoh e në qepall’ më fërfërin’
Një lot i nxeht’ nga gazi e mallëngjimi. Çdo hije ogurzezë u avullua
Dhe gjith’ kaçubet, shkarpat, bari i tharë,
Që…për gjarp’rinj, në terr, i pata marrë, Tash miq më duken, bota u prarua
U shkriva un’ me të, ajo me mua…
O hënë e bukur pse s’dole pak më parë! - Bethoveni në qiell duhet të kompozojë një tjetër “Piano Sonata No. 2” me tekstin tënd miku im!
- Më gëzon që të pëlqeu!- Ndez cigare tjetër.
- Më pëlqeu thua? Këtë do ta kishte zili edhe poeti romantik gjerman Ludvig Rellstab, i cili e quajti “Moonlight Sonata”. Në Korçë bie dëborë. Rruga është e vështirë për t’u kaluar. Fiati, i lehtë, shket vende-vende. Zbresim me kujdes një rrugicë të ngushtë me kalldrëm. Edhe një kthesë tjetër.
- Këtu! Pranë pazarit e ka shtëpinë. Ja dhe pak. Mbaje! – Ndaloj me vështirësi. Dëbora është e ngrirë. E reja që vazhdon të bjerë e kthen në pistë akulli.
- Më prit se nuk vonohem! Mbaje automobilin ndezur.
Mbërthej shallin që e kisha hequr gjatë udhës dhe mbështes kokën prapa. Më ze gjumi menjëherë. - Të më falësh që u vonova pak. Miku që erdhëm të marrim është Kujtim Merdani. I ngrati është shumë i sëmurë. Nuk vjen dot. Tani nisemi dhe gjatë rrugës të them përse ishte aq e domosdoshme ardhja këtu.
- Më ardhka shumë keq. E njoh vetë. Njeri i mirë, i vuajtur.
- Kaluam vite bashkë në Normalen e Elbasanit, shokë klase. Poemën satirike, “Epopeja e karkalecave” që shkrojta në Burrel ia dhashë Kujtimit ta ruante. E betonoi në murin e shtëpisë së tij në praninë time. Ta ruante. Pata besim të plotë tek ai. Dhe e ruajti. Erdhi koha ta botoj e ta promovojmë nesër.
- Të them të drejtën, gjatë tërë rrugës vrisja mendjen, përse duhej vajtur në Korçë natën. Dhe, tani e kuptoj sa të drejtë ke patur.
Në hyrje të Librazhdit është hapur një kafene buzë Shkumbinit. Marrim nga një salep të ngrohtë. Nata është thyer, majat e maleve kanë filluar të dallohen. Uashington. Pranverë. Petro Zheji është ngritur herët. - Kur do të mbërrijë autobusi në stacion?
- Në njëmbëdhjetë.
- Hamë mëngjes e dalim shpejt. Potomaku është i lulëzuar.
Është java e festës së pranverës në Uashingtoni, “Festivali Kombëtar i Luleve të Qershive”. Përkujtohet dhurata e 27 qershorit 1912, kur kryetari Yukio Ozaki i qytetit të Tokios i dhuroi pemët e qershive Ushingtonit. Uran Kostreci na telefonoi që hipi në autobusin e linjës Greihaund (Greyhound). Vjen nga Nju-Jorku ku ka vite që jeton. Udhëtimi është i gjatë, e pakta katër orë.
Pasi mbarojmë mëngjesin, marrim avenynë Rod Ailënd (Rhode Island). Është e zbukuruar në të dy anët e saj. Pemë të ndryshme lulëzojnë me ngjyra mahnitëse. Petros i shkëlqejnë sytë. - Ja ç’ka bërë “armiku i popujve” edhe natyrën e ka shëmtuar.- Qesh me zë.
- Vështirë të gjejmë vendparkimi në Potomak. Është derdhur e tërë Amerika këto ditë. Lexova diku që gati dyzet përqind e amerikanëve lindin dhe vdesin pa e parë kryeqytetin e tyre.
- Amerika është kontinet. Pastaj kush i pengon?- “Ka të drejtë”, mendoj unë. “Janë pesëdhjetë shtete”.
