Shtratoren e rrëzuan atë mëngjes në shesh, pastaj degët dhe kërcujtë e trashë të rrushit të moçëm i hodhën në karrocerinë e kamionit për ti çuar tutje. Zbuluan pllakat e gurta që formonin deri atë ditë një oborr trekëndor të bukur në sheshpushimin më të freskët të kujtimeve. Në të gërmuar nisën të dilnin në dritë mbetje të kohës. Hekurishte më së shumti, gozhdë të vjetra, llapa e shoje këpucësh dhe tek – tuk ndonjë rrobë të papërcaktuar e të ronitur nga kalbëzimi. Në gjysmë metrin e parë të rëmimeve filluan të zbulonin galeritë si labirinthe të lepujve. S’kishte asnjë muaj kur therëm lepurin e fundit. Gjatë njëzet viteve kolonia e tyre kishte ngritur strehë nën shtëpinë e vjetër. Ndaj dhe cuditesha për kularët e mëdhenj me jonxhë që prej kafazeve të vegjël avullonin në një kohë të shkurtër. Aty ishin me mijëra fole me qime të buta që lepujt ndërtuan për të vegjëlit. Ata ngahera në shtëpinë tonë kanë qenë të rrezikuar nga qentë, macet e serta që ushqente gjyshja dhe gjarprinjtë e shullërit. Dhe ja ç’kish mbetur nga ta, një labirinth i tëri pa gjallëri, pa shenja jete. Ata gërmuan gjer në muzg e mandej e shojtën etjen me dhallë të ftohtë, rrëkëllyen gota me raki, kënduan gjer sa ushtoi kënga në yje, e ranë poshtë…
Gjumi po më merte drejt një ëndrre
me të tatëpjeta por gjeta një degë
nga rrushi që prenë në mëngjes,
u kapa fort aty nën lëkundjen e një ere
të babëzitur që fshinte ç’gjente përpara.
Ishte ëndrra e përhershme e kaosit.
Në kasollen e vjetër vargjet
me gjethet e duhanit u bënë
krahë puplor të çuditshëm.
Lëkundën gjithë enët,
jamaket e bakërrta, kacitë,
rrëzuan shportat dhe kofinjtë
duke i mbledhur në vorbull
aty në avllinë e shkulur.
Ajo ngjasonte si një gojë e vjetër
me dhëmbë të prishur,
përpëlitej me dherat e butë
përanës trupit të vet
e nuk jepte shpirt.
Të nesërmen ata kishin mbetur vetëm në sheshin e madh që hapën për ditë e me radhë. Prenë kumbullën kokërrzezë, vishnjen, dy ftonj dhe gjithë shtatoren e pjergullës. Rëmuan gjer në palcë të shtëpisë dhe ja tani rrinin kokëulur e të djersitur me kazmat e lodhura.
– Ju me të vërtetë mendoni se shpirtin e shtëpisë mund ta gjenit kaq lehtë?
– Po ne, ne…
Dhe një gjëmimë ulëriu nga prrenjtë e teposhtë për në lumë. Krahët e çuditshëm? Shtjella? Diçka që fluturon dhe bie, bie…
– Kjo ishte një zhurmë shpirti!
Kështu thanë ata njëzëri dhe hapën enë të ftohta. Pinë prore dhallë të freskët dhe nxorrën nga çantat kuleçër dhe pekmes luleshtrydhesh. Drekuan aty në sheshin e dheratisur, gëzuan, kënduan dhe pinë raki të bardhë dhe ngritën dolli për një shpirt të endur…
Ata e dinin se ku mund
ta gjenin shpirtin e shtëpisë,
aty në thembër të saj prehej,
frymonte dhe rriste jetë.
Pemë të gjelbra
me fruta mrekullish,
më nuk do t’i gjesh
por do lësh pas
një vazhdë
të qumësht jete.
Ditë do lësh, kujtime
dhe erë të mirë ajri.
Në atë shesh patën ndodhur mijëra ngjarje sa nuk i rendisnim dot në kujtesë. Por tashmë do të mendonim për një jetë të re, ata mendonin themele që rriti koha në mendje. Vështronin lindjen dhe ulnin strehët, mprihnin mjetet për të dëbuar shpirtrat nga dheu që të parët e tyre e ngritën mbi shkëmb.
– Për këtë vit ne kemi bërë punë mjaftueshëm!
– Nuk do të dëboni më shpirtra?
Ata heshtnin dhe vështronin të rrudhur nga lindja. Kreshtat e maleve ishin të zymta. Kishte shkelur dimri. Ranë shirat e fundit dhe frynte veri. Një mëngjes, gjithë terrina kishte mardhur poshtë një dëbore të shtruar bindshëm. Ky ishte dimri në mbrëmje, në oxhak digjnin drurët e ftoit, dhe varnin mish të kriposur në tavan. Zienin fasule, uleshin në sofrën e mbushur me turshi, pastërma dhe pinin raki për të kënduar rrethimin e lajmëruar që bënte natyra. Kurkush nuk e donte dimrin. Por aq shpejt sa ai erdhi ata e dinin që s’do të shkonte. Teksa hiqnin bar mëngjeseve të acarta nga mullarët, gjenin gorrica të pjekura dhe kaçka arrësh. Hanin çiketo me mjalt, pinin shëllirë, piqnin mish në prush dhe rrufisnin përsëri raki. Ndërsa shpirtrat endeshin në llampat që flegrinin në ajrin brisk, endeshin flutura dhe lëshonin hirin e vuajtjeve për të ndjellë ardhjen e saj si një kob i ri, si diçka që mungon edhe kur flemë, që nuk është pjesë dhe çeshtje e rëndësishme për jetën.
