Sjellim ne vëmendje te lexuesve te Perqasje.com një interviste te ish Ambasadorit te Shqipërisë në Turqi, z. Genci Muçaj, botuar nga gazeta “Eurazia Review” ne 2015, por për shkak te aktualitetit qe ajo ka dhe rendesise se marrëdhënieve mes vendit tonë dhe Turqisë të cilat pse jo, edhe për shkak te punës se tij personale kishin rezultate te shkëlqyeshme. Mucaj flet për marrëdhëniet Shqipëri-Turqi, investimet turke në Shqipëri, kulturën shqiptare, marrëdhëniet Shqipëri-Kosovë si dhe si e mendohet feja në vendin tonë.
Sa kohë keni qenë në Ankara si Ambasador i Republikës së Shqipërisë në Turqi?
Unë u propozova nga Presidenti i Shqipërisë si Ambasadori Fuqiplotë dhe i Jashtëzakonshëm i Shqipërisë në Republikën e Turqisë (rezident) dhe si ambasador jo-rezident në Republikën e Azerbajxhanit, Republikën e Gjeorgjisë, Republikën Islamike të Iranit, Republikën Islamike të Pakistanit dhe Republikën e Kirghizstanit. Kam mbërritur në Ankara më 1 mars 2013 dhe kam qenë duke punuar për më shumë se dy vjet në këtë post të rëndësishëm diplomatik.
Është mbresëlënëse se si jeni përfshirë në shumë misione edukative dhe humanitare në mbarë botën, cilat janë disa nga projektet e fundit që ju jeni duke punuar?
Unë kam udhëhequr disa misione arsimore dhe humanitare të promovimit të mirëkuptimit njerëzor në arenën ndërkombëtare, duke përfshirë udhëtimet në Nepal, Republikën Popullore të Kinës, Republikën e Koresë dhe Republikës Arabe të Egjiptit. Aktualisht familja jonë është duke mbështetur projekte të edukimit të fëmijëve në pjesë të ndryshme të botës.
Sa vende keni vizituar gjatë karrierës suaj diplomatike, arsimore, profesionale dhe si biznesmen?
Ndoshta nuk kam vizituar më shumë se 100 vende, por tani kam hequr dorë nga numërimi. Ka vende që unë I kam vizituar disa herë. Shumë gjëra interesante që unë kam vëzhguar, ndërkohë unë kurrë nuk do të harroj së vëzhguari njerëzit në Korenë e Jugut, të cilët respektojnë të moshuarit siç bëjmë ne. Paraardhësit janë të rëndësishme për shqiptarët. Anëtarët e ndjerë të familjes kanë një ekzistencë të qëndrueshme dhe të vazhdueshme mes nesh.
Unë kam patur gjithnjë një interes të madh të çështjeve botërore që kanë aftësinë për të ndikuar të tashmen dhe të ardhmen e shoqërisë sonë. Ne besojmë se besnikëria në familje dhe qëndrueshmëria në prejardhjen familjare janë të rëndësishme në kultivimin dhe edukimin e vlerave kulturore, të cilat janë mjaft të rëndësishme për të mbajtur gjallë vlerat morale dhe kombëtare.
Si ishte detyra juaj diplomatike në Turqi, ishte ajo e dobishme për karrierën tuaj si një diplomat?
Turqia është një vend shumë dinamik. Kjo është një mundësi e rëndësishme për të shkaktuar një bashkëpunim ekonomik, kulturor dhe tregtar. Prandaj unë besoj se është bërë një përvojë shumë e dobishme për karrierën time profesionale.
Cila ishte përshtypja juaj e parë për Turqinë dhe çfarë ka ndryshuar me kalimin e kohës?
Ndihem si në shtëpi këtu. Ndjehem sikur nuk jam vetëm ambasadori i Shqipërisë në Turqi, por edhe i Turqisë ndërsa vizitojë vende të tjera në botë. Unë flas shpesh shumë mirë për Turqinë dhe popullin turk.
Cilat janë tri fusha kryesore të prioritetit të Ambasadës së Republikës së Shqipërisë në Ankara?
