Ç’do njëri që është i sëmurë ka një defekt në organizëm – nëse kjo riparohet, pacienti shërohet. Kështu mendonin njerëzit për sëmundjen dhe shëndetin. Sot e dimë se kjo vlen vetëm për shumë pak sëmundje. Në shumicën e rasteve, zhvillimi i sëmundjeve dhe shërimi i tyre janë probleme komplekse në të cilat ndërveprojnë trupi, psikika dhe mjedisi social.
Kur ndiheni të parehatshëm ose në dhimbje, dëshironi të gjeni sa më shpejt arsyen për këtë shqetësim. Por kjo nuk është gjithmonë e lehtë. Në rastin e dhimbjes së shpindës, për shembull, nuk mund të gjendet ndonjë shkak fizik specifik në mbi 80 për qind të rasteve. Në rastin e kësaj të ashtuquajture dhimbje shpidne jo specifike, shkaktuesit fizikë si p.sh Ngritja e sendeve të rënda, përballja me streset e mëparshme si stresi në punë ose kërkesat e tepërta në kujdesin për të afërmit, tensioni ekzistues ose një qëndrim pesimist që rrit ose ruan dhimbjen.
Edhe sëmundjet që kanë një shkak fizik mund të kenë pasoja psikologjike dhe sociale që e përkeqësojnë sëmundjen ose bëhen kronike. Nga ana tjetër, faktorët fizikë mund të luajnë gjithashtu një rol në çrregullimet që mjekët do t’i gjenin kryesisht në anën psikologjike (siç është depresioni).
Ky kuptim holistik i sëmundjes dhe shëndetit përshkruan modelin biopsikosocial. Ky term është krijuar në fund të viteve 1970 dhe sot ne avancojm lidhshmërin mjekësore, sepse ka dukuri të shumta që ballafaqohemi me holistikën e përditëshme. Këtë dukuri ne vëzhgojm në spital, në klinikë apo në ordinanc kur pacientet e rinj në institucionet mjekësore përgjigjen pozitivisht, si mendërisht ashtu edhe fizikisht, pranisë së një personi të caktuar. Ky vëzhgim e bëri atë të gërmonte më tej në mënyrën se si ndërveprojnë ndjenjat, marrëdhëniet dhe përgjigjet fizike.
Sëmundja dhe shëndeti nuk nënkuptojnë gjendje në këtë model, por shihen si ngjarje dinamike.
Ndërveprimi i faktorëve shkaktarë të sëmundjeve dhe faktorëve mbrojtës është thelbësor në të tre sistemet – biologjik, psikologjik dhe social – faktorët shkaktarë të sëmundjes (stresorët) mund të bëhen efektivë dhe të dëmtojnë shëndetin.
Në sistemin biologjik, për shembull, mund të jenë mikrobet që shkaktojnë një infeksion ose një aksident që shkakton një dëmtim. Në sistemin psikologjik është frika apo depresioni dhe me këtë nënkuptojmë stres, në sistemin social si kushtet e këqija të jetesës ose të punës. Këto kanë një efekt negativ. Në varësi të sëmundjes, ndikimeve mjedisore dhe karakteristikave personale, ndonjëherë një faktor ka një efekt më të fortë.
Ndërveprimi i faktorëve biologji, psikologji dhe mjedis social do të thotë gjithashtu se ne mundemi në një masë të caktuar t’i rregullojmë dhe përballojmë vetë “çrregullimet” shendetësore sepse ka diçka që mund të bëni në çdo nivel për të ndikuar në shëndetin tuaj.
Për sa i përket faktorëve fizikë, janë, për shembull, gjumi i mjaftueshëm, stërvitja e rregullt dhe një dietë e shëndetshme e bazuar në nevojat që janë provuar të jenë të dobishme. Faktorët e shëndetit mendor përfshijnë shmangjen e stresit, të kesh qëndrim pozitiv dhe të bësh diçka që të bën të ndihesh mirë dhe i nevojshëm për shoqërin dhe rrethin. Një shkëmbim i rregullt me miqtë dhe të njohurit, aktivitetet dhe lëvizshmëria janë faktorë social që mund të ndikojnë pozitivisht në shëndetin tuaj.
Modeli biopsikosocial është i njohur ndërkombëtarisht dhe tani konsiderohet si teoria më e rëndësishme për marrëdhënien midis trupit dhe psiqikës. Në këtë model bazohet edhe Klasifikimi Ndërkombëtar i Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH) i funksionimit, aftësisë së kufizuar dhe shëndetit.
Mendimi provokues dhe debatet rreth këtij kuptimi të sëmundjes kanë çuar në faktin se dallimi i rreptë midis të sëmurëve dhe shëndetit konsiderohet i vjetëruar. Sot supozohet se njerëzit janë pak a shumë funksionalë në nivel biologjik, psikologjik dhe social.
Kjo do të thotë se njerëzit e sëmurë janë gjithmonë pak a shumë të shëndetshëm.
Nëse dikush ndjek supozimin se biologjia, psikologjia dhe mjedisi social ndërveprojnë në një sëmundje, trajtimi nuk duhet të jetë vetëm në një nivel të caktuar mjekësor. Ju duhet të merrni parasysh të gjithë faktorët individualë që ndikojnë në shëndetin tuaj.
Bashkëpunimi dhe shkëmbimi i mirë ndërmjet grupeve profesionale është gjithashtu i rëndësishëm. Prandaj, në terapinë e dhimbjeve kronike, ndër të tjera ofrohen të ashtuquajturat terapi multimodale, në të cilat trajtimet kryhen në baza ndërdisiplinore në të gjitha nivelet.
