Shqipëria u rendit si prodhuesi më i madh i kanabisit në Ballkanin Perëndimor dhe një nga nyjet më të rëndësishme në Rajon për përpunimin dhe tranzitin e dograve të forta, si heroina dhe kokaina nga Lindja drejt Perëndimit. Një raport i fundit i Global Initiative për trafikun e drogës dhe pastrimit të parave gjatë vitit 2020 tregoi se grupet kriminale nga Ballkani Perëndimor janë aktorët kryesorë në biznesin global të drogës.
Kokaina, Elbasani qendër e rëndësishme
Në vitin 2019, policia në Ballkan kapi 255.4 kilogramë kokainë, 30% më pak se në vitin 2018. Pjesa më e madhe e kokainës së kapur ishte në Shqipëri. Grupet nga Rajoni janë bërë të njohura në biznesin e kokainës në Europën Perëndimore gjatë dekadës së fundit.
Për më tepër, ka pasur konflikte të përgjakshme midis dy grupeve me origjinë nga Kotori në Malin i Zi për kontrollin e tregut të kokainës. Por meqenëse këto grupe tashmë kanë një pozitë dominuese përgjatë zinxhirit të furnizimit nga burimi në Amerikën Latine deri në tregjet kryesore në Europën Perëndimore, nuk ka shumë interes për tranzitin nëpër Ballkan, përveç furnizimit të tregjeve vendore që po shfaqin kërkesë në rritje.
Ka prova që sugjerojnë se portet e Adriatikut në Shqipëri dhe Mal të Zi (si Durrësi dhe Tivari) janë përdorur për të importuar dërgesa të mëdha kokaine, të fshehura zakonisht në dërgesat e frutave ose lëkurëve të kafshëve nga Amerika Latine, thotë studimi.
Drogat zakonisht ruhen para se të përzihen me substanca të tjera dhe të ndahen në sasi të vogla ndërmjet 3 dhe 10 kilogramë secila. Më pas ato shpërndahen në të gjithë Europën, kryesisht në makina dhe kamionë me ndarje të posaçme të fshehura. Një pikë kryesore hyrëse për kokainën është Porti i Tivarit në Mal të Zi. Prej andej, Kokaina transportohet në Veri drejt Niksic dhe më pas në Bosnjë dhe Hercegovinë nëpërmjet Trebinjës. Nga atje, transportohet në veri në Mostar dhe Sarajevë dhe përfundimisht në Kroaci.
Në këtë pikë, kostoja e shitjes me shumicë për kilogram është 35000 – 38000 euro. Kokaina gjithashtu transportohet nga Podgorica në Rozhajë dhe pastaj në Veri në Novi Pazar në Serbi ose në lindje në Kosovë përmes Pejës. Nga atje, kokaina mund të lëvizte drejt qyteteve të mëdha në rajon për konsum lokal. Kostoja me shumicë e një kilogrami kokainë në Beograd është midis 35000 dhe 50000 eurove. Mund të trafikohet gjithashtu në lindje drejt Turqisë dhe Bullgarisë, shpesh në këmbim të heroinës, ose në veri drejt Hungarisë dhe në Austri dhe Gjermani.
Kokaina që hyn në Shqipëri zakonisht vjen përmes Portit të Durrësit. Është vlerësuar se çmimi për kilogram kokainë (me 90% pastërti) në dorëzim është midis 25000 dhe 30000 euro. Nga Durrësi transportohet në Veri drejt Podgoricës përgjatë të njëjtave rrugë trafiku të përshkuara, drejt Bosnjës dhe Kroacisë ose të transportohet në lindje në Maqedoninë e Veriut dhe pastaj përgjatë rrugëve të përdorura për kontrabandën e llojeve të tjera të drogave. Në vitin 2015, një laborator i kokainës u zbulua në fshatin Xibrakë në Bashkinë e Elbasanit e destinuar për tregun gjerman. Meqenëse shumica e kokainës po hyn në rajon përmes Shqipërisë dhe Malit të Zi, pastërtia më e lartë dhe për këtë arsye kokaina më e shtrenjtë gjendet në Tiranë dhe Podgoricë.
