Nga Pellumb Kulla
Ti nuk e ke të shkruarë në ballë që jeton në Amerikë, por ta shkruajnë të tjerët e ti nuk e heq dot. Kur shkoj tashi në Shqipëri, për të parë njerëzit, nuku bje më në atë grep, po radhën e parë rashë. Rashë, ore, rashë e nuk ngrihesha dot!
Natën e parë fjeta te motra e martuarë në Korçë. Gjer në mes të natës nuku rreshtnë vizitorët, që vinin e merrnin porositë e djemve që kishnë këtu: kujt i dhashë ilaçe, kujt donjë pako e kujt para, që mezi i solla, siç edhe kam treguarë më parë.
Fëmijët e motrës ishnë kërthinj, po nuku flinin, sëkur t’i vrisnje. Hapnin veshët në ato që u rrëfenja unë atyre që vinin të merrnin dërgatat, shëkonin me kurreshtje se si pakot që kishnë ardhur nga Amerika, u dilnin pe shtëpisë. Hiç unë, që t’u ndanja me të parën ato, që u pata sjellë atyre vetë. Iku mezi i natës pa u kujtova.
Të nesmen motra hynte e dilte e nervozuarë. Nuku po i vinja rëndësi, ama e shihnja që ajo u bërtiste djemkave. Sa u kalonja pranë unë, shuheshin pëshpërimat. Mua s’më linin shokët që hynin e dilnin.
– Ore Peço, djall me brirë, po në Amerikë, ëh?! Tëmën-o! Neve këtu po na bëhet nënokja! Po s’pate njeri jashtë, siç të kanë këta ty, aha dil e verë vete lajmërimet me të zezë e thirrë të të mbulojnë! Trokë ore, trokë, dëgjon?! Pa punë, pa para!
Në ato llafe, ma bën me shënjë babaj dhe unë i vajta pas në odën ku kisha valicat. Nipërit na ndoqnë pas. Avazë, ata!
– Ore bir, – më tha me zë të unjur babaj, – Ajo jot motër nuku po e bën dot drekën. Asaj i vjen zor të pyesë… I ke sjellë gjë donjë para, apo jo?
Djemkat e motrës i kishnë ngulur sytë në buzët e mia. Më erdhi për të qeshur.
– E po mos kishnja ardhur unë?
– Po mos kishnje ardhur ti, qe më lehtë- vazhdovi plaku.- Këta do shkonin të merrnin bukën me listë, veresie, siç e marrin të gjithë pe muajsh. – Dhe iu këthye të madhit nga nipërit: – Folë or ti!
Nipi i madh mezi ç‘priste:
– Vajta te ay që na jep bukë, – nisi ay të më raportonte mua me nxitim. – “Gjene do bukë ti-o?!” – më tha. – “Po ty të ka ardhur dajua nga Amerika, mo!” Edhe ay i mishit kështu më tha. E djali uli kokën. – Tërë e kanë marrë vesh që ke ardhur ti, dajo! – shtovi me pikëllim
Nxorra drënk, paratë! Amerika vazhdon ta ketë hijen e rëndë, si një herë e një kohë.
Në fshat, më shumë akoma…
Martohej ato ditë, një kushëri i sime shoqeje: më ftuanë në dasmë e nuku kish donjë arsye që të më vinin në krye të sofrës, po të mos qe Amerika. Ishnja diku aty afër nuses, po, kur të qaj tërë, më shumë shëkonin nga unë, se nga nusja. Ish e bukur, e gjora dhe vallen e hidhte tërë nur. Ajo vallëzonte, ata gjene më shëkonin mua. I vjehri i hodhi nuses ca para përsipër, po sytë e tërë dasmorëve gjene ishnë vërtitur këtej.
– Po këta-o, ç‘kanë që shohën nga unë? – pyeta babanë.
– Shohën sa para do t’i hedhç nuses në valle, – ma kthevi ay.
– Tëmën, ç‘vete! Po i dhashë, bre baba, njëherë nuses pesëdhjetë
dollarë!
