Avokati Edmond Petraj nxjerr prapaskenat: Ja çfarë fshihet pas largimit të Rrumbullakut dhe 12 drejtuesve të qarqeve

Avokati i njohur Edmond Petraj ka komentuar “furtunën” që ndodhi në Policinë e Shtetit, ku para pak ditësh u larguan 12 drejtues qarqesh dhe drejtori Muhamet Rrumbullaku. Në një intervistë për gazetën “SOT”, ai shprehet se ndryshime të tilla të mëdha dhe të papritura ngjallin gjithmonë pyetje për prapaskenat politike. Sipas tij, një arsye e këtyre ndryshimeve mund të ketë ardhur si pasojë e konflikteve të brendshme dhe jo domosdoshmërisht si një përmirësim i vërtetë në sistem. Nga ana tjetër, Z.Petraj ka dhënë edhe “manualin” se si mund të bëhet një proces transparent për zgjedhjen e njerëzve të rinj që do të zëvendësojnë ata që u larguan. Ai ka treguar edhe “recetën” se si mund të pastrohet policia nga personat e inkriminuar që mbajnë të veshur uniformën blu.

-Avokat Petraj, Polica e Shtetit është përfshirë nga një “furtunë”, ku kryepolici Muhamet Rrumbullaku, vartësit e tij në qarqe dhe departamente janë larguar. Si e shikoni këtë vendim të ministrit të Brendshëm?

Largimi i Muhamet Rrumbullakut dhe ndryshimet e bëra në strukturat e larta të Policisë së Shtetit përbëjnë një zhvillim të madh që tregon qartë përpjekjen për një riorganizim të rëndësishëm. Ky vendim i ministrit të Brendshëm mund të shihet në disa këndvështrime. Nga njëra anë, mund të jetë një përpjekje për të adresuar problemet dhe sfidat brenda Policisë së Shtetit, duke e parë këtë si një “spastrim” për të forcuar strukturën dhe për të rritur efektivitetin në luftën kundër krimit. Nëse ka pasur dështime në menaxhim, korrupsion, apo probleme me zbatimin e ligjit, një ndryshim i thellë mund të jetë i domosdoshëm. Nga ana tjetër, ndryshime të tilla të mëdha dhe të papritura ngjallin gjithmonë pyetje për prapaskenat politike. Nëse këto lëvizje kanë motivime politike ose janë pjesë e një rivaliteti brenda institucioneve, atëherë ky ndryshim mund të shihet si një pasojë e konflikteve të brendshme dhe jo domosdoshmërisht si një përmirësim i vërtetë në sistem. Gjithsesi, efekti i këtyre ndryshimeve do të varet nga mënyra se si menaxhohet Policia e Shtetit pas largimit të Rrumbullakut dhe sa i qëndrueshëm do të jetë ky riorganizim në praktikë.

-Ministri i Brendshëm, Ervin Hoxha premtoi një reformë të thellë në radhët e Policisë së Shtetit, ndërkohë që paralajmëroi se drejtuesit e rinj do të zgjidhen me konkurs dhe meritë, referuar edhe ligjit të ri për policinë. Sa gjasa ka që ky premtim të mbahet? Si do të sigurohet transparenca në procesin e zgjedhjes dhe emërimit të drejtuesve të rinj në polici?