Kokaina gjithashtu hyn në Ballkanin Perëndimor nga Rumania. Në mars të vitit 2019, policia rumune zbuloi një paketë me një kilogram kokainë që kishte rënë nga një furgon. Pas këtij incidenti ata kapën rreth 1.8 tonë kokainë të pastër 90% të mbështjellë me tullumbace në një varkë të përmbysur në bregun e Detit të Zi rreth Deltës së Danubit. Vlera e parashikuar e kokainës së kapur ishte 600 milionë euro, kur i gjithë buxheti vjetor i Bashkisë së Beogradit në vitin 2019 ishte pak më shumë se 1 miliard euro. Policia rumune arrestoi dy persona, të dy shoferë kamioni nga Vranja. Hetimi tregoi se kokaina (me origjinë nga Brazili) hyri në Rumani përmes Turqisë dhe supozohej të mbërrinte në Serbi me rrugë, para shpërndarjes në tregjet në Evropën Perëndimore, kryesisht Belgjikë, Hollandë dhe Spanja.
Kokaina që hyn në Maqedoninë e Veriut ose nga Bullgaria, Shqipëria ose Kosova shkon drejt Jugut drejt Greqisë. Kostoja e një kilogram kokainë në pikën doganore të Strumicës është 45000 – 50000 euro. Në fund të janarit 2021, një shqiptar, një kroat dhe një shtetas grek i lindur në Shqipëri u arrestuan në Selanik pas sekuestrimit të 324 kilogramë kokainë. Që nga viti 2018, ka pasur katër raste në të cilat kokaina u zbulua në Portin e Pireut e destinuar për Shqipërinë.
Kokaina për konsum po përhapet në disa tregje, veçanërisht në qendrat urbane si Beogradi, Nishi, Podgorica, Sarajeva, Shkupi dhe Tirana, si dhe në pikat turistike në bregdet. Kokaina e konsumuar në rajon nuk është cilësore (me përjashtim të Tiranës dhe Podgoricës).
Heroina, përpunim dhe rieksport në tre drejtime nga Shqipëria
Sipas vlerësimeve të Qendrës së Kombëtare të Bashkuar për Monitorimin e Drogave (UNODC), rreth 60 deri 65 tonë heroinë transportohen përmes Europës Juglindore çdo vit. Ka indikacione se dërgesat e mëdha të heroinës depozitohen në Ballkan, ndahen në dërgesa më të vogla dhe më pas dërgohen në Veri nga Serbia në Hungari ose në lindje përmes Maqedonisë së Veriut dhe Kosovës në Shqipëri. Nga Shqipëria, heroina dërgohet në Itali ose përmes Malit të Zi, Bosnjës dhe më pas në Kroaci.
Heroina hyn në Ballkanin Perëndimor nga Turqia përmes Bullgarisë dhe, në një masë më të vogël nga Greqia. Është vlerësuar se çmimi me shumicë i një kilogram heroinë në Turqi është rreth 10000 deri në 13000 euro. Ka disa grupe kurde që e shesin heroinën me gjysmën e këtij çmimi nëse trafikanti pranon të kontrabandojë një kilogram për kurdët për çdo kilogram që blihet.
Pikë kryesore hyrëse për heroinën është zona përreth Delçevës në Maqedoninë e Veriut. Kjo rrugë shkon përmes Kocanit, Shtipit dhe Velesit, dhe prej andej në Veri drejt Shkupit. Në këto rajone, një kilogram heroinë shitet me shumicë ndërmjet 12000 -15000 euro për kilogram.
Rreth Shkupit, rruga ndahet në tre drejtime kryesore. Nëpërmjet pikës doganore të Qafë Thanës droga futet në Shqipëri dhe më pas transportohet drejt Elbasanit, ku çmimi me shumicë është rreth 17000 euro për një kilogram.