Prioritetet tona janë fokusuar në forcimin e marrëdhënieve dypalëshe, Diplomacisë Ekonomike dhe Diplomacisë Kulturore.
Si Shqipëria dhe Turqia janë anëtarë të plotë të NATO-s. Turqia dhe Shqipëria kanë një plan të përbashkët në shumë çështje ndërkombëtare. Bashkëpunimi në fushat e mbrojtjes, përbën një dimension të fuqishëm të marrëdhënieve dypalëshe turko-shqiptare. Ekipet e trajnimit të akorduara nga toka turke, Forcat Detare dhe ato Ajërore nga Toka turk, Detare dhe Forcat Ajrore kanë trajnuar Forcat e Armatosura shqiptare dhe I kanë mbështetetur në logjistikë dhe mjete për modernizim, ndërsa ushtarët shqiptarë të caktuar në Afganistan në kuadër të misionit të NATO-s janë duke shërbyer brenda trupave turke të dislokuara në këtë rajon.
Turqia dhe Shqipëria gëzojnë marrëdhënie të mrekullueshme progesive për shumë vite dhe po hyjnë në nivelet më të larta të partneritetit, me Dokumentin e Partneritetit Strategjik. Marrëveshje të tilla intensifikojë marrëdhëniet politike, ekonomike dhe kulturore. Aktualisht janë 170 marrëveshje efektive ndërmjet Turqisë dhe Shqipërisë.
Cilat janë disa nga avantazhet për të bërë biznes në Shqipëri?
Me zbatimin e një pakete të re fiskale në fillim të 2014, qeveria ka njoftuar një numër të nismave të reja të biznesit si heqja e TVSH-së mbi vlerën e makinerive mbi 360,000 € që është përdorur për të rritur efikasitetin, JO Taksa mbi bizneset e vogla me një qarkullim vjetor prej 2 milionë lekë ose më pak (€ 0 – 14.000 €). Taksat e ulëta 7,5% për bizneset me qarkullim vjetor mes 2 dhe 8 milion lekë (14,000 € – 56,000 €). Jo AKCIZAE të karburantit të përdorur nga kompanitë e prodhimit të naftës. Më 11 prill 2014, Shërbimi Standard & Poor-së Ratings e quajti pamjen e Republikës së Shqipërisë të qëndrueshme nga gjendja negative.
Në Indeksin e Lirisë Ekonomike të Fondacionit Trashëgimia e 2014, rezultati i Shqipërisë rritet në 66,9 nga 100, duke krijuar ekonominë e saj, si një nga 54 vendet më të lira në botë, Rezultati i saj i përgjithshëm është rritur si rezultat i përmirësimeve të qarta në lirinë e saj të investimeve dhe të tregtisë. Përmirësim do të thotë se Shqipëria renditet tani mbi 18 vendet evropiane me një pikavarazh të përgjithshëm që tejkalon mesataren botërore.
Në këtë kontekst, si mund të forcohen lidhjet e biznesit mes Shqipërisë dhe Turqisë?
Botërisht, Shqipëria ka një performancë të mirë dhe është renditur e 14-ta nga 189 ekonomitë ku ka investime. Edhe pse Turqia nuk është partneri kryesor ekonomik (e 4-ta ngavendet partnere) lidhjet dypalëshe janë mjaft të forta. Marrëveshja e tregtisë së lirë ndërmjet Turqisë dhe Shqipërisë është e rëndësishme, si dhe rritja e tregtisë mes 2 vendeve. Sigurisht që Shqipëria është më e hapur për investitorët pas përjetimit të një periudhe tranzicioni nga një ekonomi e centralizuar në një ekonomi të hapur të tregut. Me ambiciet e anëtarësimit në BE përqëndruar në qeverinë e Shqipërisë, kjo e fundit është angazhuar për krijimin e një klime më konkurruese investimesh, duke ndërmarrë ndryshime cilësore në procedurat dhe legjislacionin së bashku me reformat strukturore.
