Nga Blerta Haxhiaj
Filozofia e Burokracisë nga Max Weberi është zhvilluar në vendet ku Racionalizmi konsiderohet në forma të ndryshme dhe një nga këto forma është organizimi burokratik. Weber-i vë theksin te veprimi racional i cili synon qëllimet në shoqëritë moderne. Sjelljet njerëzore nuk janë nën ndikimin e traditave, por racionalizimi i qeverisë nga natyra formale do të thotë ai lloj racionalizimi i cili zbaton mjetet më të përshtatshme dhe të duhura për arritjen e objektivave.
Kombet perëndimore punësojnë mjetet e duhura për shënjestrimin e qëllimeve në një mënyrë efikase dhe ky lloj racionaliteti synon qëllimet në kuptimin e tij të gjerë.
Epoka Moderne është një fazë kalimtare nga një kohë e sistemeve tradicionale e shoqërive në qeverisje në dhe organizatave në pushtet duke përdorur institucionet moderne të cilat manifestohen në një mënyrë burokratike.
Burokracia është një fenomen të cilin dikush mund ta shohë dhe askush nuk mund t’ia heq fuqinë. Sidoqoftë, mund të jetë i kufizuar në një farë mase. (Evans, 2001). Rrafshe të ndryshme politike, ekonomike, sociale, kulturore e bashkojnë dhe e kuptojnë burokracinë si njohje e marrëdhënieve me qeverisjen si një faktor themelor.
Megjithëse, shumë njerëz në mënyrë paradoksale e shenjtëruan Burokracinë ose konsiderohet e pafavorshme si një pengesë kundër evolucioneve dhe zhvillimet shoqërore.
Nga këndvështrimi Max Weber-it, Burokracia Moderne është teknika më e shëndoshë ku implementimi i tij është i pashmangshëm (Sager 2009) e përshtatur në kohët teknologjike edhe kjo është e pashmangshme. Burokrat- fjalë për fjalë “tavolinë” (shih zyrën) + prapashtesa greke -kratia që tregon “fuqinë e” (shih -kraci), është një proçedure e cila ekspozon tërë lidhjen njerëzore me analizat, njohjen dhe menaxhimin, e nënshtruar ndaj pushteti numerik, letrave dhe vëzhgimit.
Mbi evoluimin e mendimeve në rrafshin perëndimor posaçërisht pas Rilindjes, bota moderne dhe koncepti i arsyes shfaqet si ekzistence dhe si rezultat mbjellja e saj konsiderohet si një prioritet dhe virtyt. Implementimi ose mbjellja e qënies njerëzore është si arritje e dominimit ndaj natyrës.
Bazuar në këtë aspekt, Fransis Bacon citoi në librin e tij “Novum Organum”: “Një njeri i mençur mund të bëjë më shumë mundësi sesa gjen “. (Parsania, 1995). M.Weber Burokracinë e sheh si një sistem i pashmangshëm dhe realisht ai është sistem qeverisës i pashmangshëm dhe i domosdoshëm. Burokracia synon shënjestrimin e qëllimeve në mënyrën e saj më efikase në format e proçedurave, strukturave dhe udhëzimeve.
Burokracia është një formë e idealit të planin organizativ i cili përbëhet nga autoriteti ligjor, disiplina hierarkike, duke u bazuar në prova, ndarja e punëve dhe çështjeve të jetës, trajnimi profesional me kohë të plotë, rregullat e punësimit dhe respektimit. Weber-i besontë se disa lloje të racionalizmit dhe racionalizmi i besimit luanin një rol kyç në modernizimin.
Dikush mund të përcaktojë racionalizmin si “Arritja e një objektivi në një mënyrë sistematike dhe duke përdorur llogaritjet e sakta të zbatimit të nevojshme për qëllimet e dëshiruara. ” Ose mund të jetë thjesht “menaxhim i disiplinuar”. Racionalizmi në këtë kuptim manifeston metodë të veçantë të zbatuar në kulturën dhe civilizimin oksidental kundër një lloj ndryshimi që po ndodh në kulturën orientale.
