Baozhai, studentja e bukur kineze, e cila ka porositur Uberin, ka hedhur vështrimin në anën tjetër të lumit Potomak, në “Universitetin e Xhorxhtaunit”. Dielli i fshehur pas kështjellës madhështore, e ka veshur me ar pjesën historike, “Ndërtesën Heli”. Vjeshtë e bronxtë. Rruga “Memoriali i Xhorxhuashingtonit” gjarpëron buzë lumit piktoresk dhe vetja të duket si në ëndërr që kërkon të mos mbarojë.
- Për çfarë studioni, nëse mundem t’ju pyes?- Baozhai, e ulur në sediljen prapa, afron kokën.
- Shkenca politike.
- Keni zgjedhur universitetin më të mirë në fushën e politikës.
- Po, babai nguli këmbë.
- Jetoni në Uashington?
- Jo, në Shangai.
- Jeni me fat që keni mundur të pranoheni në këtë univesitet.
- Ashtu mendon nëna.
- Me siguri keni fituar bursë studimi.
- Jo, babai është pronar i një fabrike tekstilesh, e paguan ai shkollën.
Me shkrimtarin e madh, antikomunistin Visar Zhiti, vizituam muzeun “Laogai” në Uashington, një ditë të akullt dimri. Na priti drejtori, Harri Uu, ish i dënuar politik; kishte vuajtur shtatëmbëdhjetë vjet në burgjet e Republikës Popullore të Kinës. Ndaluam pranë një stende të madhe: “Të korrigjohesh nëpërmjet punës së detyruar”– gra zbathur prashisnin bimët e pambukut në një fushë që mbaronte atje ku toka takohej me qiellin. Pranë tyre qendronte një polic me kapele me yll të kuq, armë në krah, bajonetë ngrehur; në duar shtrëngonte litarin e një qeni-ujk që përpiqej të shkëputej prej tij. Polici ruante skllevërit politikë të shekullit të njëzet e njëtë të mos largoheshin nga vendi i punës së detyruar – “Laogai”, kampi komunist i shfarosjes.
- Kërkojmë të ndërgjegjësojmë amerikanët që të bojkotojnë mallrat kineze; ato janë djersa dhe puna e papaguar e të dënuarve politikë antikomunistë – tha drejtori i muzeut me dhimbje. “Eh, ta dinte Harri Uu, që do të ndërronte jetë pak vite më vonë, se jo vetëm nuk i bojkotojnë, por i pranojnë me kënaqësi paratë e gjakut – të edukojnë komunistët e rinj, të bëhen më të sofistikuar”, them me vete. Dhe më tingëllojnë të freskta fjalët e gjigantit antikomunist Petro Zhejit, kur u sëmur rëndë: “Nuk më vjen keq që po largohem miqt e mij! Unë e gdhenda librin tim në gur! Po shkoj në paqe pranë Krijuesit; por më vjen keq për ju që u lë pas, në një botë të trazuar e amorale”.
Fund semestri. Prisnim prindërit në takim. Dita kishte nisur me shi të imët, akulli. Te shkallët e shkollës ngjitej Koço, nxënësi im. Çadrën e kishte anuar të mbulonte një vajzë të imët, të një klase më të ulët, e cila dridhej nga të ftohti. Koço i sakrificave ishte bërë qull, xhaketa i varej në njerën anë. Me trup të madh, më i gjati i klasës, i dashur me të gjithë; bëhej copë, po t’i jepje ndonjë porosi, deri sa ta kryente – Koço ishte simboli i njeriut të mirë. Në korridor përshëndeti me zë të lartë Kiçoja, babai i Koços.
- Ti je mik i vërtetë! Më thuaj si i ka punët Koçoja?- Kiço ishte një mesoburrë i gjatë, me fytyrë malësori, ndonëse ishte nga bregu. Me tipare të rregullta, të prera, burrërore, Kiço fliste me sytë që i nxirrnin shkëndia.
- Është djalë me karakter të fortë, mëseus e nxënës e duan…- Pa mbaruar fjalën, Kiço bëri me gisht nga vetja.
- Do të vuaj si unë. Sot i duan njerëzit të jenë molusqe!- Zëri i doli i fortë. Mësuesit që ishin përreth filluan të largohen. Kiçoja ju drejtua atyre po me të njëjtën forcë zëri.
- Ja shiko si tremben, pula! Të tërë pula janë!- Në korridor mbeti vetëm mësues Alfir Bajraktari, njeri i mirë, i urtë.
- Ndize një cigare Kiço!- Alfiri zgjati paketën Arbëria. Kërkoi ta qetësonte. Kiço e refuzoi.