– Në valle të thashë! – më shpegovi i nevrikosur babaj Nuku janë për nusen tashi. – Janë për ata të muzikës. I paske harruarë zakonet ti, amerikan i mutit?!
Pashë, ç‘pashë nxorra njëzet dollarë, u ngrita dhe i hodha. Orkestra u ndez. Kërnetaxhiu dolli në mes, u ul më gjunjë dhe ia këthevi tytën veglës, drejt tavanit. Mbarovi vallen nusja, orkestra nisi këngët me porosi. Ay i kërnetës ndahej nga orkestra dhe atij që e thërriste, i vinte afër. Porositësi ia fuste paratë në tytë, kurse ay që lonte kibordë, thosh në mikrofon:
– Me këtë këngë, xhaxhai i dhëndrit i uron çiftit jetë të lumtur. Dhe neve
të orkestrës simfonike, i urojmë xhaxhajt, mbarë ia bëftë Perëndia!- dhe muzika vinte në kupë të qiellit.
Më treguanë që u kishnë shpeguarë, që simfonike kish kuptim tjatër, po ata nuku hiqnin dorë.
Në një çast, kërneta i vajti njërit, që unë nuk e njihnja. Ay seç mbështolli
kutullaç në grykë të kërnetës dhe pe mikrofonit u dëgjua: – Qetësi! Po uron zoti Dhori, që na ka erdhur pe Barit të Italisë! Edhe neve, orkestra simfonike e Gollokamjes…
E po shyqyr thashë, dolli një kurbetlli tjatër e le të merren me të. Po ç‘ne! Sytë gjene nga mua mbenë. Babaj m’u zemërua që nuku po e nderonja siç priste e më këthevi kurrizë. Desha t’i them, që unë në Nju Jork, punonja dymbëdhjetë gjer më katërmbëdhjetë orë në ditë e nuku do rrinja tashi të plotësonja qejfet e çmëndur të ca sazexhinjëve. Papo, na u shtua dhe Vaska, djali tezes, që erdh e më tha në vesh që orkestra dinte dhe këngë amerikane!
– Po le t’i bjenë, mo! Kush i pengon! – thashë i bezdisur. – Jam tërë ditën në punë atje unë, or tungjatjeta! Qeranë e kam të lartë, paratë e kompiuterit të fëmijëve nuk i kemi larë…Pastaj, unë s’i kam qejf këngët amerikane e nuku di asnjë pe tyre, që të dal ta këndoj.
– Këngën e këndojnë ata, – ma shpegovi biri i tezes. – Ti vetëm hidhu paratë. Është çështje nderi këtu, Peçooo!
Hodha sytë për rreth. Një tufë kushërinjsh, tërë djem të rinj, as hanin as pinin, po mbanin kokën këtej në do ndiznin apo jo, përpjekjet e Vaskës. Në anë të Vaskës u fut dhe babaj, që nuku po e kuptonja ish i prekur, apo ish i dehur.
– Atë po i them, o Vaskë, – tha me hungërimë plaku, – po merr vesh ky!
Ç’t’u bënja! Vaska vajti te orkestra dhe kur shoh, pas pak, kërneta më erdhi mu në buzë të xhepit tem! Edhe nga vajti u bë një qetësi e madhe! Ay i mikrofonit ia plasi:
– E tashi zoti Peço Jani, që vdes pas këngëve amerikane… Ne i urojmë Peços mbarësi në Amerikë. Mbarësi dhe para, në atë vend të bekuarë!
Nxora jo pak, por pesëdhjetë dollarë! Isha dehur dhe unë tashi! Dasmorët trokitnë duartë. Nuses nuku po ia varrte qillon asnjëri, po ama ajo do ta mbante mënd se si paratë u derdhnë lumë në martesë të saj. Ay i Italisë, porositi gjene një këngë dhe më erdhi ta shqyenja që po e vazhdonte këtë garë të dehurish. Ta kishnja afër do e kishnja pështyrë. E me që tashi njerëzit i kishnë sytë nga mua, thirra kërnetën dhe ia mbusha grykën edhe me një pesëdhjetshe tjetër, për inat të Italisë! U këthye në ndeshje ndërkombëtare, ore! Dasma u përshkëndit. Dasmorët, dyke filluarë nga nusja, u vërtitnë tërë nga Dhori e prisnin, se si do përgjigjej Italia!
