Nga Marc Semo, Le Monde
EDITORIAL – Vizita e presidentit francez në Serbi dhe nënshkrimi i kontratës për avionët Rafalë dëshmon se Franca po i ofron të fortit të Beogradit në emër të realizmit. Por ky realizëm dritëshkurtër rrezikon të ketë rezultate diametralisht të kundërta me ato të kërkuara, nënvizon editorialisti ynë Marc Semo.
Në parkun e madh të Beogradit të Kalemegdan, një monument ende përkujton aleancën e vulosur gjatë Luftës së Parë Botërore me mbishkrimin “le ta duam Francën ashtu siç na deshi ajo”. Kjo lidhje, e cila ishte shumë reale, që nga shpërbërja e Jugosllavisë, është mbingarkuar nga liderët serbë, duke përfshirë më të këqijtë mes tyre, për të mbuluar politikat e tyre nacionaliste dhe ambiciet e tyre territoriale. Në luftën e tij për një Serbi të madhe, Slobodan Millosheviqi ishte kështu në gjendje të manipulonte François Mitterrand, i cili hezitonte të bënte ndonjë sulm kundër këtij aleati të vjetër. Edhe presidenti serb, Aleskandar Vuçiq, është duke u mbështetur në burime të tilla. Pikërisht në një kryeqytet serb të mbuluar me flamuj francezë dhe nën zhurmën e topave ai priti homologun e tij Emmanuel Macron më 29 gusht. Kjo nuk e pengon atë të kryejë diplomaci efektive transaksionale duke u fokusuar në ofertën më të lartë të partnerëve sipas dosjeve dhe së pari drejt Kinës së Xi Jinping si Rusia e Vladimir Putinit.
Serbi – Francë: një marrëdhënie historike
Serbia, kandidate për në Bashkimin Evropian (BE), nuk zbaton sanksionet ndaj Rusisë të vendosura nga evropianët pas pushtimit të Ukrainës. Avionët e Air Serbia vazhdojnë t’i shërbejnë Moskës ndryshe nga linjat ajrore të BE-së. Beogradi ka porositur gjithashtu helikopterë luftarakë dhe bateri të mbrojtjes kundërajrore nga Moska dhe Pekini. Por tani Serbia do të ketë edhe dymbëdhjetë avionë të rinj Rafal.
“Një marrëveshje historike” e mirëpriti Aleksandar Vuçiqin gjatë zyrtarizimit të kësaj kontrate Rafale me vlerë rreth 2.7 miliardë euro. Ne jemi të kënaqur në Elysee kur shohim Serbinë t’i bashkohet “klubit Rafale” të Ballkanit së bashku me Greqinë dhe Kroacinë.
Sigurisht që është thelbësore të ruhet një industri efikase armësh për t’u shitur jashtë vendit dhe Franca është bërë shitësi i dytë më i madh i armëve në botë për nga vlera, shumë pas Shteteve të Bashkuara, por përpara Rusisë. Megjithatë, kjo shitje ngre një sërë pyetjesh. Me shumë mundësi janë marrë masa për të shmangur çdo transferim të teknologjisë. Mund të mendojmë gjithashtu se aparatet nuk do të pajisen me teknologjitë më të avancuara. Shqetësimet nuk janë më pak të bazuara, pasi njeriu i fortë i Beogradit po angazhohet si ushtarakisht ashtu edhe ekonomikisht në vijën e Moskës dhe Pekinit për të garantuar regjimin e tij.
Udhëtimi i Macron në Serbi për të nënshkruar Rafale
Sigurisht që Bashkimi Evropian përfaqëson 59.7% të tregtisë ndërkombëtare serbe, ndërsa Rusia është vetëm partneri i gjashtë. Por botëkuptimi i Aleksandar Vuçiqit është shumë më i afërt me atë të autokratëve autoritarë. Shitja e avionëve luftarakë francezë në Serbi të kujton atë të helikopterëve Mistral në Rusinë e Vladimir Putinit nën presidencën e Nicolas Sarkozy. Këto anije moderne shumë të gjithanshme do të kishin mundësuar një zhvendosje strategjike, veçanërisht në Detin e Zi, dhe do të ishin përdorur në vitin 2022 kundër Ukrainës nëse François Hollande nuk do ta anulonte marrëveshjen. Ata që kritikojnë kontratën e avionëve luftarakë Rafale pyesin në mënyrë legjitime se cili do të jetë përdorimi i ardhshëm i këtyre avionëve në një rajon ende nën tension, ku Beogradi është larg paqtimit.
