Nga Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert i shëndetësisë
„Shëndeti përcakton qualitetin e jetës sonë“.
Sipas Deklaratës Universale të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat e Njeriut, çdokush ka të drejtën për një standard jetese të përshtatshëm për shëndetin dhe mirëqenien. Një standard i tillë jetese përfshin ushqimin e mjaftueshëm të duhur dhe të mirë, veshjen, strehimin, kujdesin mjekësor dhe shërbimet e nevojshme sociale.
Megjithatë, shëndeti nuk është vetëm një çështje personale, ai prek shoqërinë në tërësi dhe është një parakusht për zhvillimin e shëndoshë social dhe ekonomik. Sëmundjet i bëjnë shumë njerëz të varfër, dhe në të njëjtën kohë të varfërit janë veçanërisht të prekshëm ndaj sëmundjeve.
Prandaj, suksesi në luftimin e varfërisë është një bazë e rëndësishme për përmirësimin e gjendjes shëndetësore të njerëzve në vendet në zhvillim. Ky është themeli kryesor në të cilin duhet ndërtuar shoqëria dhe strukturat botërore politike. Në studimin e fundit shkencor në Angli, është vertetuar se Jetëgjatësia e njerëzve te pasur, është shumë më e lartë sesa e njerëzve të varfër. Me këtë nënkuptojm shumë veqori dhe lidhëshmeri me shtresen sociale dhe shëndetin.
Shëndeti është një gjendje e mirëqenies së plotë fizike, mendore dhe sociale dhe jo thjesht mungesë sëmundjesh ose dobësie. Përkufizim me domethënie qëndruese në etikën mjekësore.
KUSHTETUTA E ORGANIZATËS BOTËRORE TË SHËNDETËSISË dhe angazhimi gjerman
Për të arritur qëllimin e kujdesit shëndetësor universal, politika gjermane e zhvillimit fokusohet në katër fusha kryesore: forcimi i sistemeve shëndetësore, zvogëlimi i vdekshmërisë së nënave dhe fëmijëve, lufta kundër infeksioneve akute dhe parandalimi i sëmundjeve ngjitëse dhe epidemitë.
Fokusi rajonal është në vendet partnere në Afrikën Sub-Sahariane.
Duke u bazuar edhe në zhvillimin ekonomik dhe teknologjik të Republikës së Kosovës, tanimë edhe standardet mjekësore mund të krahasohen më nivelet evropiane dhe populli Kosovar pret angazhime evropiane në shëndetin e popullit.
Kontributi shtetëror është duke funksionuar në shumë fushata mjekësore për permirësimin e nivelit shëndetësor në: uljen e vdekshmerisë së sëmundjeve kancerogjen, minimimin e vdekshmeris së të lindurve para kohe, ngritjen e standardeve të evaluacionit në shumë diciplina mjekësore dhe në përgjithësi, permirësimin e dukshëm të trajtimit të sëmundjeve standarde.
Situata shëndetësore në vendet në zhvillim
Nga përmirësimi i kushteve të lartepermendura në tërë botën, që nga viti 1980, jetëgjatësia e njerëzve në mbarë botën është rritur nga 63 në rreth 72 vjet.
Përkushtimi gjerman për shëndetin
Shëndeti është në të njëjtën kohë qëllimi, parakushti dhe rezultati i zhvillimit të qëndrueshëm në avancimin e shkencës dhe teknologjisë. Prandaj mbështetja juaj në këto lami, është një kërkesë e njerëzimit.
Angazhimi ndërkombëtar
Shumë institucione dhe organizata ndërkombëtare dhe kombëtare janë të përkushtuara për shëndetin në mbarë botën.
Neni 12 i Paktit Ndërkombëtar të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore (Konventa Sociale e OKB-së) thotë:
“Shtetet Palë njohin të drejtën e secilit për standardet më të larta të arritshme të shëndetit fizik dhe mendor. Hapat që do të ndërmerren nga shtetet palë për realizimin e plotë të kësaj të drejte përfshijnë masat e nevojshme
a) të reduktojë numrin e lindjeve të vdekura dhe të vdekshmërisë foshnjore dhe të nxisë zhvillimin e shëndetshëm të fëmijës;
b) të përmirësojë të gjitha aspektet e higjienës mjedisore dhe industriale;
c) për parandalimin, trajtimin dhe kontrollin e sëmundjeve epidemike, endemike, profesionale dhe të tjera;
d) të krijojë kushtet që sigurojnë që të gjithë të mund të përfitojnë lehtësira mjekësore dhe kujdes mjekësor në rast sëmundjeje”
Mirë do të ishte, qe organizatat e lartë permendura, të garantojn siguri publike e cila do të ndihmon në ruajtjen e shëndetit në tërë botën:
Ruajtjen e shëndetit nga pandemit, infeksionet, substancat helmuese dhe atomare barazi mjekësore edhe në vendet në zhvillim etj.