- Nuk është për mua, është për padronin.- Alfiri buzëqeshi dhe u largua.
- Na ka ardhur shumë keq që s’të lanë të vazhdoje shkollën. Koço të mban në gojë,- më tha Kiço dhe u largua, ikte nëpër shi duke shtrënguar çadrën që ia rrëmbente era.
Në mbrëmje u takova me Spiro Dunin te pastiçeria e re, në krye të rrugicës sime. Kishim porositur salep. Bënte ftohtë. Dimri kishte ardhur me shi e ngrica. Era e Krastës përplaste me forcë shiun te xhamat e lokalit. Derdhte lot nëna natyrë. Ishte viti i parë që na kishin ndaluar të vazhdonim studimet e larta. Pastiçeria ishte mbushur plot. Tym duhani, biseda me zë të lartë, në tavolinën pranë nesh grindeshin për rezultatet e një ndeshje futbolli disa të rinj. Te dera u shfaq Kiço. I lagur qull. Bëri dy hapa brenda. Ndaloi, kontrollonte me sy; kërkonte të gjente tavolinë bosh. U përqendrua te qoshja, në krahun e djathtë të lokalit. Qendroi pa lëvizur, për pak. Një fuqi qiellore e shtyu drejt tavolinës, së cilës i kishte ngulur sytë.
- Vëlla!- Thërriti me zë të lartë.- Përse rri ulur me qenin e padronit?- Lokali ngriu. Ra heshtje varri.
- Nuk është miku yt!- Kiço bëri dy hapa prapa. Iu drejtua sallës.
- Është qen padroni! Kur i japin urdhër të kafshojë, ty të ha të parin!- Kiço hodhi shikimin përreth, sikur donte të na thoshte: ç’prisni ore derëzinj, ju kanë futur lepurin në bark. Me hap të ngadaltë, të vendosur, doli jashtë. Në tavolinë ishin ulur kirurgu Perikli Sheti dhe kryetari i degës së punëve të brendëshme Gëzim Hila. Ata mbanin kokën ulur. Nuk flisnin. Kiço si hero biblik kishte goditur në shenjë. Nuk do të kalonte shume kohë dhe kirurgun e madh, legjendën e spitalit kirurgjik të Elbasanit, do ta dënonin me burgim. Ditët e gjyqit banorët e qytetit i përjetonin me dhimbje, por askush nuk guxonte të reagonte. Kiço Sheti, si në gojdhanat e legjendave, në shenjë proteste do të priste flokët–i burgosur si i vëllai. Dhe pa iu trembur syri do të përshkonte bulevardin qendror kokëlart çdo natë. Ne nën zë përsërisnim thënien e tij lapidar: “Shoqëria e re socialiste është e ndarë në tre kategori–ata që kanë qenë në burg, ata që janë në burg dha ata që do të futen në burg”.
- Nesër do të nisemi në këmbë,- tha Spiro.
Më në fund na kishin pranuar të vazhdonim studimet e larta. Kishim bërë punëra të ndryshme, të rënda, gjatë tre viteve pa shkollë, të ndaluar nga Partia simotër e Partisë së babait të Baozhait. Spiro donte të protestonim në heshtje kundër antinjerëzve që vendosnin se cilët duhej të ndiqnin shkollën. - Nisemi në mëngjes herët. Mos kundërshto!
Ashtu bëmë, u takuam pranë shtëpisë tij. Pa arritur te ura e “Zaranikës” kishte dalë të na priste Kleanthi, babai i Spiros, me skodë. Kamioni që ishte prodhuar para se të shpikej fshirsja e xhamave. - Jeni çmendur! Sapo ta marrin vesh që keni ardhur në këmbë, do t’ju përjashtojnë përgjithmonë nga shkolla. Hipni lart! Qejf prishur u ngjitëm në kabinë.
Lamë pas urën “Kyçi”, e cila lidh Virxhinian me Uashingtonin. Ngjisim të përpjetën e Xhorxhtaunit, rruga gjarpëron si një fije e përdredhur dhe ja përpara nesh shfaqet madhështor universiteti, ku janë edukuar politikanët më me zë të vendit. Këtu do të përgatitet edhe Baozhai, një lloj tjetër qeni, me shkollim perendimor. Kinezja e bukur largohet duke më përshëndetur me dorë. Ka fluturuar mijëra milje, linjë direkte, nga aeroporti “Pudong” i Shangait drejt e në aeroportin “Dallas” të Uashingtonit. “Sa e padrejtë është jeta”, them me vete.
