Nga Prof. Dr. Arben Malaj*
Edhe pse Shqipëria bazuar ne treguesit demografike dhe te sipërfaqes konsiderohet nje vend I vogël, ne historinë e saj te krijimit, mbijetesës dhe zhvillimit ka arritur te krijoj aleanca gjeopolitike me vende te rendesishme ne zhvillimet globale. Pas perfundimit te luftes se dyte boterore deri ne vitin 1948 Shqiperia perzgjodhi nje bashkepunimit te ngushte me jugosllavine. Pas ndeprerjes se bashkepunimit me Jugosllavine deri ne vitin 1963 shqiperia ndertoj nje partner te rendesishem politik dhe ekonomike me BRSS. Pas ketij momenti ku shume invetime ne industrializmin e ekonomise shqiptare mbeti ne mesper shkak te investimeve te pa perfunduar, te financuar ngaruset, Shqiperia krijoj marredhenie te thella dhe te medha ne fushen idelogjike, politike, ushtarake dhe ekonomike me Kinente cilat vazhduan deri ne vitin …………., . Premisat e nje mundesie bashkepunimi strategjik me Kinen ishin krijuar sidomos nga mbeshtetja e qarte dhe specifike qe Shqiperia I dha anetaresimit te Kines ne OKB.
Mirenjohja e popullit dhe klases politike kineze per kete mbeshtetje ndjehet e qarte dhe e forte edhe tani. Ne kete contest historic e politik Kina dhe populli isaj nuk kane qene kurre te panjohur per shqiptaret edhe pse ishin gjeografikisht shume larg. Investimet kineze jo vetem ne ekonomi por edhe ne arsim dhe promovimin e cultures shqiptare krijuan premisat per njohjen nga opionioni public te historise, kultures, zakoneve dhe traditave te popullit kinez, te cilat filluan te shtohen ne vitet pas shpalljes se krijimit te Republikes Popullorete Kines me 1 tetor 1949. Ne vitin 2004 ne nje vizite zyrtare ne Kine filmat shqiptare te periudhes se realizmit socialist te perkthyer ne gjuhen kineze shiteshin ne tregjet e medha te qyteteve te Kines
Bashkepunimi politik per pasoje edhe ai ekonomik midis dy vendeve ka pasur ulje – ngritjet e tij ne rrenje te se cilave gjate periudhes 1945-1990 kane qene dallimet politike. Lidhjet shqiptaro-kineze kane vazhduar te rriten me kalimin e viteve duke u shtrire ne te gjitha fushat.
Njohja e krijimit dhe thellimit te bashkepunimit midis dy vendeve ka nje vlere te vecante per studjuesit e historise se dyvende. Studimet e faktoreve specifike te ketij bashkëpunimin, qellimet dhe objektivat perkatese, arritjet, deshtimet e se shkuares dhe mundesite per te ardhmen meritojne angazhim me te plote historik dhe shkencore.
Pa dyshim midis studjuesve nje vend te vecantre dhe te respektuar ka gazetari I mirenjohur I analizave historike z. Genc Mlloja. Kembengulja profesionale per trajtimin kronologjike te bashkepunimit midis dy vendeve, eksperienca e gjate ne analizen e zhvillimeve nderkombetere, thellesia e analizave, korrektesia profesionale e gjetjeve dhe rekomandimeve specifike per studime dhe analiza specifike me te thelluara per te ardhmen e bene akoma me te dobishem kete botim.
Gjuha e thjeshte dhe lehtesisht e komunikueshme ne analizat, gjetjet dhe rekomandimet e bene kete liber te dobishem per cdo lexues.
Kolegu Mlloja ka treguar nje vizion te pasur, stereoskopik dhe tevazhdueshem mbi marredheniet kino-shqiptare ne zhvillim e siper, duke i pare ata ne progres nga njera dekade ne tjetren.
Ne te ka pershtypje te vete autorit gjate udhetimeve te tij ne Kine, i pari i te cileve ishte ne maj te vitit 2012. Ne shkrimet endryshme, nje pjese e te cileve jane shkruar ndersa autori ishtene Kine, kane krijuar mendimet personale gjate kontakteve me njerez te ndryshem ne kohe dhe zona te ndryshme te Kines.
Libri permban pershtypje, analiza, opinione, mendime ngaqarqet te ndryshme, dhe artikujt, te cilat jane mbi fusha nga me te ndryshme te ketyre marredhenieve.