Lemë pas memorialin madhështor të Linkolnit. Futemi në rrugën që të shpie në anën jugperëndimore të memorialit të Rusveltit (Roosevelt). Jemi me fat. Largohet nje Ford dhe ne zemë vendin e tij. Është ora nëntë. Mëngjes i freskët me aromë lulesh. Autobusë turistësh kanë ndaluar në anën tjetër të rrugës. Nxënës shkolle, veshur me bluza njëgjyrëshe, sipas shkollave, zbresin prej autobusëve. Pranë nesh nxënësit dhe mësuesit janë veshur me të verdha. Në krye një mësuese mban në dorë, ngritur lart, një flamur në ngjyrë të verdhë. Nxënësit e djekin të vënë në tri kolona. Zemra të mbushet me admirim, kur shikon si i gëzohen bukurisë së kryeqytetit të tyre. - Kanë ardhur të shohin presidentin Rusvelt, i vetmi president i zgjedhur katër herë radhazi në historinë e Amerikës.- Thotë Petro dhe mbështetet te bastuni prej druri, të cilin s’e ndan nga dora, sa here që del jashtë shtëpisë.
Zbresim shkallët e gurta dhe ulemi në stolin e parë buzë ujit. “Tidal Basin” si një liqenth i vogël shkëlqen nën rrezet e diellit që ngrihet lart mbi obeliskun e Xhorxh Uashingtonit. Në të djathtë si mbi një kodrinë të mermertë ngrihet memoriali i Tomas Xhefersonit, në të majtë memoriali madhështor i Martin Luther Kingut i gdhendur në një shkëmb të bardhë. Udha përreth liqenthit është e mbuluar me pemë qershie të mbushura me lule rozë, të bardha …, degëzat e tyre varen poshtë dhe vende-vende puthen me ujin. Si balerina kërcejnë mbi ujë peshq me bark të argjendtë. Turistë të shumtë ndalen, disa ulen në gjunjë dhe s’reshtin duke i fotografuar. - Mrekulli! Natyra dhe dora e njeriut … – Petro flet i menduar.
- Të tregoj si e përshkroi Urani, kur erdhi vitin që shkoi?
- Dua ta dëgjoj.- Buzëqesh. – Ma thuaj!
- Ishim ulu pikërish këtu. Urani vështronte i përhumbur dhe në një moment u drejtua nga unë.
- Ke dëgjuar, apo ke lexuar, kur përshkruajnë ëndrrën që shohin para se të largohen nga kjo botë disa njerëz?
- Jo, i thashë.
- Të afërmëve që i rrinë te koka u tregojnë: “Kamë parë parajsën; një lëndinë me liqen të bukur, peshq, lule, pemë, zogj …, atje po shkoj … dhe mbyllin sytë”.
- Unë miku im, po e shoh tani dhe jam gjallë.
- Është poet i madh Urani!- Petro qesh me tërë shpirt.
- Sa është ora? Se mos bëhet vonë dhe na pret në stacion.
Dita e dytë e Uranit në Uashington. Ka sjellë me vete librin “Epopeja e karkalecëve”.
- Petro këtë e kam për ty.- Merr stilolapsin dhe shkruan:
“Mikut tim të mirë Petro. Me dashuri, Uran Kostreci”.
- Të falenderoj me gjithë zemër miku im! Muçi më ka dhënë të tijin dhe e kam lexuar disa herë. Më krijon gjendje tjetër. Më qetëson, më ngre humorin.- Petro shfleton librin. Më lejoni t’ju lexoj ca vargje.
… Marshallah “lufta”
Filloi së mbari
Enhaxhuzeja
Bash’ kumandari.
Ky porsa frenat
Mori në dorë,
Shqiponjat shpalli
Si tradhëtorë, …
- Nuk ka si të shkruhet më bukur! Emri që i ke vënë do ta ndjekë duke e tallur edhe atje në ferr, ku është degdisur, “Enhaxhuzeja”.
Vazhdon të shfletojë librin. - Ja këtu prapë. Petro qesh me të madhe.
Jep-merr Shqiponja
Me përgjërim:
-O karkalecë,
Jeni gabim,
Sot, Axhuzeja
Ju flet në erë,
Por nesër sytë
Ka për t’ju nxjerrë.
Ngrihet në këmbë. Jemi poshtë në katin e parë. Biblioteka dhe dhoma e punës, ku po shkruan studimin madhor, “Shqipja dhe Sanskritishtja”. Afrohet te tryeza, të cilën e ka vendosur pranë dritares. Petros ka filluar t’i bjerë shikimi. Drita e natyrës ia lehtëson të shkruarit. Mbështetet tek ajo dhe me shumë mirësi i drejtohet Uranit.
- Dëgjo miku im! Ti nuk je vetëm mjeshtër i sonetit, por ti je edhe një satirist i madh. Fabula jote mund të krahësohet me atë të La Fontenit. Kjo poemë është një xhevahir i satirës shoqërore-politike shqiptare.
Petro shkroi parathënien e librit, “Sonete”. Urani e vuri te faqja e parë. Libri u botua një vit pas takimit në Uashington.