Dhori u dorëzua. Nuk u ndje më. Grupi i kushërinjve të mi ngritnë dollitë. Im atë e rëkëllevi gotën me fund, me ashk pe fitoreje.
Një plak aty afër nesh, që pa tjatër nuku kish këllqe për këtë garë, që po u mbushte bythët sazexhinjve, u ngrit më këmbë. Zëri nuku po i dilte dhe i shpunë mikrofonë. Plakut prapë nuk i dilte zë nga gryka, ce ngashërimi nuk e linte.
– Nga unë keni këtë njëmijë lekëshe – tha me zë të mekur.
Kërnetaxhiu i lëpivi fyellë veglës dhe e la lëpushkën mijëshe të binte përdhe. Ato kohëra, ajo i vlente a s’i vlente shtatëdhjetepesë cente e muzikanti s’u unj ta merrte mijëshen asnjëherë gjer në fund të dasmës!
– Cilën këngë do, xhaxha? – e pyeti me bezdi.
– Këngën ta them unë, – tha plaku dhe mblodhi fuqinë e zërit. – Më parë dua të ngre një shëndet… – E prapë zërin nuk e bënte dot zap. – …për djemtë, … që i kemi larg dhe … u bje bretku… andej nga janë!
Dy gra afër meje ia plasnë të qarit. Vetë plakut i vetëtinë lotët dhe mjekra i u drodh. Po ay gëlltiti pafuqinë edhe e mbarovi kërkesën: – Po… jemi në dasmë edhe duhet këngë, apo jo?! E unë me ato pak para që hodha do porosit “o ju male me dëborë”! Po e ditnë këta të muzikës, mirë!
Andej nga fundi dikujt i pat rënë alivan. Nuk e mora vesh ish burrë apo grua, ce njerëzit u mblodhnë kulumçe dhe e nxuarë jashtë. Orkestra nuk e dinte këngën dhe bashkë me lotët, që njerëzit i fshinin pa u vënë re, sëkur e thyen dasmën.
Po ilaçi erdhi sakaqë. U hap dera dhe u fut Nesimi, djalë pe fshati, që punonte doganier, në Kapshticë. Dukej që Nesimi qe shumë popullor në Gollokamje dhe tërë u gjallëruanë. Orkestrantët për herë të parë u ngritnë më këmbë dhe e rrethuanë Nesimnë si badigardë-muzikantë. Dyke u rënë veglave, me mysafirë e ri në mes, ata ecnin tok me të në drejtim të çiftit. Po Nesimit i kish bërë bërë xër telefoni dhe ndalovi. Ndaluanë dhe sazexhinjtë. Doganieri i Kapshticës lirovi cellularë nga rripi, ku e mbante dhe i bëri shënjë me dorë muzikantëve të heshtnin. Ata nuku deshnë shënjë të dytë, po unjnë veglat dhe me disiplinën që kanë orkestrat simfonike, vunë gjishtrinjtë mbi buzët e tyre.
– Shsht! – ia bënë të tërë për qetësi. E tërë dasma ngrivi.
– Nesimi jam, – tha doganieri në cellular. – Ndodhem në një gëzim e do të të marr vetë më vonë, hokej?…
Pas “hokejit” Nesimi vazhdovi rrugën për te çifti, i urovi lumturi dhe u zgjati një zarf që qe gati të pëllciste. Prapa kurrizit më kish erdhur Vaska. Ay më tha në rrëzë veshit se Dhori, ay i Italisë, kish nevojë për një dorë para borxh, gjer pasnesër. Ose, po të deshnja, mund të më shiest një soxhorno, tok me një patentë italane kamionash.
