Nga Edmond Petraj
Libër i sugjeruar nga një miku im i afërt.
Përpara se të bëj një përfundim se lexuari i cili si libër ka diku tek 360 faqe, mendova të bëj një parathënie dhe një ribotimin tim personal të një analize të pjesshme për këtë situatë.
Ripostim..
Ideja që trupat e vdekur shërbejnë si themel i regjimeve në Shqipëri është një vëzhgim i thellë dhe përfaqëson një paradoks të fortë mes së gjallës dhe së vdekurës, mes historisë dhe politikës. Në fakt, siç theksoni, regjimet shpesh mbështeten mbi eshtrat e të vdekurve për të legjitimuar veten dhe për të krijuar një ndjenjë të përhershmërisë dhe autoritetit.
Përdorimi politik i të vdekurve në historinë politike të Shqipërisë është një fenomen që ka rrënjë të thella dhe ka ndikuar në formësimin e shumë ngjarjeve historike, duke filluar që nga periudha e Avni Rustemit e deri në ditët e sotme.
Avni Rustemi, figura e njohur për atentatin kundër Esat Pashë Toptanit në 1920, është një nga shembujt më të hershëm ku një personazh i vrarë është përdorur për qëllime politike. Pas vrasjes së tij në vitin 1924, Rustemi u bë një simbol i luftës kundër tradhëtisë dhe korrupsionit. Ai u përdor si një flamur nga lëvizjet politike dhe shoqërore për të legjitimuar revolucionin demokratik të Nolit, duke e paraqitur si një martir të popullit që luftoi kundër tradhtarëve të vendit.
Periudha e Luftës së Dytë Botërore dhe Regjimi Komunist
Në periudhën e Luftës së Dytë Botërore dhe në dekadat pas saj, përdorimi politik i të vdekurve u bë edhe më evident. Luftëtarët e rënë për lirinë e Shqipërisë kundër pushtuesve nazi-fashistë u glorifikuan nga regjimi komunist, i cili ngriti monumente, emërtoi rrugë dhe ndërtoi mite rreth tyre për të konsoliduar pushtetin e tij. Heronj si Qemal Stafa, Vojo Kushi, Margarita Tutulani dhe shumë të tjerë u shndërruan në figura të cilat regjimi i mëparshëm i përdorte për të mbajtur gjallë ndjenjën e luftës së klasave dhe unitetin rreth Partisë së Punës.
Trupat e Dëshmorëve si Simbol i Regjimeve
Në Shqipërinë komuniste, Varrezat e Dëshmorëve të Kombit nuk ishin vetëm një vend përkujtimi, por një hapësirë e shenjtë që materializonte mitin kombëtar për të rënët për liri. Regjimi i mëparshëm u mbështet shumë në glorifikimin e dëshmorëve, duke i paraqitur ata si heronjtë që sakrifikuan jetën për ndërtimin e Shqipërisë së re socialiste. Kjo përpjekje për të njësuar të kaluarën historike me qëllimet e regjimit ishte një mënyrë për të legjitimuar një vijueshmëri të përpjekjes kombëtare dhe për të krijuar një simbolikë të përbashkët të qëndresës ndaj armiqve të brendshëm dhe të jashtëm.
Përpjekja për të rizbuluar eshtrat e dëshmorëve ose për të ndërtuar monumente mbi varret e tyre kishte gjithashtu një qëllim politik të qartë: regjimi komunist përdori varret dhe trupat e vdekur për të krijuar një narrativë të pandashme mes regjimit dhe atdheut. Këto varre u bënë një lloj terreni simbolik ku regjimi pretendonte se kishte mbjellë eshtrat e sakrificës për të ndërtuar të ardhmen.
Njësimi i figurave të dëshmorëve si përfaqësues të përpjekjeve të “ultrashekullore” të shqiptarëve për liri ishte një përpjekje për të përforcuar idenë e një kombi të pandarë që gjithmonë kishte luftuar për pavarësi. Kjo ishte një përmbysje e qëllimshme e identiteteve historike lokale apo rajonale, në favor të një identiteti të përbashkët kombëtar, të përshkruar nga lufta dhe gjaku i derdhur.
