Nga Capajev Gjokutaj
Shumë nga orientalizmat që vazhdon të përdorë shqipja kanë marrë ngarkesë negative. Psh ’Pse e bën fytyrën ashtu?’ eshtë pyetje neutrale. ‘Pse e bën surratin ashtu?’ shpreh përçmim, pakënaqësi etj.
Mbështetur mbi këtë tipar shpesh bëhet humor me fjalë gjasme turke, që s’kanë nevojë të përkthehen në shqip si: dajak usta – boksier, shyqyr llastik – perzevativ, shejtan hesap – doganier, yxhym xhade – autostradë, sehir dollap – televizor, qerrata dollap – kompjuter etj. etj.
Një gjë të bën të mendosh. Si shoqëri kemi patur dhe kemi prirjen që Turqinë qemaliste ta çmojmë. Kjo prirje ka nisur qe nga fillimi, mesi i viteve 1920. Pse, duke nisur po nga këto vite, turqizmat i kemi specializuar për qendrime negative?
Shpreh kjo një qendrim negativ jo ndaj turkes, por ndaj otomanes, pushtuesit pesëshekullor etj? Apo dufin e kemi me veten, më saktë me mentalitetet anadollake që kanë mbetur brenda nesh, si shoqëri, dhe na bëhen ferrë në rrugën drejt progresit? Apo gjuha dhe logjika formale s’janë gjithnjë nga e njëjta lagje?