– I thuaj, – i thashë Vaskës me inat, – nuku kam ç‘i dua dokumentet italane. Dhe para të tepërta s’më ndodhen!
Edhe doganierit i kishnë bërë vend afër çiftit e dasma u ndez gjene. Kërnetaxhiu vajti afër mysafirit që sapo erdhi dhe ay, pa i a këthyerë sytë hiç, ashtu dyke biseduarë me babanë e dhëndrit, i ngjeshi pa numërim, një dorë para në grykë të kërnetës.
Unë të them të drejtën e urreva atë djalë, që me shëkim të parë! Po më shtyvi ca dhe Vaska.
– Aman Peço, thyeja turinjtë këtij Nesimit, ce asnjëri nuk e honeps këtu. Ky maskara më futi bërryllë dhe më zuri doganën. Ka miq të fortë në Tiranë, qeni!
Kushërinjtë e mij çunakë më vështronin me ankth e përgjërim. Sëkur më kërkonin t’u shpëtonja jetën-o!
– O Vaskë, – i thashë, – nuku më kanë mbetur veç pesëdhjetë dollarë. Ato i kishnja për tynë, o derëzi!
– Jepi! – tha Vaska dyke më puthur. – Zeri se m’i dhe, vetëm hidhi!
– Ku mo, t’i hedh?! Po hajdeni, bre, në vete!
– Hidhi! – shtërngonte Vaska dhëmbët sekur thosh “nguu-uulma thikën!”
– Avashni, bre!
– Hidhi! – ulërivi dhe babaj, e thavi gotën dhe e përpoqi mbi tryezë. Rakija vazhdonte të bënte të sajën, ore!
Ishnë çmendur të gjithë! Thirra kërnetën, Vaska afrovi një karrige e m’u unj prapa. Nesimi e kuptovi nga i vinte rreziku dhe kur i erdhi radha, nxorri një tufë më të madhe akoma. Dhrahmi greke, pesëmijëshe të gjitha! Krëckë të reja, që derdhçin vetë fletë-fletë të ndara, në grykë të kërnetës!
Po përfytja nuku mbarovi këtu. Në mes na dolli papritur dhe ay i Italisë, që hodhi aqe shumë, sa njerëzit çapëluanë sytë, si për një njeri që ngrihet nga varri.
– Paska arritur ta shesë soxhornon, – më pëshpëshi në vesh Vaska. – Ay, o Peço, desh të më fuste në sedër. Desh të ma shiste mua. Po të dojë Peçua si kushëri që të ka, të shpëton, më thoshte. Po t’i rregullosh ca leshkat mbi ballë, ti Vaskë, më tha, shëmbëllen si fotografia në soxhorno. Për pesë ditë je në Itali e i zgjidhe hallet!
Nuku po ia vinja veshnë Vaskës, ce po ndiqnja Dhorin, që dolli në mes të sallës dhe morri llafnë.
– Me këto që hodha, unë them të nisëm vallet e porositura. Unë do loz atë vallen e Gorës, që mund të jetë vallja më e bukur që ka bota. Po juve mos më shëkoni mua, ore, ce unë nuk e hedh si duhet. Ju shëkoni vallen! Hë-o, kush do ma mbajë?
Dhe nxorri shaminë. Iu mblodhë nja gjashtë a shtatë. U bënë varg e Dhori i Barit të Italisë, nisi vallen. Kot tha, gomari, që nuk dinte ta lozte. Ish i hijshmë, qelbaniku! Kish një trup të lehtë, fifull! Ta çanje, pikë dhjami s’i gjenje të fshehur gjëkundi! Punonte në ndërtim bre, jo si unë që jam trashur si mullar, gjashtëmbëdhjetë orë me bythët në sedilje të taksisë, dyke pritur pasagjerët në aroportet e Nju Jorkut.