Nëse do të shohim në mënyrë më të gjerë, kjo përpjekje për njësim përmes të vdekurve nuk është thjesht një politikë shqiptare, por një praktikë e regjimeve autoritare që përpiqen të krijojnë lidhje mes sakrificës dhe legjitimitetit. Eshtrat e të rënëve për liri, në këtë kontekst, bëhen më shumë se relikte historike; ato bëhen bazat për ndërtime të reja politike dhe sociale. Përmes këtij procesi, regjimi kërkon të përvetësojë edhe historinë edhe sakrificën kolektive, duke u rikonfiguruar vazhdimisht sipas nevojave të momentit.
Pas Luftës së Ftohtë dhe Epoka Demokratike
Edhe pas rënies së regjimit komunist, politika shqiptare nuk ka hequr dorë nga përdorimi i figurave të vdekura për përfitime politike. Emra të mëdhenj nga periudha e luftës antifashiste, si dhe viktima të diktaturës, janë përdorur nga politikanët e pas viteve ’90 për të krijuar ndarje dhe për të forcuar pozitat e tyre. Kjo u vu re në mënyrë të veçantë gjatë procesit të dekomunistizimit, kur shumë figura të vjetra u rizbuluan dhe u instrumentalizuan për të krijuar ndarje të reja ideologjike dhe politike.
Një shembull më modern është figura e Azem Hajdarit, lideri i lëvizjes studentore që çoi në rrëzimin e komunizmit. Pas vrasjes së tij në vitin 1998, Hajdari u shndërrua në një simbol të rezistencës demokratike dhe u përdor nga Partia Demokratike si një figurë martire për të kritikuar kundërshtarët politikë dhe për të mobilizuar elektoratin.
Pas Luftës së Ftohtë dhe Epoka Demokratike
Edhe pas rënies së regjimit komunist, politika shqiptare nuk ka hequr dorë nga përdorimi i figurave të vdekura për përfitime politike. Emra të mëdhenj nga periudha e luftës antifashiste, si dhe viktima të diktaturës, janë përdorur nga politikanët e pas viteve ’90 për të krijuar ndarje dhe për të forcuar pozitat e tyre. Kjo u vu re në mënyrë të veçantë gjatë procesit të dekomunistizimit, kur shumë figura të vjetra u rizbuluan dhe u instrumentalizuan për të krijuar ndarje të reja ideologjike dhe politike.
Një shembull më modern është figura e Azem Hajdarit, lideri i lëvizjes studentore që çoi në rrëzimin e komunizmit. Pas vrasjes së tij në vitin 1998, Hajdari u shndërrua në një simbol të rezistencës demokratike dhe u përdor nga Partia Demokratike si një figurë martire për të kritikuar kundërshtarët politikë dhe për të mobilizuar elektoratin.
Si konkluzion të jem korrekt.
Roli i trupave të vdekur në politikën shqiptare reflekton një lloj përpjekjeje për të vendosur themele të përhershme, që kalojnë përtej kufijve të individëve apo regjimeve të veçanta. Kjo rikonfigurim i vazhdueshëm i eshtrave dhe simbolikës së tyre krijon një lidhje të ndërlikuar mes historisë dhe politikës, ku legjitimiteti buron nga sakrifica dhe vdekja, ndërsa eshtrat mbeten të paprekshme si një gur themeli mbi të cilin ngrihet çdo regjim.
Përdorimi politik i të vdekurve në Shqipëri reflekton një traditë të gjatë të manipulimit të ndjenjave kombëtare dhe idealeve për qëllime politike. Nëpërmjet glorifikimit të figurave historike ose martirizimit të personazheve të vrarë, liderët politikë kanë arritur të mobilizojnë mbështetje dhe të legjitimojnë veprimet e tyre, duke ndikuar fuqishëm në diskursin publik dhe historinë politike të vendit.
©Avokat Edmond Petraj