Premtimi i ministrit Ervin Hoxha për një reformë të thellë dhe përzgjedhjen e drejtuesve të rinj të Policisë së Shtetit përmes konkursit dhe meritës, referuar ligjit të ri, përbën një angazhim të rëndësishëm, por sfidat për realizimin e tij janë të shumta. Ka disa faktorë që ndikojnë në mundësinë e mbajtjes së këtij premtimi dhe duhet e para nje vullnet politik. Për të siguruar që procesi të jetë i drejtë dhe transparent, nevojitet një vullnet i qartë politik për të shmangur ndërhyrjet dhe favorizimet. Nëse procesi mbikëqyret dhe zbatohet në përputhje të plotë me ligjin, kjo rrit shanset që premtimi të mbahet zbatimi i ligjit të ri. Ligji i ri për policinë parashikon procedura më të forta për përzgjedhjen e drejtuesve, por suksesin e tij e përcakton zbatimi konkret. Për të garantuar një proces të drejtë, duhet që kriteret e meritës dhe integritetit të jenë qendrore dhe të respektohen në çdo fazë. Tjetër element është transparenca dhe monitorimi ku për të siguruar transparencë, një pjesë e rëndësishme është përfshirja e institucioneve të pavarura dhe shoqërisë civile në procesin e monitorimit. Konkursi duhet të jetë publik, dhe çdo fazë e tij të jetë e dokumentuar dhe e hapur për kontroll nga aktorë të jashtëm, siç janë organizatat e shoqërisë civile dhe media. Mbi të gjitha duhet një rezistencë e brendshme. Një reformë e tillë mund të përballet me rezistencë brenda strukturave ekzistuese, sidomos nëse përzgjedhjet bëhen me kritere të reja dhe të forta që mund të godasin interesa të vendosura. Kjo mund të ndikojë në përpjekjet për të mbajtur procesin plotësisht të hapur. Për të siguruar që ky premtim të realizohet, është e domosdoshme që procesi të monitorohet nga afër dhe të bëhet sa më i hapur për publikun, duke shmangur çdo ndërhyrje politike që mund të favorizojë kandidatët e papërshtatshëm.

-A ka mekanizma për të verifikuar se emërimet janë bërë në përputhje me meritat dhe jo për arsye politike ose lidhje të tjera?

Në teori, ka disa mekanizma që mund të ndihmojnë në verifikimin e emërimeve në Polici të Shtetit për të siguruar që ato bazohen në meritë dhe jo në ndërhyrje politike ose lidhje të tjera. Këto mekanizma përfshijnë. Ligji i ri për Policinë me të vërtet është ky ligj i cili duhet të përmbajë kritere të qarta për përzgjedhjen e drejtuesve, bazuar në eksperiencë, aftësi profesionale dhe arritje të mëparshme në karrierë. Nëse ky ligj zbatohet rigorozisht, mund të kufizojë ndikimet politike në përzgjedhjet. Konkurs publik dhe transparencë është qëllimi kryesor. Organizimi i konkursit për postet e larta në polici është një hap i rëndësishëm. Një proces i hapur dhe publik ku kandidatët paraqiten në mënyrë transparente, dhe ku kriteret e përzgjedhjes janë të qarta dhe të matshme, mund të ndihmojë në minimizimin e ndërhyrjeve politike. Komisionet e përzgjedhjes këtu duhet fokusuar elementi kyç. Nëse komisionet e përzgjedhjes përbëhen nga profesionistë të pavarur dhe ekspertë të fushës, mund të ketë një garanci më të lartë se vendimet do të bazohen në merita dhe jo në interesa të fshehta. Përfshirja e këtyre komisioneve ndihmon në sigurimin e një procesi objektiv. Duhet mbikëqyrja nga institucione të pavarura, institucione si Kontrolli i Lartë i Shtetit, Avokati i Popullit, dhe struktura të pavarura të brendshme në polici mund të luajnë një rol në monitorimin e procesit dhe në vlerësimin e ligjshmërisë së vendimeve. Duhet parë, duhet të futet në lojë shoqëria civile dhe media. Përfshirja e organizatave të shoqërisë civile dhe medias si monitorues të procesit mund të sigurojë një nivel të lartë transparence. Duke raportuar mbi çdo devijim nga procedurat, këta aktorë mund të ndihmojnë në ekspozimin e emërimeve me motive politike ose lidhje të tjera të papërshtatshme. Këtu duhet të futet në lojë SPAK (Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar). Nëse ka prova për ndikime të padrejta apo korrupsion gjatë procesit të emërimeve, SPAK mund të ndërhyjë për të hetuar dhe ndjekur çdo rast të shkeljes së ligjit. Zbatimi i këtyre mekanizmave në mënyrë të vazhdueshme dhe efiçiente është thelbësor për të siguruar se procesi i emërimeve në Polici të Shtetit është i drejtë dhe i pavarur.

-A ka mekanizma për të parandaluar ndërhyrjet e krimit në struktura dhe funksionet e policisë?