Po e ndihmonte dhe vallja, zuzarë e mutit! Është ajo vallja, ku kryevalltari rrotullohet e shtrihet prapkas, sëkur bie në kashtë. Dhe që mos e lerë të bjerë tamam përdhe, e mban i dyti, që gjithashtu shtrihet, por atë e mban i treti. Ky i treti, shtrihet më pak se dy të parët dhe pas tyre rëzohen tërë valltarët, gjithnjë nga pak e më nga pak, gjer sa më këmbë mbetet, i shtati ay i fundit! Bashkohem me atë hajvanë, Dhorin: nuku gjen si kjo valle, as mbi dhe e as mbi qiell, në parajsë, ku thonë që tërë janë të lumtur dhe bëjnë vetëm festivale! Të mos e kishnja marrë inat, do trokisnja duart për Dhorin, si për Besim Zekthnë e madh, njëherë e një kohë!
Në mejdan dolli Nesimi, që ia futi kokën në shalë mërgimtarit pe Bari. E bëri sallën të ngrihej më këmbë e ta duartrokiste, sa tërëve iu bënë pëllëmbët flakë. Dakord që vallja ishte e keqe dhe doganieri e lojti më keq akoma! Po fitovi shumë pikë, ce shaminë ay e kish pe mëndafshi dhe hodhi më shumë para.
Dhori u përvodh. Shqavi si ngjalë e ia mbathi. Kish lënë në atë orgji para e dokumente e as suksesnë e valles gorarçe nuk e pat gëzuarë. Iku si i menderosur torolloqi, që më futi edhe mua në këtë panair!
Kishnja pirë ca, po nuku dua t’ia ve fajnë rakisë. Dridhsha i tëri. Ishnja futur në këto valle, si budalla. Do ta vazhdonja budallallëknë e le të harrohej ajo ditë! Zura të bënja llogari gjëndjen: tashi, biletën e kthimit në Nju Jork e kishnja të paguarë; ca para që do t’ia jepnja njërit, më kishnë mbetur në xhep akoma, ce ay që do t’i priste, nuku ndodhej në Shqipëri dhe unë do ia dorëzonja prapë të zotit, me t’u kthyerë. Nuku do të afrohesha më dëpër këto dasma pe të çmendurish! Por sot që më dolli ky biçim Nesimi përpara, do ta përpinja megjithë lecka! Në djall çifti! Mua tashi nuku po ma varte asnjëri, vetëm për shkak të atij, palo doganieri. “Tashi pa do më shëkosh”, thashë me vete, me sy nga ay. “Po nuku kam për të t’i zbathur brekët nga koka, ore…!”
Nxorra një shami, akull të re, dhe dyke e vërtitur mbi kokë si fletë elikopteri, zura fushën e burrave. Shtatë kushërinj me Vaskën në ballë, erdhnë e më rrethuanë. Dasmorët i bënë shshsht njëri tjatrit! Të tërë i mbërthyenë sytë te neve, atje në mes e nuku po zhuzhullonte miza. Cellulari i vetmë, ay i Nesimit trëngëllivi, po këtë rradhë i zoti ia zuri grykën, ce e kish mendjen te neve dhe ay. Mblodha kushurinjtë kokë më kokë si japonezët, që betohen në fushë të volibollit dhe u thashë:
– Dëgjoni këtu!
– Merr Gorarçen Peço! Ti e lot më mirë se Dhori, ce ti vjen pe Amerike! – nxitovi e ma previ llafnë një kusho që sapo kish dalë nga veza.
– Pusho! – i shtërngova dhëmbët. – Gorarçen nuk e loz dot mirë. Rrëzohem shkëlqyeshmë, po për të ngritur… Po ne, do marrim Devolliçen!
Dasmorët e Gollokamjes prisnin në heshtje vendimnë e ne valltarve. Ne u zgjatmë ca më të pleqësuarë, ce edhe devolliçja kish punë të rëndë. Unë do rrotullosha dhe njëri do më ndihmonte të kërcenja sa të më zinte koka tavanë. Dyke parë peshën time, asnjëri nuku desh të ma mbante. Tërë zbythçin. Po njëri nga kushot i dolli për zot: – Të mbaj unë, – tha ay! Mos ki merak, ce unë në ngarkim-shkarkim punoj. E sot, se mos kemi bërë donjë punë të madhe!