Këto të drejta të përcaktuara qartë nuk janë zbatuar ende plotësisht, sepse këto pengohen nga strukturat e ndryshme të cilat këtë rregullore me ligjë e kthejn në interesa personale dhe grupore. Edhe pse situata është përmirësuar jashtëzakonisht gjatë dekadave të fundit, ajo është ende e papranueshme: çdo ditë pothuajse 18,000 fëmijë nën moshën pesë vjeç vdesin në mbarë botën – shumica prej tyre nga sëmundje që mund të parandalohen ose trajtohen.
Më shumë se 1800 vajza dhe gra vdesin çdo ditë në lidhje me shtatzënësinë ose lindjen e fëmijëve, sepse nuk ka kujdes të duhur mjekësor për to në vendin e tyre. Një numër i madh njerëzish po vdesin ende si pasojë e SIDE-s (rreth 690,000 në 2019). Por qe dhjetëra miliona ende duhet të jetojnë në kushte higjienike shumë të veshtira, që shkaktojnë sëmundje dhe letalitet.
Në vitin 2017, rreth 985 milionë njerëz nuk kishin as akses në një furnizim bazë me ujë të pijshëm dhe rreth dy miliardë njerëz jetonin pa kanalizime bazë.
Nga këto kushte cenohet e drejta e njeriut për shëndet. Kjo është një katastrofë humanitare për vendet në zhvillim të prekura dhe një sfidë e madhe morale për pjesën tjetër të njerëzimit.
Kujdesi i përgjithshëm shëndetësor
Realizimi i të drejtës së njeriut për shëndet mund të bëhet vetëm në bazë të mbulimit shëndetësor universal (UHC).
Siguron që të gjithë të kenë akses në informacionin e lidhur me shëndetin, shërbimet thelbësore shëndetësore, ilaçet dhe vaksinat efektive me bazë të verifikuar skencore, me cilësi të lartë dhe të përballueshme. Përveç kësaj, të gjithë duhet të kenë mundësinë për t’u mbrojtur nga rreziqet financiare në rast sëmundjeje, edhe pse situata aktuale politike është duke cenuar këtë kontest politik, social, financiar dhe shëndetësor.
Arritja e kujdesit shëndetësor universal është ankoruar në Qëllimin 3 të Axhendës për Zhvillim të Qëndrueshëm 2030 dhe është fokusi i angazhimit të politikave shëndetësore të Ministrisë Federale për Bashkëpunim Ekonomik dhe Zhvillim (BMZ) .
Informacione të Organizatës Botërore të Shëndetësisë mbi Mbulimin Universal Shëndetësor dhe ndjekja e mbulimit universal shëndetësor është deshifruar tek Raporti Global i Monitorimit 2017 Një botim i OBSH-së dhe Bankës Botërore e botuar me përmbajtje si vijon:
Shëndeti në axhendën 2030
SDG 3: Shëndeti dhe mirëqenia
Ndryshimet dhe avancimet në shëndetin global publik
Me Axhendën 2030 për Zhvillim të Qëndrueshëm dhe 17 qëllimet e saj (Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm, SDGs) në 2015, komuniteti ndërkombëtar i shteteve shprehu vullnetin e tij për të zgjidhur së bashku sfidat globale dhe për të punuar drejt zhvillimit të qëndrueshëm social, ekonomik dhe ekologjik.
Qëllimi i tretë i agjendës është: “Të sigurojmë jetë të shëndetshme për të gjithë njerëzit e të gjitha moshave dhe të promovojmë mirëqenien e tyre.” Ai përfshin 13 nën-qëllime.
Parimet kryesore udhëzuese për bashkëpunimin gjerman për zhvillim janë nën-qëllimet për
Reduktimi i vdekshmërisë amtare (SDG 3.1),
për të reduktuar vdekshmërinë neonatale dhe të fëmijëve (SDG 3.2), për t’i dhënë fund epidemive të tilla si HIV, tuberkulozi dhe malaria dhe për të luftuar sëmundjet e tjera ngjitëse (SDG 3.3),
për të arritur shëndetin seksual dhe riprodhues (SDG 3.7) dhe për të arritur mbulimin shëndetësor universal (SDG 3.8).
Këtu duhet involvuar edhe luftën kundër pandemive aktuale dhe atyre pasuese, naryrale dhe artificiale.
Teksti i Axhendës 2030 thekson shprehimisht referencat midis fushave të ndryshme të jetës. Kjo është arsyeja pse veprimi ndërsektorial është një nga parimet e politikës gjermane të zhvillimit.
Në të gjitha programet dhe projektet shëndetësore, merren parasysh lidhjet me fusha të tilla si arsimi, sigurimet shoqërore, ushqimi, uji, barazia gjinore, klima dhe mjedisi, ekonomia, punësimi dhe qeverisja e mirë. Shumë më rëndësi është qe, cdo pjestar i jetës bashkëkohore, të merr pjes aktive të formave të mundura në ndryshimet thelbësore politike, sociale dhe shëndetësore.