Po, ka disa mekanizma që synojnë parandalimin e ndërhyrjeve të krimit të organizuar në strukturat dhe funksionet e Policisë së Shtetit. Megjithatë, suksesi i këtyre mekanizmave varet nga zbatimi i tyre dhe mbikëqyrja efektive. Disa prej këtyre mekanizmave janë vetingu. Vetting-u i oficerëve të lartë të policisë. Në disa vende, përfshirë Shqipërinë, procesi i vetting-ut është përdorur për të pastruar radhët e policisë nga individë me lidhje të dyshimta me krimin e organizuar ose me pasuri të pajustifikuara. Ky proces përfshin kontrollin e pasurisë, pastërtisë së figurës dhe aftësive profesionale. Tjetër element është sistemet e raportimit dhe hetimi i brendshëm. Njësitë e hetimeve të brendshme brenda Policisë së Shtetit, si Shërbimi për Çështjet e Brendshme dhe Ankesat (SHÇBA), janë krijuar për të monitoruar sjelljen e zyrtarëve të policisë dhe për të hetuar akuzat për korrupsion ose lidhje me krimin e organizuar. Përveç kësaj duhet edhe të funksionoj ligji për Dekriminalizimin, i cili është thelbësor. Ky ligj ndalon individët me precedentë penalë ose të lidhur me krimin të mbajnë poste në shërbimin publik, përfshirë Policinë e Shtetit. Megjithatë, zbatimi rigoroz i këtij ligji është kyç për efektivitetin e tij. SPAK dhe Byroja Kombëtare e Hetimit (BKH) kanë kompetenca të gjera për të hetuar zyrtarët e lartë, përfshirë oficerët e policisë, për krime të rënda dhe korrupsion. Këto struktura janë të dizajnuara për të qenë të pavarura dhe të mbrojtura nga ndikimet politike. Mekanizma të tjerë janë ato ndërkombëtarë dhe bashkëpunimi me organizata të huaja ku përmes bashkëpunimit me organizata ndërkombëtare si Interpol, Europol dhe agjenci të tjera, Policia e Shtetit mund të marrë mbështetje për të përmirësuar strukturat e saj të sigurisë dhe për të parandaluar ndikimin e krimit të organizuar. Duhet futur ne lojë edhe teknologjia dhe sistemet e monitorimit ku përdorimi i teknologjisë për të monitoruar aktivitetet e zyrtarëve të policisë, përfshirë komunikimet dhe lëvizjet, mund të ndihmojë në identifikimin e sjelljeve të dyshimta ose të paligjshme. Gjithashtu, përdorimi i regjistrave të auditimit dhe gjurmimit të transaksioneve financiare mund të ndihmojë në identifikimin e pasurive të pajustifikuara ose transaksioneve të dyshimta. Por duhet dhënë vëmendje edhe tek politika e rotacionit të personelit. Për të shmangur lidhjet afatgjata mes oficerëve të policisë dhe grupeve të krimit në zona të caktuara, mund të zbatohet një politikë rotacioni të personelit, duke i zhvendosur oficerët në zona të ndryshme për të minimizuar mundësinë e lidhjeve lokale të forta. Në thelb, efektiviteti i këtyre mekanizmave varet nga vullneti politik për t’i zbatuar në mënyrë të paanshme dhe të vazhdueshme.

-Sipas jush kush është rruga që duhet ndjekur për të ndarë policinë nga ndikimet e krimit dhe për të rritur besueshmërinë e publikut?