– Ta lozim mirë, – i porosita edhe një herë, – ce e fundit mbahet mend, de! Dhe me sa duket, kjo do jetë vërtet vallja e fundit. Ay doganieri, që kini këtu, nuk e bën dot vezën që do bëj unë! – e futa dorën në xhep, për paratë.
– Veç po të hedhë mbi kërnetë brekët e tij e të ç‘i mban praku! – tha me inat, po me zë të ulët Vaska, dyke parë nga armiku, që të tërë valltarëve të fisit tonë na pat ndezur gjakrat.
Thirra kërnetën.
– Afroje këtu tytën! – i u çorr Vaska.
– Afroje tytën! – i ulurinë tërë kushërinjtë me një gojë.
– Çifti të na trashëgohet! – fola në mes të qetësisë. – Do të heq
Devolliçen! Ja pe mua treqind e pesëdhjetë dollarë!
– Uaaa! – ushtovi dasma.
Në fshat gjyshi im mbahej në gojë për Devolliçen. Pleqtë rrëfenin se kur ay e lonte në mes të sheshit të fshatit, kur rrotullohej, opingat e tij flakërinin si breshëri përreth, guriçkat, si saçma të vogla që të hynin në mishra, sa që kur mbaronte vallen ay, shumë nga ata që e kishnë soditur, kullonin gjak.
Si gjyshi unë vallen nuk e lojta, gjak nuku pashë të kullojë, por suksesnë jam i bindur që e pata më të madh pe tij. M’u mblodh orkestra rrotull, u tund dasma! Gjyshi e ka hedhur të tijën pa para, kurse mua, tërë ato para të aroporteve të Nju Jorkut, në atë paradë këndezash bythëgrisur, më nxuarë që më nxuarë në vend të parë.
Pata shpresë që ia mbylla kamaren doganierit të urryerë, po shpresa paskej qënë e kotë. Edhe ay dolli në mes dhe kërkovi qetësi. Nuk u besonja syve!
– Ja hëpërhë, edhe këto pesëqind dollarë për orkestrën, që është më e mira nga tërë orkestrat simfonike të fshatrave përqark! – ia bëri ay. – Tërë ne duamë lumturinë e çiftit! Dhe unë për ta, do heq vallen Gorarçe. Gorarçen, që ay miku erdhi nga Italia të na e mësonte me meraknë ce mos e kishmë harruarë! Po, ama, iku nga sytë këmbët e nuku qëndrovi ta shohë si hidhet…
Mbarovi me Dhorin dhe spicat që i mbetnë, m’i drejtovi mua.
– Me këto para, unë kam zënë dhe këngën që vjen prapa. Ju të muzikës do t’ia merrni pas valles, menjëherë, “Shqipëri të qofshim falë”. Me atë këngë, pe kësoj dasme të paharruarë, unë përshëndes tërë shokët e mij që e duanë atdhenë edhe nuku i janë larguarë një pëllëmbë atij!
– Ngrehu baba! – i thashë plakut dhe pasi uruamë çiftnë, duallmë tok edhe me Vaskën me bisht dër shalë.
Kaluamë anash valltarëve që po hidhnin Gorarçen të udhëhequr pe Nesimit, që herë pas here, rrotullohej e binte si dënk me lesh. Babaj dyke dalë kokëunjur, rrëshqavi e xheç ra, po e përfshivi për krahu Vaska. Edhe ky dyke mbajtur plaknë xheç u rëzua vetë, po e mbajta unë. E dukej sëkur edhe ne po i a mbathmim me Gorarçe. Po limim dasmën me Gorarçen e të mundurve, po falë i qofshim Zotit, tërë sytë ishnë te ylli i dasmës, Nesimi.
Mezi i shpura babanë e Vaskën gjer në shtëpi. Që të dy qanin. Raki e fortë bre, ajo e fshatit tonë! (fund)
