Nga Zija Cela
Ndërsa po vishej, telefoni ra përsëri, por ai nuk e ngriti dorezën. E shoqja u habit kur pa që po dilte. Ardian Muslia tundi kokën, si për të thënë se do të bariste një copë herë rreth e qark, megjithëse qielli i asaj pasditeje, i shterur nga drita dhe ngjyrat, nuk kishte asgjë galduese. Poshtë e ndjeu se e shoqja kishte dalë në ballkon dhe u ndal një çast. Beti, mos ki frikë, i thirri, do të kthehem përsëri! Për herë të dytë gjatë jetës së tij afër pesëdhjetëvjeçare, po kalonte një krizë të gjatë dhe asnjë analizë mjekësore nuk e shpjegonte atë rrënim të shëndetit. Ardian Muslia ishte tretur aq shumë, sa së shoqes i dukej sikur, sa herë dilte nga shtëpia, ai nuk do të kthehej më dhe dikush do të vinte t’i sillte mandatën. Pyetjes së saj se ç’u bë Ardiani, ai do t’i përgjigjej: “Shkoi vetë, me këmbët e tij, në varreza.”
Aty pranë, ndanë rrugës, ndodhej kopshti i fqinjit. Kopshti ishte i rrethuar me tela me gjemba, por telat ia fshihnin ligustrat. Si zakonisht, Ardian Muslia e përshkoi rrugën e ngushtë pa ia hedhur sytë gardhit. Kur ishte fëmijë, nëpërmjet antologjive shkollore ishte ngopur me shprehjen: “Në gjerdhe ia thoshte bilbili.” I kishte hasur aq dendur këto fjalë, sa nga velja dhe inati për gardhet, që atëherë i vuri vizë edhe bilbilit, sikur shpendi i famshëm këngëtar të mos kishte ekzistuar kurrë.
Ardian Muslia hyri te bari në qoshe të rrugës dhe porositi konjak. Kur po ndizte cigaren, pa një shënim që kishte hedhur në faqe të paketës. Mariana H., redaktore e njohur e “Tempullit të Pegasit”, i kishte drejtuar po atë ditë njëzet e tri pyetje për një intervistë, që ajo ia kishte marrë me magnetofon. Njërës, pikërisht pyetjes për postdiktaturën, ndjeshmërinë e artistit dhe tranzicionin, nuk i qe përgjigjur. Sipas tij pyetja ia vlente, por ai kishte heshtur, ngaqë nuk dëshironte që përgjigjen ta kërkonte jashtë vetes. Atë çast përbrenda ishte ndier disi bosh, nuk kishte asgjë të veçantë, asgjë intime për të pohuar. A thua nga lodhja e molisja fizike të ishte shuar kureshtja e dikurshme dhe nevoja e përjetshme e zbulimit?.. Megjithëse nuk i erdhi për të psherëtirë, ia zuri vetes frymën duke vënë cigaren në gojë. Tamam atë çast iu kujtua Pirro Zhegu, njeriu gjysmë fantazmë e gjysmë gjeni, me të cilin ishte njohur pasi kishte botuar “Lojë me pasqyra” dhe “Lëkura e vjeshtës”. Atëherë sapo i kishte filluar kriza e parë, që ishte shoqëruar gjithashtu me rrënim të shëndetit. Kockat t’i prek, po mishin s’ta shoh, i kishte thënë Pirro Zhegu, apo ti jeton duke ngrënë mishin tënd?! Ha-ha-haaa, kishte mitraluar në erë pastaj me atë të qeshurën e tij therëse.
E rrëkëlleu gotën dhe porositi t’i mbështillnin një shishe konjak, të cilën duhej t’ia ambalazhonin sa më hijshëm. Ku po shkonte?
- Ardian Muslia! – i thirri dikush nga pas.
Ai vazhdoi rrugën drejt. - I thuaj Parlamentit…
- Lëri pallavrat, – ktheu kokën, – ç’punë kam unë me Parlamentin!