Për të ndarë Policinë e Shtetit nga ndikimet e krimit dhe për të rritur besueshmërinë e saj tek publiku, duhen ndjekur disa hapa të rëndësishëm që lidhen me forcimin e integritetit, transparencës dhe profesionalizmit. Mendoj se disa prej rrugëve që mund të ndiqen janë e para forcimi i procesit të vetting-ut dhe kontrollit të pastërtisë së figurës. Vetting i thelluar dhe i vazhdueshëm procesi i duhet të jetë i vazhdueshëm për të gjitha nivelet e Policisë, duke përfshirë edhe oficerët e rinj. Përveç kontrollit të pasurisë dhe integritetit moral, duhet të ketë hetime të thelluara për çdo lidhje të mundshme me krimin e organizuar ose individë të përfshirë në aktivitete të paligjshme. Kontrolli periodik i pasurisë dhe verifikimi periodik i pasurive të zyrtarëve të policisë është thelbësor për të shmangur pasurimin e paligjshëm dhe korrupsionin. Duhet parë dhe kushtuar vëmendje tek rritja e transparencës dhe llogaridhënies. Raportim publik i veprimtarive ku policia duhet të publikojë raporte të rregullta për performancën e saj, përfshirë statistika mbi luftën kundër krimit, si dhe proceset e përzgjedhjes dhe emërimeve të reja. Kjo do të krijojë më shumë besim tek publiku dhe do të ndihmojë në rritjen e përgjegjësisë. Tjetër element e ripërsëris është mbikëqyrje nga jashtë**: Përfshirja e organizatave të shoqërisë civile, medias dhe institucioneve të pavarura për të monitoruar proceset e brendshme, përfshirë emërimet dhe hetimet, është një mënyrë për të siguruar transparencë dhe për të ulur ndikimet politike apo të krimit. Këtu duhet bërë e pamundura ku duhet kushtuar vëmendje teknologjia dhe digjitalizimi i proceseve. Sisteme të avancuara të monitorimit. Përdorimi i teknologjisë për të monitoruar veprimet e policisë në terren dhe në qendrat e saj ndihmon në parandalimin e korrupsionit dhe ndërhyrjeve të paligjshme. Gjithashtu, digjitalizimi i proceseve të hetimit dhe raportimit ndihmon në rritjen e saktësisë dhe transparencës. Përfundimisht duhet rivendosur përdorimi i kamerave trupore. Për të rritur besimin e publikut dhe për të parandaluar abuzimet e mundshme nga ana e policisë, përdorimi i kamerave trupore gjatë operacioneve do të krijojë më shumë transparencë dhe llogaridhënie. Pra duhet zbatimi rigoroz i ligjit për të gjithë. Ndjekja penale e zyrtarëve të korruptuar. Zyrtarët e policisë që kapen të përfshirë në krime, korrupsion, ose abuzim me detyrën duhet të përballen me ndjekje penale të rreptë. Ky mesazh duhet të jetë i qartë dhe i fortë për të gjithë strukturën e Policisë, duke ndihmuar në ndarjen e saj nga lidhjet me krimin. Një drejtësi e pavarur ku gjykatat dhe prokuroria duhet të jenë të pavarura dhe të guximshme në trajtimin e rasteve ku policia është përfshirë në aktivitete të paligjshme. Vetëm kështu, krimi i organizuar nuk do të gjejë mbështetje brenda strukturave të shtetit. Pika kyçe dhe kulmore sipas mendimit tim është ndërtimi i një kulture etike dhe profesionale. Trajnim i vazhdueshëm dhe profesionalizimin. Policët duhet të kalojnë nëpër trajnime të rregullta për etikën profesionale dhe luftën kundër krimit të organizuar, duke u përqendruar tek krijimi i një kulture që respekton ligjin dhe mbrojtjen e interesit publik. Duhet parë me vëmendje kujdesi për mirëqenien e zyrtarëve. Rritja e standardeve të jetesës dhe mirëqenies për zyrtarët e policisë, përfshirë pagat më të mira dhe përfitimet sociale, mund të ndihmojë në uljen e tundimit për korrupsion dhe ndikime të jashtme. Rotacioni i oficerëve në pozicione kyçe.

Politika e rotacionit. Zbatimi i një politike të rregullt të rotacionit për oficerët që mbajnë poste kyçe mund të minimizojë krijimin e lidhjeve të afërta me elementë lokalë të krimit, duke reduktuar kështu ndikimin e tyre mbi polici. Duke ndjekur këto hapa, mund të arrihet një ndarje më e qartë midis policisë dhe krimit, dhe në të njëjtën kohë të rritet besueshmëria e publikut ndaj këtij institucioni kyç.
-A ka mekanizma për të siguruar se çdo anëtar i policisë që është i përfshirë në aktivitet kriminal të mbahet përgjegjës?
Po, ekzistojnë disa mekanizma ligjorë dhe institucionalë që synojnë të sigurojnë se çdo anëtar i Policisë së Shtetit që është i përfshirë në aktivitete kriminale të mbahet përgjegjës. Megjithatë, suksesi i këtyre mekanizmave varet nga zbatimi i tyre në praktikë dhe pavarësia e institucioneve që i mbikëqyrin. Ja disa prej tyre: Shërbimi për Çështjet e Brendshme dhe Ankesat (SHÇBA), është një strukturë e pavarur brenda Ministrisë së Brendshme që ka për detyrë të hetojë sjelljet e paligjshme ose abuzive të zyrtarëve të policisë. SHÇBA mund të nxisë hetime për anëtarët e policisë që janë të përfshirë në krime, të bëjë verifikime dhe të mbledhë prova për t’i kaluar në prokurori. Ajo mund të rekomandojë masa disiplinore ose ndjekje penale. SPAK (Struktura e Posaçme Anti-Korrupsion dhe Kundër Krimit të Organizuar). SPAK ka kompetencën të hetojë dhe ndjekë penalisht çdo zyrtar të lartë, përfshirë oficerët e policisë, nëse ata janë të përfshirë në korrupsion ose krime të organizuara. Nëse një anëtar i policisë është përfshirë në aktivitete kriminale të rënda, SPAK ka autoritetin për të ndërhyrë dhe për të nisur hetime të thelluara. Byroja Kombëtare e Hetimit (BKH) që vepron nën juridiksionin e SPAK, është një trupë e specializuar për hetimin e korrupsionit dhe krimit të organizuar brenda radhëve të institucioneve të larta shtetërore, përfshirë Policinë e Shtetit. Ajo mbledh informacione, kryen hetime të thelluara dhe ndërmerr veprime ligjore kundër zyrtarëve të policisë që janë të përfshirë në krime.