Aktualisht, vëmendja është përqëndruar në Projektet Globale të Energjisë, në këtë kontekst a qëndron Shqipëria në krye për të qenë një vend dinamik i energjisë së ripërtëritshme në Europë, duke zbatuar një strategji ambicioze kombëtare drejt energjisë së rinovueshme. Cilat janë disa nga nismat në këtë sferë?
Shqipëria ka një volum të konsiderueshëm të rezervave të naftës, duke prodhuar më shumë se 1.2 milion tonë në vitin 2013. Qeveria ka një politikë inkurajuese për të tërhequr investime të huaja në sektorin e vet të burimeve natyrore dhe të energjisë. Nafta shqiptare, gazi dhe nënproduktet e tregut janë të lira dhe të të hapura, në tregun e liberalizuar, kryesisht funksionojnë dhe drejtohen nga kompanitë private, ku qeveria e Shqipërisë luan vetëm një rol rregullator.
Cilat janë burime të tjera të energjisë në Shqipëri?
Burimet ujore janë ndër burimet më të domosdoshme natyrore në Shqipëri. Tetë lumenj të mëdhenj, të ushqyer nga qindra lumenj dhe përrenj më të vegjël, të drejtuar përmes vendit nga mallet në Lindje në detet Adriatik dhe Jon në Perëndim. Lartësia mesatare e rezervave hidrike të Shqipërisë është rreth 700 metër mbi nivelin e detit. Shqipëria ka një klimë mesdhetare, me një verë të të nxehtë dhe të thatë e ndjekur nga një dimër relativisht i shkurtër dhe i butë. Kështu, vendi ka kushte shumë të favorshme për përmirësimin e energjisë diellore. Shqipëria ka një potencial të paprekur të energjisë së erës, veçanërisht përgjatë bregdetit Adriatik, ku ajo ka një numër të fushave me potencialin e energjisë së erës shumë të lartë. Faktet kryesore për shënim përfshijnë: shpejtësinë mesatare vjetore të erës prej 6-8 m / s. Dendësia mesatare e energjisë prej 250-600 Ë / m2 , Potenciali për të paktën 20 centraleve të energjisë elektrike.
Disa investitorë vendas dhe të huaj janë të licencuar për të shqyrtuar prodhimin e energjisë së erës në Shqipëri me ndërtimin e një fermë ere 150 MW në tubacion. Nga viti 2020, Qeveria dëshiron të gjenerojë 5% të totalit të energjisë nga burimet e erës.
Rruga veri-jug të Shqipërisë, është një nga arteriet kryesore të rrjetit rrugor të vendit. Duke filluar në kufi me Malin e Zi dhe duke i dhënë fund në kufirin grek, ajo mbulon më shumë se 80% të zonë të populluar dhe 90% të aktiviteteve industriale, bujqësore dhe bregdetare. Cili është objektivi kryesor iprojektit “Blue-Highway Concept”?
Objektivi është të krijojë një punë të qëndrueshme publike dhe të infrastrukturës rrugore në përputhje me standardet evropiane dhe ndërkombëtare, dhe për të kontribuar në krijimin e një zone unike ekonomike në nivel kombëtar, rajonal dhe gjithë-evropian. Një studim i fizibilitetit dhe një dizajn I detajuar për të gjithë korridorin janë të nevojshme për këtë projekt.
Si mund të forcohen lidhjet kulturore Shqipëri-Turqi dhe çfarë lloj aktivitetesh janë duke u kryer për këtë gjë?
Karakteristikat tipike të marrëdhënieve dypalëshe midis Turqisë dhe Shqipërisë janë të bazuara në një aleancë të ndërsjellë, besimit dhe solidaritetit. Ka 11 qytete simotra në Turqi dhe Shqipëri. Instituti Kombëtar I Gjuhës Turke do të publikojë fjalorin Turqisht-Shqip-Turqisht të Profesorit turk Nexhip Alpan. Kjo do të ishte një ndër veprat më të mëdha që do të pasurojnë të dyja kombet dhe sigurisht të ndihmojë në forcimin e marrëdhënieve tona. Ne jemi mjaft të lumtur për të marrë një mbështetje të plotë nga Presidenti i këtij institute Prof. Mustafa S. Kacalin në botimin e një jetë të tërë pune, prej 50 vjetësh.