Kolegu Mlloja eshte tregues konseguent ne objektivin e tij per tianalizuar sa me thelle, ne menyre sa me objective dhe realistezhvillimet bilaterale dhe multilaterale midis Kines dheShqiperise. Experienca e tij eshte shume me e madhe se kjopermbledhje artikujsh te vecante te botuara edhe ne gazeteAlbania Daily News nga viti 2009 deri me 2018.
Teresia e analizave dhe artikujve te botuar ose jo- perbejne njearshive te pasur per studimin e marredhenieve kino-shqiptare ne kontestin e histories dhe te trendeve te se ardhmes.
E dyta autori me kontributet disa dhjetra vjecare autori kandertuar nje profil njerezore dhe profesional te respektueshem, cka perben nje avantazh te jashtezakonshme bazuar edhe ne experiencen e tij si diplomat, analist, gazetar me pervoje te pasurdhe vizion pro sfidave globale me te cilat realitetet sociale, ekonomike dhe politike do te perballen. Realitete ne te cilatKina do te kete ndikimin e saj, I cili shpresohet te jete pjese e pergjegjesive dhe angazhimeve te saj per nje bote ne paqe dheku properiteti I popujve duhet te jete qellimi I vetem dhe I perbashket I gjithe vendeve dhe ne menyre specifike I fuqive me impact global, ku ndikimi Kines do te jete ne rritje.
Ne kete liber nuk jane vetem konsideratat e autoritpredominuese; ai ka grumbulluar edhe opinione dhe pershtypjete politikaneve, analisteve, dhe studjuesve shqiptare, madje edhete studenteve, qe kane studjuar ne Kine per te, poppullin e sajdhe vecanerisht cfare mendonin kinezet per Shqiperine e shqiptaret. Ne perzgjedhjen e shkrimeve nuk mungojne edhemendime te analisteve te mirenjohur te huaj si nga Hungaria, Serbia, Bullgaria, perfaqesues te organizatave nderkombetareetj.
Viti 2018 perkon me 40- vjetorin e “reformave dhe hapjes ndajbotes” te Kines, dhe gjate ketyre kater dekada, Kina ka pasurarritje te jashtezakonshme sidomos ne luften kunder varferise. Kina deklarohet per “paqe e zhvillim, bashkepunim per perfitimet e perbashketa”, dhe per shkembim dhe mesim prejnjeri-tjetrit me boten.
Politikat dhe investimet e Kines ne nivel rajonale dhe global duhet te jene ne sherbim te rritjeve te larta ekonomike, teqendrueshme dhe gjithperfshirese edhe ne vendet pritese teinvestimeve dhe bashkepunimeve me Kinen. Zhvillimi I vendeve partnere ne fushen e demokracise, ekonomise dhestandarteve sociale, krijojne premise reale per nje opsionbashkepunimi win-win dhe I bene me te qendrueshme arritjetpozitive. Sot eshte e argumentuar dhe pranuar nga studjuesit e politikave ekonomike se perfitimet reciproke mund te ndajneme mire sukseset e reformave ne shtresat e varfera dhe klasen e mesme.
Rritjet e dyshifrore e ekonomise te Kines per nje periudhe tegjate prodhuan efekte positive, fillimisht me daljen nga varferiate rreth 600 miljon njerezve, krijimin e nje klase te mesmedinamike dhe rritjen e kontributeve positive ne ndalimin e thellimit te krizes globale 2007
Ne aspektin bilateral Kina shpreson qe permes bashkepunimeveefikase dhe me perfitime reciproke me Shqiperine. te forcohenmiqesia dhe bashkepunimi mes dy popujve tane.
Nje lexim i kujdesshem i shume shkrimeve tregon vemendjen qeKina u ka kushtuar marredhenieve me Shqiperine dhepredispozicionin per ti zhvilluar ata me tej ne kete frymenpragmatiste te interesit reciprok.
Bashkepunimi midis Kines dhe Shqiperise qe do te bazohet ne parimet me te mira ne fushen ekonomise.
Viti 2019 eshte nje vit simbolik sepse ai perkon me 70- vjetorit e vendosjes se marredhenieve diplomatike midis Shqiperise dheKines.
Analiza e bashkepunimit 70 vjecare, dinamika e tyre, faktoret e pergjithshem dhe specifike, eshte ne thelb te ketij kontributi te cmuar te kolegut tone Mlloja, per studentet, studjuesit dhe politikbersit
*Arben Malaj, President Nderi i Institutit per qeverisje publike dhe mireeverisje, kontriboi me kete parathenie te librit.