Por me sa duket fjalët i mori era, sepse tjetri vazhdoi: - I thuaj Parlamentit të nxjerrë një ligj për të marrë qytetarët në mbrojtje nga qentë.
Frynte, por Ardian Muslia kishte një zjarrmi të lehtë dhe, në prag të muzgut, ajo banjë ajri ndoshta i bënte mirë. Pasi la prapa stacionin e linjës urbane, zbriti poshtë rrugës kryesore. Atje thellë, të fshehura nga sytë e publikut, shtriheshin rresht e rresht barakat e jevgjëve, një geto e vogël gati njëqind vjeçe.
Tingulli i parë që i kapi veshi në dhomën e Bezatit, ishte një zëzërimë mole. Po nga vinte? Dhoma, sidomos nëpër qoshe, ishte kredhur në një gjysmerrësirë misterioze. Hijet e flakës së qirinjve luhateshin në çatmat anësore dhe, herë-herë, Ardian Muslisë i dukej se dërrast kërcisnin vetiu, duke u ronitur në brendësi. Por, në të vërtetë, ai arkivol i madh prej druri kërciste nga era. Atij iu desh një copë herë të kuptonte përse i digjnin sytë. Soba me tuba të gjatë, që dilnin nga një balustër me rreth llamarine, e kthente tymin. - U bë kohë që nuk të kam shkelur në shtëpi, – tha Ardian Muslia. – Ti u martove, Bezat, kurse unë nuk të erdha për urim.
- Se mos e kisha martesën e parë! – e qetësoi i zoti i shtëpisë, duke qeshur me fytyrë nga e shoqja. Pastaj u ngrit dhe hapi derën për të ajrosur dhomën.
Gjithë-gjithë shtëpia atë dhomë kishte, si dhe një hajat prej nga vinte një erë e amësht stalle dhe ku nuk kishte tjetër, veçse ca jastëkë të shpartalluar që s’dihej pse mbaheshin aty.
Ardian Muslia i zgjati shishen. Mirë bëre, tha shkurt Bezati. Pas këtyre fjalëve, si të ishin thënë të gjitha, i kaploi heshtja. Por kur gruaja e qerasi me tabaka, Ardian Muslia vuri re se gotat ishin mbushur me raki, ndërsa Bezati u detyrua të fliste prapë. Tha, nëse martohem edhe një herë, natën e dasmës kam për të pirë konjak. Dhe pa ndonjë mëdyshje, qeshi përsëri me fytyrë nga e shoqja.
Të tre u mblodhën rreth sobës. Ardian Muslisë i dhanë një karrige portative, i zoti i shtëpisë zuri bishtin e krevatit dopio, ndërsa gruaja (Dahie apo Bulie, si i foli Bezati së shoqes?), pasi mori foshnjën në krah, u ul në një stol të shkurtër, që humbi krejt nën torsin e saj. Burrë e grua, për shkak të martesave të mëparshme, i kishin fëmijët të përzier. Nja katër apo pesë prej tyre ishin mbuluar gollomeç në krevatin dopio, dy-tre të tjerë flinin paq në krevatin tek. Fryma e fëmijëve as që ndihej, përkundrazi, të shkrehur në një fikje të thellë, ta trembnin zemrën me prehjen e tyre.