Mendoj se promocimi i Qendrave Kulturore Shqiptare në Ankara, Izmir, Stamboll dhe Bursë janë planifikuar nga Ambasadat e Shqipërisë dhe të Kosovës. Si janë aktivitetet e kohëve të fundit për këtë plan?
Shqiptarët dhe turqit kanë moment të gjata historike mes kombeve tona, marrëdhënie që po bëhen më elastike me kalimin e kohës. Secila nga ato qendra ka për qëllim të forcojë kufijtë kulturore. Këto janë të gjitha projektet në vazhdim dhe të përfunduara, ndërsa Qendra e Kulturës Shqiptare në Ankara u hap zyrtarisht më 19 shkurt, 2015. Ministri I Punëve të Jashtme të Kosovës ishte i pranishëm në ceremoninë e hapjes që tërhoqi një mbulim të madh nga media. Një delegacion nga parlamenti shqiptar tashmë ka vizituar Qendrën Kulturore Shqiptare në Ankara dhe mijëra njerëz e kanë vizituar atë. Ka gjithashtu shpresë për nisjen e një qendre të re në Izmir, më 28 nëntor 2015, me rastin e Pavarësisë së Shqipërisë dhe Ditën e Flamurit.
Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia në 2008 dhe deri tani ajo ka fituar njohjen ndërkombëtare si një shtet sovran nga rreth 108 vende. Megjithatë, Serbia refuzon të njohë pavarësinë e Kosovës. Ne e dimë se Turqia dhe Shqipëria njohu pavarësinë e Kosovës në të njëjtën datë, 18 shkurt 2008. A është Shqipëria duke bërë përpjekje të veçanta për njohjen e mëtejshme të pavarësisë së Kosovës në mbarë botën, a i ka ofruar Tirana ndonjë mbështetje shtesë për këtë nismë?
Ne gjithmonë kemi mbështetur Kosovën që nga dita e parë si brenda vendit dhe ndërkombëtarisht. Shqiptarët në Kosovë janë shumicë mbizotëruese, kështu që ata janë vëllezërit dhe motrat të së njëjtës familje, por për fat të keq ata kanë qenë të ndarë për gati një shekull. Ne do të jemi gjithmonë në mbështetje të tyre. Një komb nuk mund të gjejë paqe në qoftë se pjesët e trupit të tij nuk janë të bashkuar.
Sa shqiptarë jetojnë në Turqi dhe cila është përshtypja juaj personale, sa prej tyre do të thonë: “Unë jam krenar që jam shqiptar” në qoftë se ata do të pyeten në një pyetësor?
Ne vlerësojmë përafërsisht 5 milionë por nuk ka numra zyrtare të sakta. 100% e shqiptarëve janë krenarë për të qenë shqiptarë. Nuk ka dyshim për këtë.
Si është strategjia e medieve sociale të Ambasadës Shqiptare këtu në Turqi?
Shqipëria është një shoqëri e hapur, ku të gjithë njerëzit mund të jetojnë lirisht pa frikën e trajtimit jo të barabartë dhe ata mund të flasin lirshëm dhe të përdorin mediat sociale në mënyrë efektive. Ne e bëjmë të njëjtën gjë në Ambasadën Shqiptare me respektim të plotë të të drejtave të korrespodentëve të përfshirë.
Katolicizmi Romak, Ortodoksia greke dhe Islami janë tri fetë e Shqipërisë. Edhe pse shumica në Turqi janë myslimanë, a bashkohen anëtarët e tri feve të ndryshme në ngjarjet kulturore të organizuara nga ana e komuniteteve në Turqi dhe si?
Njerëzit janë të lindur me kombësi jo fe. Kombësia sjell njerëzit së bashku jo feja. Feja e shqiptarëve është shqiptaria. Edhe pse liria e fesë është e mbrojtur në kushtetutën tonë, feja nuk është një mënyrë e jetesës në Shqipëri, por një shprehje e besimit.