Gjykatat e Posaçme për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar. Këto gjykata janë përgjegjëse për gjykimin e rasteve të zyrtarëve të përfshirë në krime të rënda, përfshirë zyrtarët e policisë. Proceset gjyqësore të këtyre rasteve zhvillohen nën mbikëqyrjen e këtyre gjykatave, të cilat kanë për detyrë të japin vendime të paanshme dhe të drejta. Procesi disiplinor brenda Policisë. Përveç ndjekjes penale, Policia e Shtetit ka edhe mekanizma të brendshëm disiplinorë për të ndëshkuar anëtarët që shkelin ligjin ose standardet profesionale. Ky proces përfshin hetime të brendshme, mbledhje provash dhe zbatimin e masave disiplinore, që mund të përfshijnë pezullime, shkarkime nga detyra apo dorëzim i çështjes në prokurori. Deklarimi i pasurisë dhe kontrolli nga ILDKP (Inspektorati i Lartë i Deklarimit dhe Kontrollit të Pasurisë). Këtu zyrtarët e lartë të policisë duhet të deklarojnë pasurinë e tyre dhe të kalojnë nëpër kontrolle të rregullta nga ILDKP për të verifikuar nëse kanë pasuri të pajustifikuara ose të lidhura me veprimtari kriminale. Nëse zbulohen parregullsi, mund të nisë hetimi nga SHÇBA, prokuroria ose SPAK. Duhen futur në lojë dhe mekanizmat ndërkombëtarë dhe bashkëpunimi me organizatat ndërkombëtare. Policia e Shtetit shpesh bashkëpunon me organizata ndërkombëtare si Interpol dhe Europol për çështje të krimit të organizuar. Këto bashkëpunime sigurojnë shkëmbimin e informacionit dhe ndihmojnë në hetimin e rasteve ku zyrtarët e policisë mund të jenë të përfshirë në aktivitete të paligjshme ndërkombëtare. Raportimi nga qytetarët dhe organizatat e shoqërisë civile. Qytetarët dhe organizatat e shoqërisë civile luajnë një rol të rëndësishëm në ekspozimin e rasteve të abuzimit nga ana e policisë. Ata mund të paraqesin ankesa ose prova të mundshme pranë SHÇBA ose organeve të tjera hetuese, çka mund të ndihmojë në nisjen e hetimeve. Mekanizmat për mbrojtjen e denoncuesve duhen për të inkurajuar denoncimin e korrupsionit dhe krimeve brenda policisë, ekzistojnë mekanizma për mbrojtjen e denoncuesve. Ata që denoncojnë sjellje të paligjshme ose lidhje me krimin mund të marrin mbrojtje ligjore nga ndjekjet e mundshme hakmarrëse. Këto mekanizma, nëse funksionojnë në mënyrë efikase dhe pa ndërhyrje politike, mund të ndihmojnë në sigurimin që anëtarët e policisë të përfshirë në aktivitete kriminale të mbahen përgjegjës dhe të përballen me pasojat ligjore. Ju falenderoj për këtë mundësi për të dhënë disa mendime për atë të cilën kemi nevojë të gjithë. Shpresoj strukturat e përmendura të jenë të kujdesshme në këtë fazë delikate të procesit.

Intervistoi: Xhoana Vraniçi