Informimi rreth ruajtjes se shendetit dhe riparimit janë të rëndësishme për të jetuar gjatë.
Nga Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert in shëndetësisë
Shumë vendime shëndetësore mund të merren pa kërkime të veçanta për informacione. Kur një zgjedhje bëhet më e ndërlikuar, njohuritë e besueshme mbi opsionet e ndryshme të trajtimit bëhen të rëndësishme. Duke e vlerësuar shëndetin si primare në jetë, unë kam përpiluar disa pyetje që mund t’ju ndihmojnë të fitoni qartësi në ruajtjen e mirëqenies suaj.
Pyetja 1: Me çfarë sëmundje apo problemi shëndetësor kam të bëj?
Nëse nuk jeni të sigurt se me çfarë sëmundje apo trajtimi keni të bëni, mund të pyesni më hollësisht mjekun tuaj. Mjekët kanë detyrimin për t’ju informuar plotësisht mbi sëmundjen dhe të gjitha mundësitë e trajtimit. Kjo përfshin informacione mbi efektet dhe efektet anësore të terapisë.
Shpesh ndihmojnë edhe termat mjekësorë, të cilët mund t’i përdorni për kërkime në internet për të marrë më shumë informacione. Por, duhet të siguroheni që po përdorni termin e duhur: për shembull, termi mjekësor për tension të lartë të gjakut është hipertension – i lehtë për t’u ngatërruar me hipotension, termi për tension të ulët të gjakut.
Pyetja 2: Cilat janë pasojat e sëmundjes?
Përgjigja ndaj kësaj pyetjeje është shumë e rëndësishme kur dëshironi të vendosni për një trajtim. Për shembull, nëse një sëmundje shërohet vetë brenda shtatë ditësh, por trajtimi e shkurton këtë periudhë vetëm për gjysmë dite, mund të pyesni veten nëse trajtimi ia vlen. Një shembull tjetër: njerëzit me një infeksion akut të sinusit shpesh shërohen brenda dy javësh – pavarësisht nëse marrin medikamente apo jo.
Termi mjekësor për atë se si do të zhvillohet një sëmundje është prognoza. Një prognozë nuk mund të parashikojë saktësisht çfarë do të ndodhë, pasi njerëzit reagojnë ndryshe ndaj sëmundjeve dhe trajtimeve. Por, një prognozë e besueshme tregon se si zakonisht zhvillohet një sëmundje.
Në mënyrë ideale, mund të gjeni informacione se si sëmundja zhvillohet tek njerëzit me kushte të ngjashme. Këta mund të jenë njerëz që:
• Janë afërsisht në të njëjtën moshë me ju;
• Kanë të njëjtin gjini;
• Janë në të njëjtën fazë të sëmundjes (me sëmundje të lehtë ose të rëndë);
• Kanë gjendje të ngjashme shëndetësore (për shembull, të shëndetshëm ose me sëmundje të tjera).
Pyetja 3: Çfarë mundësish trajtimi kam?
Për të kuptuar se cilat terapi janë të mundshme, janë të rëndësishme këto pyetje:
• Çfarë mund të bëj vetë?
• A është e nevojshme një trajtim me medikamente?
Cilat medikamente ekzistojnë (me recetë, të lira në treg)?
• Cilat trajtime jo-medikamentoze janë të mundshme?
• A është e nevojshme një operacion apo ndërhyrje tjetër?
• Cilët shpenzime mbulohen nga sigurimi shëndetësor?
Shumë njerëz interesohen edhe për trajtime alternative apo komplementare. Edhe këtu vlejnë të njëjtat kritere dhe kërkesa si për terapitë e tjera.
Gjithashtu, informacione praktike janë të dobishme:
• Ku mund të marr trajtimin?
• Sa kohë do të zgjasë trajtimi?
• Sa mund të kushtojë trajtimi?
• Sa do të ndikojë në jetën time të përditshme?
Pyetja 4: Cilat janë përparësitë dhe disavantazhet e trajtimeve që janë të mundshme?
Çdo trajtim mund të ketë efekte anësore, edhe nëse ato janë të lehta. Për të vlerësuar përfitimin dhe dëmet e një trajtimi, mund të ndihmojnë pyetjet e mëposhtme:
• Sa e mundshme është që trajtimi të më ndihmojë?
• Sa i madh është përfitimi i trajtimit: A do të ndiej vetëm një përmirësim të lehtë apo mund të shërohem plotësisht?
• Sa e mundshme është që trajtimi të ketë efekte anësore?
• Sa i madh mund të jetë dëmi i trajtimit? Për shembull, cila është doza më e ulët që më ndihmon dhe ka më pak efekte anësore?
• Kur do të fillojë të veprojë trajtimi dhe sa kohë do të zgjasë efekti i tij?
• A mund të ndikojnë terapitë e tjera që po përdor në trajtimin (p.sh., medikamentet pa recetë ose suplementet ushqimore)?
• A mund trajtimi të ndikojë në përditshmërinë time – për shembull, të ulë aftësinë përqendruese apo të më detyrojë të marr pushim të gjatë nga puna?
• A është operationi i nevojshëm dje sa përfitoj nga operacioni?
• Cilat jane komplikationet e operacionit?
Pyetja 5: Sa mirë janë trajtimet të studiuara shkencërisht?
Trajtimet mund të jenë të njohura dhe të përdorura për një kohë të gjatë. Efektet e tyre janë zakonisht mirë të hulumtuara dhe mund të jenë trajtime standarde. Ose mund të jenë të reja dhe për to mungojnë përvoja afatgjata.
Për shembull, nëse një ilaç ka qenë në treg për më pak se pesë vjet, konsiderohet si trajtim relativisht i ri. Atëherë efektet anësore mund të mos jenë ende mirë të njohura – sidomos tek njerëzit me disa sëmundje. Për shumë sëmundje, njohuritë mbi përfitimet dhe efektet anësore të trajtimeve të tyre ende nuk janë të plota. Shpesh mund të mësoni sa të besueshme janë njohuritë që ekzistojnë.
Nëse keni nevojë për më shumë informacione, mund të flisni me mjekun tuaj ose farmacistin. Nëse gjeni informacione të reja, mund të jetë e dobishme t’i diskutoni përsëri pyetjet që ju interesojnë me mjekun tuaj.
Gjithashtu, mund të kërkoni mendimin e një mjeku të dytë. Një mendim tjetër – i njohur si mendimi i dytë – shpesh ofron më shumë siguri. Kjo është veçanërisht e rëndësishme kur bëhet fjalë për një sëmundje të rëndë, një operacion, një vendim të ndërlikuar apo një problem të rrallë shëndetësor.
Edhe shkëmbimi i mendimeve me njerëz të tjerë të prekur ose me familjen dhe miqtë mund të ndihmojë për të qartësuar se çfarë është e rëndësishme për ju. Ju gjithashtu mund të kontaktoni qendra këshillimi për pacientët apo organizata të tjera për pacientët.
Megjithatë, çdo vendim në lidhje me çështjet shëndetësore është shumë personal: ajo që është e duhur për të tjerët, mund të mos jetë zgjedhja më e mirë për ju. Shumë e rëndesishm është të njifeni me përvojen, expertizën e mjekut si dhe me etiken e tij mjekësore.