Heroina gjithashtu hyn në Shqipëri nga Kosova nëpërmjet Kukësit. Në pesë vitet e fundit, më shumë se 200 kilogramë heroinë janë kapur në Shqipëri. Një pjesë e heroinës (vlerësohet të jetë në dërgesa prej 10 deri në 20 kilogramë) është destinuar për në Portin e Durrësit, ku kontrabandohet me makina që transportohen me tragete në Itali. Heroina lëviz gjithashtu në veri përmes Shkodrës, nëpërmjet pikës së kalimit Hani i Hotit – Bozaj në Mal të Zi dhe më pas transportohet përmes Nikshiqit, në perëndim për në Trebinje në Bosnjë ose në verilindje drejt Serbisë.
Disa prej dërgesave që vijnë nga Shqipëria dhe Kosova shkojnë nga Podgorica në Rozhajë. Heroina që kalon nëpër Bosnjë më tej transportohet nga Trebinja në Kroaci ose trafikohet në Mostar, Sarajevë ose më në veri në Tuzlës dhe Banja Lukës. Në këtë pikë, çmimi me shumicë i një kilogram heroinë vlerësohet të jetë rreth 20000 euro. Nga Turqia në Ballkan, çmimi i heroinës dyfishohet, por më pas çmimet rriten me të njëjtat ritme pasi të shitet në Bashkimin Europian.
Rajoni i Ballkanit e përpunon heroinën që vjen nga Lindja dhe transporton në njësi më të vogla në Perëndim. Një shembull se si rajoni përdoret si një qendër shpërndarjeje ilustrohet nga kapja e 77 kilogramëve heroinë pranë qytetit të Mladenovac në periferi të Beogradit në nëntor 2019. Kreu i një grupi kriminal u akuzua për importimin e heroinës së pastër nga Turqia, duke e fshehur atë në fuçi të projektuara posaçërisht. Ai dyshohet se ua shiti drogën grupeve të tjera kriminale dhe shpërndarësve në Serbi.
Ka gjithashtu të dhëna të importit të opiumit në Shqipëri. Laboratorët e heroinës u zbuluan në Fushë-Krujë në 2014 dhe Has në 2018, ku punonte një kimist nga Turqia. Ka gjithashtu laboratorë rreth Elbasanit dhe Kukësit. Prodhimi i heroinës në vend nga opiumi i importuar krijon një fitim shumë më të madh sesa rishitja e heroinës së importuar.
Policia ka zbuluar gjatë dy viteve të fundit se sasia e heroinës që mbërrin nga Turqia me anije të vogla turistike dhe jahte është rritur. Heroina ndonjëherë ndërrohet me kanabis. Prandaj, përveç fluksit lindje-perëndim të opiumit dhe heroinës, ekziston edhe një rrjedhë perëndim-lindje. Elbasani është një qendër kryesore pasi është në rrugën kryesore midis bregdetit shqiptar dhe Greqisë dhe Maqedonisë së Veriut. Novi Pazar në Beograd është një tjetër pikë e nxehtë. Pavarësisht sasive të konsiderueshme të heroinës që tranziton rajoni, nivelet e konsumit lokal nuk duket jenë shumë të larta. Përdorimi i heroinës duket se po zvogëlohet.
Gjatë viteve 2000, përqindja e përdoruesve të opioidit në Ballkanin Perëndimor ishte më e lartë se mesatarja globale. Vlerësimet e fundit tregojnë se shumica e njerëzve që hyjnë në objektet e trajtimit të drogës përdorin heroinë ose opioide të tjera. Dëshmitë nga terreni dhe raportet e policisë mbi konfiskimet sugjerojnë së heroina tek përdoruesit vendorë është e një cilësie të ulët, ndërsa ajo e destinuar për rishitje dhe eksport është me cilësi të lartë.
Gjetjet tregojnë se Ballkani Perëndimor është një rajon tranzit sesa një treg konsumi. Vlera e një kilogrami heroinë rritet me rreth 2000 euro çdo pikë doganore që kalon.
