Programi i Kombeve të Bashkuara në Shqipëri, PNUD, në studimin e fundit “Projektimi dhe Ndërtimi i Banesave Sociale në Shqipëri”, vuri në dukje se, pavarësisht nga shkaku i tyre, dëbimet me forcë nga banesat mund të konsiderohen një shkelje e rëndë e të drejtave të njeriut.
PNUD shprehet se dëbimet kolektive mund të ndodhin dhe justifikohen vetëm në rrethanat më të jashtëzakonshme dhe vetëm nëse ato ndodhin në përputhje me parimet përkatëse të së drejtës ndërkombëtare.
Programi i OKB-së vë në dukje se dëbimet e detyruara kryhen në një sërë rrethanash dhe për një sërë arsyesh, për shembull, për të krijuar rrugë për projekte zhvillimi dhe infrastrukture, rizhvillim urban ose konflikte të armatosura. Dëbimet e detyruara kanë tendencë të jenë të dhunshme dhe ndikojnë në mënyrë proporcionale të varfrit, të cilët shpesh pësojnë shkelje të mëtejshme të të drejtave të njeriut si rezultat i humbjes së banesës.
Masat mbrojtëse në rast dëbimesh
Shteti duhet të sigurojë burimet dhe mjetet juridike për ata që janë dëbuar, përfshirë kompensim për çdo pronë të paluajtshme ose personale të prekur nga dëbimi.
Dëbimet nuk duhet t’i bëjnë individët të pastrehë ose të prekshëm nga shkelja e mëtejshme e të drejtave të njeriut. Ligji ndërkombëtar për të drejtat e njeriut kërkon që qeveritë të hulumtojnë të gjitha alternativat e mundshme, para se të kryhet dëbimi, në mënyrë që të shmangen, ose të paktën të minimizohet nevoja e përdorimit të forcës. Kur dëbimet kryhen si mjeti i fundit, të prekurve duhet t’u sigurohen procedura efektive dhe garanci, të cilat mund të kenë një efekt parandalues në dëbimet e planifikuara. Kjo përfshin:
- Një mundësi për konsultë të mirëfilltë;
- Njoftim i arsyeshëm;
- Disponueshmëria e informacionit për dëbimin e propozuar në një kohë të arsyeshme;
- Prania e zyrtarëve të qeverisë ose përfaqësuesve të tyre gjatë dëbimit;
- Identifikimi i duhur i personave që kryejnë dëbimin;
- Ndalimi i kryerjes së dëbimeve në mot të keq ose gjatë natës;
- Disponueshmëria e mjeteve juridike;
- Disponueshmëria e ndihmës juridike për ata që duhet të jenë në gjendje të kërkojnë kompensim gjyqësor./monitor.sl