Ndoshta për të kënaqur mysafirin, bashkëshortët filluan të këndonin. Bezati i binte dajres, të cilën e mbante shtrënguar mes gjunjëve dhe e përdorte më tepër si tarabuk. Së njëjtës këngë ia merrte herë njëri, herë tjetra. Për çudi, burrë e grua e këndonin ndryshe. I zoti i shtëpisë, duke ia ngadalësuar ritmin, e bënte këngën më të zvargur e më melankolike. Ai kishte një si tërheqje nga prapa, e lëshonte kokën ndër shpatulla, tundte befasisht krifën e flokëve të zinj dhe tërë fytyra e tij, me mollëza të dala e gropa të forta në faqe, sikur tretej prej një lutjeje që kishte të bënte vetëm me dashurinë, me Zotin dhe brengosjen e përjetshme të shpirtit jevg. Këtë dhembje gruaja e kthente në alegri. Ajo këndonte gjithë ritëm duke i dhënë torsit përpjetë, ndërsa sytë shpellë, me ca damarëzime të pabesueshme vjollce, i shkrepnin xixa drite. Ardian Muslia vëzhgoi një çast gjuhën e saj. Ajo gjuhë gruaje, e holluar dhe e skuqur si të ndihej e përvëluar, nuk gjente qetësi në gojë: hidhej e përhidhej si në grykën e një furre. Mysafiri, paksa i mpirë e paksa i përhumbur, tani pinte raki drejt e nga shishja dhe tundte kokën ngadalë. Një pjese të këngëve ai nuk ua kuptonte tekstin, sepse bashkëshortët i këndonin në zhargon. Por nuk vononte e përsëritej në shqipe të pastër: “As nënë, as babë, as motër, as vëlla!” Pa askënd, fliste me vete Ardian Muslia, në këtë botë ata ndihen pa askënd dhe unë nuk mund të them “përveç meje”, sepse unë nuk jam i tyre. - Shëëët! – kërkoi heshtje i zoti i shtëpisë. – Ata po sokëllijnë, – tha pastaj.
- Kush sokëllin? – pyeti Ardian Muslia, që nuk dalloi tjetër veç hungërimës së erës.
Ai lëvizi paksa në karrigen portative. Ndiente një dhimbje në kolonë. Se ku kishte parë njëherë duke prerë kërcellin e trashë të një luleshqiponje. Iu kujtua se prerjen e bënin nga nyja në nyje. Lama e atij hanxhari sikur kishte rënë vertebër më vertebër edhe në shtyllën e tij kurrizore. - I ndjekin, – tha Bezati. – I shkelmojnë dhe i gjuajnë, prandaj vijnë duke sokëllirë. – Ai ia kaloi dajren së shoqes. I foli në emër: – Është radha jote, Dahia.
Në prehrin e gruas foshnja po pinte sisë, por prapëseprapë Dahia nuk u vonua. Sapo shkundi dajren në ajër dhe kastanjetat e zilkat u drodhën, si për çudi të gjithë tingujt u shkarkuan mbi gruan dhe një fërgëllimë e përgjithshme e përshkoi edhe atë. Në fytyrën e Dahisë, të shkruar si vezë Pashke, prenkat u bënë më të ndezura. Ajo ktheu kokën në profil dhe ia mori këngës. Nëpër shuplakat e saj, pa asnjë unazë në gishtërinj, thuajse depërtonte drita lojcake që vërshonte nga grila e sobës. Tashmë e përkulur thellë, duke zgjatur krahët jashtë prehrit për t’i rënë dajres, Dahia ishte mbledhur gërmuq, sepse kishte frikë mos i dilte foshnjës thimthi i gjirit nga goja. Dhe megjithatë këndon, murmuriti Ardian Muslia, këndon si ai bilbili… Pati një frenim të menjëhershëm, si ta kishin ndalur “gjerdhet” që i vinin nga fëmijëria. Por duke parë Dahinë e kërrusur, e mposhti prapë përralla e bilbilit, të cilën dikur e kishte lexuar te “Princi i lumtur”. Ardian Muslia e përfytyroi bilbilin të mbledhur topth, me gjoksin mbi gjemb. Në atë degë të tharë nuk mund të çelte një trëndafil, nëse bilbili nuk këndonte përmbi gjemb, nëse gjembi nuk i depërtonte në zemër duke i shpuar gjoksin dhe, nëse nga zemra e plagosur, nuk rridhte në degë gjaku pikë-pikë. Por edhe ashtu bilbili këndoi, derisa iu shpua zemra, derisa iu mbarua gjaku, derisa çeli… Në dhomë, tashmë, kishin marrë jetë shtatë a tetë trëndafila, një tufë e tërë, sepse të gjithë kalamajtë ishin ngritur dhe kishin rrethuar mëmën a njerkën e tyre, gruan e fundit të Bezatit, nusen pa unazë në gishtërinj. Princeshën, murmuriti Ardian Muslia, princeshën e trëndafilave të zinj.