Ju kurrë nuk mund t’i shisni armë të sofistikuara një autokratipa u ndëshkuar nga qëllimet e tij ekspansioniste. Nuk bëhet fjalë për moral, por për vigjilencë strategjike. Kjo ishte e vërtetë në lidhje me Vladimir Putinin dhe është po aq e vërtetë në lidhje me Aleskandar Vuçiqin edhe nëse Serbia ka krijuar një partneritet me Aleancën Atlantike dhe merr pjesë në operacionet e jashtme. Basti i kreut të shtetit francez është të forcojë lidhjen e Serbisë me Evropën me këtë marrëveshje për blerjen e avionëve luftarakë. Blerja e pajisjeve të tilla nënkupton një orientim politik dhe një strategji afatgjatë për Beogradin, sepse ata vazhdimisht kanë nevojë për mirëmbajtje dhe pjesë këmbimi. Edhe pse ai u dekorua në vitin 2019 me Urdhrin e Aleksandër Nevskit nga Putini, Aleksandar Vuçiç është detyruar të distancohet nga Kremlini që nga fillimi i pushtimit rus në Ukrainë, pasi Moska nuk është më në gjendje të sigurojë rolin e saj si sponsor në një rajon ku shumica e vendeve tani i përkasin NATO-s ose duan t’i afrohen asaj. Serbia ka votuar kështu për disa rezoluta të OKB-së që dënojnë pushtimin rus dhe po i shet municione Kievit.
A është Serbia ende një demokraci?
Për Parisin, si për evropianët dhe amerikanët, objektivi kryesor është stabiliteti. “Serbia tani e vogël, mbetet megjithatë vendi më i madh në rajon dhe Perëndimi po ia kalon gjithçka presidentit të tij Aleksandar Vuçiç, regjimi i të cilit po bëhet gjithnjë e më autoritar dhe i korruptuar,” vëren Jean-Arnaud Derens (autor veçanërisht i Ballkanit në 100 pyetje (Tallandier)).
Ultranacionalist në kohën e luftërave në ish-Jugosllavi dhe i afërt me Vojslav Sheshelin – një nga udhëheqësit më gjakatarë të milicisë serbe -, ky kolos prej gati dy metrash që ka sunduar vendin e tij me grusht të hekurt që nga viti 2012, pëlqen të shfaqë marrëdhënie të ngrohta personale me Emmanuel Macronin.
Kreu i shtetit francez, gjatë vizitës së tij në Beograd, nuk tha asnjë fjalë për shtypjen e lirive, mbytjen e medieve të pavarura, margjinalizimin e opozitës, depërtimin mafioz në nivelin më të lartë të shtetit dhe bllokimin praktikisht të të gjitha reformave të nevojshme për anëtarësim në BE. Një tjetër verbëri që duhet të na lëndojë është fakti se Aleksandar Vuçiq po përdor plotësisht fuqinë e tij për të shkaktuar dëm në rajon.
Macron vë baste mbi presidentin serb
Në emër të realizmit, ne po i besojmë burrit të fortë të Beogradit, por ky realizëm dritëshkurtër rrezikon të ketë rezultate diametralisht të kundërta me ato të kërkuara. Situata vazhdon të përkeqësohet në Ballkan, i cili ende pret në pragun e Bashkimit Evropian, pavarësisht premtimeve të bëra në vitin 2003 në samitin e Selanikut.
Tensionet janë të larta në Bosnje-Hercegovinë me Republikën Serbe, kërkesat separatiste të së cilës janë mbështetur prej kohësh dhe madje janë ushqyer nga Beogradi dhe Moska. Akoma më komplekse dhe shpërthyese është situata në Kosovë, një ish-krahinë serbe e populluar kryesisht me shqiptarë etnikë, pavarësinë e së cilës, e shpallur më 17 shkurt 2008, Beogradi ende refuzon ta njohë pas nëntë vitesh mbikëqyrje ndërkombëtare.
Pavarësisht përpjekjeve të Brukselit për të arritur një marrëveshje mes autoriteteve serbe dhe kosovare, gjithçka mbetet e bllokuar me ethe të përsëritura. Aleksandar Vuçiq mund të llogarisë në mbështetjen politike të Moskës. Në narrativën ruse, Kosova e rrëmbyer nga Serbia nga Perëndimi është një precedent që justifikon aneksimin e Krimesë në kurriz të Ukrainës, si dhe mbështetjen e dhënë që nga viti 2014 ndaj separatistëve pro-rusë dhe agresionit të nisur në shkurt 2022.
Ashtu si në fillim të shekullit të kaluar, Ballkani mbetet peng i një loje strategjike globale. Mund ta quajmë më së paku bixhoz bastin mbi dikë që në shumë këndvështrime është më i keqi nga liderët joliberalë.
