LABIRINTHET E NJE TREGU PUNE
Nga Rei Morina
48% e te rinjve nuk punojne ne profesionet per te cilat jane arsimuar
Tregu shqiptar i punes vijon te mbetet nje vuajtje perpetum per te rinjte shqiptare.Me hapesira te kufizuara, me rregulla te deformuara dhe te paunifikuara, me emerime nepotike dhe me mungese meritokracie nje treg i tille eshte kthyer ne mos armiqesor, kaotik dhe teresisht indiferent perballe deshires se te rinjve per tu bere pjese e tij.
Ne kushte te tilla te nje “lufte” te pashpallur, te rinjte duhet te bejne nje sforco shume te larte, jo vetem per te qene me te kujdesshme dhe vigjilente ndaj pozicioneve te ndryshme, por edhe te pergatitur me aftesi sociale dhe individuale te zhvilluara per te qene konkurent perballe dinamikave dhe luhatjeve te vazhdueshme te tregut te profesioneve dhe te zanateve.
Ne nje studim te fundit te realizuar ne kuader te Projektit 3 vjecar EU-Impact WB te financuar nga Bashkimi Europian jane kryer hulumtime, anketime dhe studime mbi raportin e te rinjve me tregun e punes ne pese shtete te ballkanit Perendimor perfshi edhe Shqiperine. Nga studimi qe organizata “Open Doors“ ka realizuar rezulton se situata ne Shqiperi ka problematika te thekshme dhe qasje qe ndryshojne nga vende te tjera.Studimi ka nxjerre disa perfundime e rekomandime.
Sondazhet dhe studimet e Organizatave Joqeveritare japin nje pasqyre gri te situates te bashkeveprimit te rinj-treg pune. Sipas nje studimi te fundit te Fondacionit Friedrich Ebert, 48% e te rinjve te intervistuar, ne nje sondazh kombetar me 1200 te anketuar, e qe jane ne marredhenie pune pohojne se nuk punojne ne profesionin per te cilin jane arsimuar dhe kualifikuar, dhe 36% e te rinjve punojne ne vende pune ku kerkohet nje nivel me i ulet arsimimi se ai qe ata kane.
Suela B eshte nje kasiere ne nje nga supermerketet e Tiranes. Ajo eshte diplomuar per master shkencor ne finance ne Fakultetin Ekonomik,por qe prej tre vitesh punon ne arke pasi nuk ka mundur te gjeje nje pune te pershtatshme per profesionin e saj.Suela na thote se nuk ka qene zgjedhja e saj te punonte ne arke,por duke pare pamundesite, sorollatjet apo kerkesat per te paguar per nje vend pune,vendosi te zgjidhte kete pune, te pakten provizorisht sikunder ajo thote. Si Suela jane me mijra te rinj,qe pavaresishtse kane mbaruar ciklin e studimeve ne master e bachelor idrejtohen serish puneve si call-center apo profesioneve te tjera jashte studimeve qe kane kryer.
Shumica e te rinjve nuk kane mundesi financiare qe te presin deri ne gjetjen e nje pune brenda profesionit,ose te nje pune paga e se ciles ti sherbeje per te jetuar mire.
Shifrat zyrtare,
raportet,anketimet por edhe specialistet e punesimit flasin per veshtiresi te sigurimit te punesimit,te hasuragjeresisht tek moshat e reja dhe per nje shfrytezim jo optimal tepotencialit te tyre. Romina Radonshiqi, profesoreshe ne Universitetin Aleksander Moisiu thote se aresyet se perse terinjte hasin sot veshtiresi te shumta ne tregun e punes jane ngame te ndryshmet..
Ekspertja shton se qe perpara se ata temberrijne ne Universitet nuk kane nje program informues se cilat jane ato dege te cilat ofrojne me shume mundesipunesimi.”Gjate studimeve-shton Radoshniqi-mungon praktikae mirefillte profesionale ne institucionte publike apo biznesetprivate.”
Tranzicioni nga shkolla ne pune eshte po ashtu shume i veshtire.Te sapodilomuarit nuk kane mundesi punesimi duke qene se iumungon eksperienca.Per ekspertin e karieres Erion Muca njetjeter problematike eshte mungesa e barazise ne tregun e punes.
Jo te thithe te rinjte kane te njetat shance per tu punesuarndikuar kjo eshe nga menyra se si zihen vendet e punes ne shqiperi.Anketime te tjera flasin per faktin se te rinjte dalin ngabankat e shkolles duke mosnjohur realitetin dhe kulturen e punesedhe pse jane te pergatitur ne nivele teorike.
Nga ana tjeterkompanite shqiptare kerkojne te punesojne persona me experience dhe shpesh nuk marrin ne konsiderate potencialin e te rinjve.Ekpsertja e ceshtjeve rinore Klodjana Thartori eshte e mendimit se kjo perballje ne formen e nje kontradikte sjellpasoja negative tek te rinjte.”Une mendoj se kete sfide duhet ta ndajne,ta zbusin, apo ta rregullojne Universitetet me kompanite private” shton zonja Thartori.
Por sa i sigurt eshte tregu i punes per te rinjte shqiptare? A kanesot ata mundesi reale punesimi dhe sa te sigurt jane qe per punen qe do te zgjedhin. A do te permiresohet situata ne te ardhmenapo te rinjte do te vazhdojne te emigrojne per mundesi punesimi jashte vendit? Sipas nje vezhgimi kryer nga ATSH-ja te rinjte e kane me te lehte te mendojne dhe te tentojne te largohen ngavendi,se sa te perpiqen te gjejne mundesi te tjera sadoshpresedhenese ne Shqiperi.Ndaj vetem ne viti 2019 shqiptaretkerkuan azil ne Evrope ne shifrat…
Sinoptika nuk paraqitet gjithsesi roze.Te rinjte shqiptare do tevijojne te jene te ekspozuar nga rreziku relativisht i larte i teprekurit nga papunesia sic edhe e tregojne statistikat apo tedhenat e fundit.Per shkak te nje situate te zymtemakroekonimike te tregjeve duale te punes,dhe te nje sistemiarsimor dhe trajnues te cilit i mungojne elementet e perfshirjesse punedhenesit dhe pervoja e punes gjate studimeve,te rinjteshqiptare do te vijojne te perballen me nje periudhe te zgjatur temosstabilitetit ne kariere.
Nuk eshte vetem niveli i arritjeve arsimore, por edhe cilesia e aresimit dhe lidhjet e ngushta me tregun e punes qe cojne ne pervoja te ndryshme te tranzicionitnga shkolla ne pune.