Nuk deshi as të rrinte më dhe as ta përcillnin. Në hajatin e errët, ngjitur me dhomën e çiftit, e stepën ca brafullima e kuisje të lehta. Për të gjetur më në fund pak prehje, ishin mbledhur aty ata që i kishin shkelmuar e gjuajtur nëpër rrugë, ata që kishin ardhur duke sokëllirë. Qentë. Po, tha kalimthi Ardian Muslia, ndoshta ka nevojë për një ligj, një ligj që të marrë në mbrojtje qentë nga njerëzit.
Mbrëmja ishte bërë e plotë, diku binte një kambanë dhe ajrin sikur e kishte pushtuar fryma misterioze e pleqve, poetëve dhe varreve. Kur arriti pranë kopshtit të fqinjit, iu afrua gardhit. “Në gjerdhe ia thoshte bilbili”, i erdhi në mend. Futi duart në ligustra dhe gjeti telin e sipërm rrethues. Ishte tel me gjemba. “Tjetri, tjetri!”, foli me zë dhe u përkul në çast, si prej një zori në rropulli, por nuk volli. Fenerët e fortë të një veture, që bëri stop afër tij, e zbuluan këmbë e kokë. Mariana H., redaktorja e njohur e “Tempullit”, zbriti me nxitim. “Sa të kam kërkuar, Ardian”, shpjegoi ajo, “në telefon nuk m’u përgjigje, erdha në shtëpi dhe nuk të gjeta. Për ty po bridhja përsëri.” Ajo hoqi nga krahu aparatin fotografik dhe, duke shfrytëzuar dritën që binte nga fenerët e makinës, filloi ta fotografonte. E shkrepte e fliste pa pushuar: “Në arkiv ne kishim foto të tuat, por na duhej një e re. Një fotografi që shpreh gjendjen tënde të tanishme, ashtu siç e shpreh këtë gjendje edhe intervista jote.” - Mjaft, mjaft, – nuk e la të mbaronte ai, – rëndësi ka tjetri.
- Tjetri?! – ngriti supet ajo. – S’po të kuptoj, cili qenka tjetri?
- Gjembi tjetër, – tha Ardian Muslia, ndërsa ndiente në pëllëmbë ftohtësinë metalike të telit rrethues. – Se ç’është një pyetje e marrë në atë intervistë, tranzicioni, ndjeshmëria apo ku di unë se çfarë trillesh të tjera ka “Tempulli”. O Zot, ju flisni në tym, sikur vetëm shqiptarët, vetëm bullgarët apo vetëm rumunët kanë nevojë për konvejerët e kësaj bote. Jo, hiqe nga mendja, qysh kur është krijuar, mbarë njerëzimi është në tranzicion të përjetshëm. Kurse një artisti në të gjitha kohët i kërkohet gjembi, gjithmonë gjembi, gjembi i trëndafilit në zemër.
U shmang pak nga ligustrat dhe kërkoi paketën në xhep. Pa ditur as vetë përse, i tregoi Mariana H-së për mbrëmjen që kishte kaluar në shtëpinë e Bezatit. - A dëshiron një të fshehtë për librat e mi? – e pyeti në fund.
Ajo nuk e la të vazhdonte. - Kritika s’e ka vërejtur, – tha Mariana H., – por mua nuk më ka shpëtuar. Ti s’e përmend bilbilin në asnjë nga librat e tu.
- Dhe, tani, ai prandaj po hakmerret me mua, – tha Ardian Muslia.
- Jo, – tha prapë Mariana H., – në racën e artistëve ka shumë nga ata që abuzojnë pikërisht duke e përmendur. Ti dhe të ngjashmit e tu vuani mallkimin e këtyre që e përmendin qesim.
Ajo ia hoqi cigaren nga goja, e shtrëngoi mes buzëve të saj dhe e thithi disa herë me afsh. - Je përlotur? – u habit ai.