Kanabis, Shqipëria prodhuesi më i madh në Rajon
Kanabisi është droga më e përhapur në Ballkan, por Shqipëria është prodhuesi më i madh i saj. Kultivimi i kanabisit ka rënë pas vitit 2016, thotë raporti, por droga kultivohet gjerësisht në disa rajone të vendit si, malësitë e Dukagjinit dhe Krujës, dhe në rajonin e Vlorës, përreth Memaliajit, Tepelenës dhe Gjirokastrës, si dhe përreth Fierit, Librazhdit, Lezhës, Mallakastrës, Bulqizës, Devollit dhe Laçit, thuhet në raportin e Global Initative për ecurinë e tregut të drogës dhe pastrimin e parave në Ballkanin Perëndimor.
Në Shqipëri, një kilogram kanabis shitet 1200 -1400 euro, ndërsa një varietet i cilësisë së lartë i rritur në ambiente të mbyllura kushton 1600 – 2000 euro për kilogram. Kanabisi nga Shqipëria trafikohet në disa drejtime. Disa transportohen me anije për në Itali (nga Vlora, Fieri, Himara ose Lezha). Një kilogram kanabis nga Shqipëria kushton nga 1800-2000 euro në Itali. Një rrugë tjetër e trafikut është në jug përmes Ohrit dhe Manastirit në Maqedoninë e Veriut drejt Greqisë.
Kanabisi trafikohet gjithashtu nga Shqipëria në Greqi me anije, ose nga malet përmes pikave të kalimit kufitar në Qafe Botë, Kapshticë dhe Kakavijë. Pas kalimit të kufirit nga Shqipëria në Maqedoninë e Veriut, çmimi për një kilogram kanabis rritet me 10% duke kërcyer nga 2000 euro deri në 2200 euro. Kanabisi i rritur në ambiente të mbyllura në Shqipëri ka përqendrim dhe cilësi më të lartë të THC (përbërja aktive, tetrahidrokannabol) që rritet jashtë. Ky varietet mund të shitet në Greqi për rreth 2800 euro për kilogram dhe në Itali për 3200 euro.
Një kanal tjetër tregtimi i kanabisit shkon për konsum në Rajon ose në Turqi ose në veri në BE. Nga Shqipëria, droga trafikohet përmes Kukësit ose Prizrenit, pastaj përmes Ferizajt dhe Gjilanit në Kosovë. Nga atje, rruga më e zakonshme është për në Serbi përmes pikave të kalimit kufitar të Karaçevës dhe Stublinës, të cilat nuk kanë skaner dhe punonjës doganorë. Në anën e kufirit të Kosovës, çmimet variojnë nga rreth 1100 euro deri në 1300 euro për kilogram dhe dy herë më shumë për cilësinë e lartë të rritur në ambiente të mbyllura.
Kanabisi rritet në mënyrë të ligjshme në Maqedoninë e Veriut për përdorim mjekësor. Por një pjesë e saj po tregtohet në tregun e zi, duke ndikuar kështu në uljen e çmimeve. Në fillim të dhjetorit 2020, dy ton kanabis u vodhën nga depoja e një kompanie të licencuar në fshatin Josifovo, komuna e Vallandovës, Maqedonia e Veriut. Supozohet se, një pjesë e këtij kanabisi përfundoi në Kosovë.
Në një rast tjetër katër burra (dy nga Shkupi dhe një nga Shqipëria dhe Kosova) vodhën 60 kilogramë kanabis nga depoja e një prodhuesi të licencuar të kanabisit në rajonin e Krushevës. Çmimet e kanabisit në jug të Kosovës, rreth Prizrenit, janë të ngjashme me ato në Maqedoninë e Veriut, ndërsa ato në veri të Kosovës janë të ngjashme me ato në Serbi. Çmimet e ulëta në jug të Kosovës shpjegohen edhe me faktin se, tregu vendor furnizohet me kanabis nga Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut. Për shkak të korridoreve të transportit dhe fluksit të drogës./Monitor