Mariana H. puliti sytë duke u munduar të buzëqeshte, por nuk ia doli. E adhuronte heshturazi prej vitesh dhe, ndonëse për nga mosha kishte dy a tri vjet më tepër nga ai, i dukej se pleqëria e saj nuk do të vinte, përderisa jetonte Ardian Muslia. Ku ta dish, i erdhi t’i thoshte, ndoshta edhe unë prandaj nuk fishkem, jam një trëndafil i gjakut tënd. Por nuk foli, u mjaftua duke soditur fytyrën e tij të zbehtë si prej parafine. Edhe atëherë, përpara shumë vjetësh, zjarrmia e pandryshueshme dhe zbehtësia e tij e gjatë i kishin ngjallur të njëjtin imazh: atë të një qiriu që digjet natë për natë, nga parafina e shkrirë çdo mëngjes bëhet prapë një qiri, por dita-ditës më i paktë. Syleshët e kësaj bote e marrin artistin për një këmbësor, kishte menduar atëherë Mariana H., një këmbësor mbi të cilin duhet të bjerë domosdo tërë pluhuri i rrugës. Kurse artistit i duhet patjetër të fluturojë dhe nga nevoja për të fluturuar, i dalin krahë… Ai gjithmonë ka qenë bilbil, i shkoi ndër mend. Megjithatë atij nuk ia tha. Vetëm se mblodhi shuplakën gjysmë grusht dhe e vuri në mollëzën e tij të majtë. - Mos është ndonjë xixë? – pyeti Ardian Muslia.
- Është një lot, – tha ajo, – dhe dua ta pres në dorën time.
- Unë nuk jam qaraman, – e cyti ai, – ti qan.
Por ajo ia tregoi në pëllëmbë. - O Zot, – tha Mariana H., – ndrit si gur i çmuar.
- Të ishte gur i çmuar, – tha Ardian Muslia, – e çoja në argjendari dhe bëja një unazë.
- Për Princeshën e trëndafilave të zinj? – pyeti Mariana H.
- Po, – nuk e fshehu Ardian Muslia, – për Dahinë.
Ajo nuk i mori leje, e puthi dhe ia përkëdheli flokët. Po afronte mesnata. Atje tutje kambana binte përsëri dhe në kopsht drurët merrnin frymë rëndë, sikur t’u dhimbnin gërvishtjet e trungjeve.
E shoqja e priste me ankth në ballkon. Asaj i dukej se, nga çasti në çast, do të vinte dikush për t’ia sjellë mandatën dhe, kur ajo të pyeste se ç’u bë Ardiani, tjetri do të përgjigjej: “Shkoi vetë, me këmbët e tij, në varreza!”
Ndoshta ashtu mund të ndodhte, po t’i thyhej gjembi në zemër.
SHËNIM: Pak ditë më parë, kisha vajtur në Spitalin publik për të vizituar një mikun tim. Teksa kthehesha, në trotuarin drejt stacionit të autobusit, dëgjova prapa një zë të thekshëm: “Xhaxhi, xhaxhi!” Nuk ndalova, sepse as që ma mori mendja ta kishin me mua. Por zëri vazhdoi të ngulmonte: “Xhaxhi, xhaxhi!” Ktheva kokën dhe, papritur, ç’të shihja?! Një zonjë egjiptiane me akullore në dorë dhe, në krah saj, një djalosh rreth të tridhjetave. Më shihnin e buzëqeshnin. O Zot, nuk po i njihja! Ishin ata, fqinjët rreth pallatit ku kam banuar dikur. Ishin Dahia (emri letrar) dhe njëri nga kalamajtë. Nuk është nevoja të them si u përshëndetëm, si u rrokëm dhe si shkëmbyem ca fjalë për kujtimin e paharrueshwm tw asaj nate, por edhe kujtimin e Bezatit (emri letrar), ndjesw pastw! Ky tregim ishte botuar më 1994 dhe ata e dinin qysh ahere, të tjerët ua kishin rrëfyer.
Pastaj, kur u ndamë, mendova për jetën dhe letërsinë. Sepse mua ende me mundon bilbili qe ia thote ne gjerdhe, sa here qe ne zemren e njeriut nuk e ka nje cerdhe.