Teorikisht racionaliteti përpiqet të qeverisë natyrën qëllimisht përcakton çështjet shpirtërore përmes nocioneve abstrakte. Rindërtimi kritik i burokracisë dhe teoria e organizimit fillon me të kuptuarit e faktit se vetëaktualizimi i njeriut ka më shumë pasoja sesa ajo që sugjeron modeli ekonomik dhe racional.
Një teori e tillë ka mbledhur qasje të ndryshme ndaj organizimit dhe burokracisë së bashku: aftësia për të promovuar kapacitetin për zgjidhjen e problemeve në organizimin me kosto minimale materiale njerëzore. Modeli burokratik i Max Weber-it është një pikë diskutimi dhe kritikues. Ai konsideron se duhet të përbëhet një administratë ideale me katër kufizime kryesore, e cila është e palogjikshmja; duke injoruar privatin organizatat, duke injoruar rolin domethënës të marrëdhënieve njerëzore, konsiderata në organizata dhe kërcënimi i saj për demokracinë, dhe mënyra e rolit të njerëzve në qeverisje.
Ai sheh aktualizimin e plotë të racionalizmi në burokraci dhe kapitalizëm. Edhe pse administrata ndonjëherë është shfaqur në vendet jo-perëndimore civilizim të tillë si Kina ose Roma e lashtë, Weber-i e demonstron se burokracia shfaqet vetëm kur punonjësit profesionistë e kanë pagën e tyre në forma monetare dhe jo si privilegje që i kthejnë ato në pronarë të pavarur dhe kapitalistë me ndikim.
Kur një shoqëri lëviz drejt kompleksitetit, ndarja e puna ndodh në mënyrë të pashmangshme për shkak të specializimit të aftësive dhe njerëzit do të kenë nevojë për njëri-tjetrin sipas tyre kualifikimeve. Së bashku, këta faktorë kanë nevojë për rregulla dhe rregulloret që duhen ekzekutuar dhe përshpejtuar rritjen e organizatat burokratike.
Modernizmi dhe burokracia kanë një lidhje të qenësishme. Në një shoqëri burokratike, veprimet mbështeten në rregulla të përcaktuara dhe rregulloret. Ekspertët e konsiderojnë administratën si një çështje të fajësuar në sytë e njerëzve të zakonshëm, dhe se ku të për gjithë është një lloj humbje kohe. Instancat që janë kritika ndaj burokracisë: Bazuar në modelin e Weber-i, burokracia është tërësia më e zgjeruar e rregullave dhe rregulloreve të cilat manifestohen në të gjitha supozimet mbi modelin.
Qasjet burokratike janë të ngadalta me ritëm dhe rezultojnë në shtyrjen e vendimmarrjeve dhe ekzekutimin e vendimeve. Organizatat burokratike çojnë në një lloj fleksibiliteti dhe ulin efikasitetin ku individët u referohen zyrtarëve të lartë duke iu shmangur proçedurave të vendimmarrjes dhe nuk pranojnë përgjegjësitë, punonjësit shtyjnë punët e klientëve, ndërsa ata mund të përmbushin kërkesat e tyre në një periudhë të shkurtër.
(Sidoqoftë, punonjësit e detyrojnë veten të punojnë, duke respektuar rregullat dhe rregulloret, dhe ata zgjasin punën e klientëve. Megjithatë, ata e dinë që nuk është e nevojshme të administrohen shumë prej tyre këto rregulla dhe rregullore.) Të gjitha aktivitetet zyrtare të organizatës zhvillohen dhe kryhet në formë të shkruar, vendosja e fuqisë për vënien e theksit se disiplina do bindë vartësit të fshehin defektet e bosëve’ që bien në vëmendje gjatë kryerjes së aktiviteteve, prandaj, informacioni jo i plotë do t’u kalojë atyre autoriteteve të nivelit të lartë. Më në fund, kjo do të çonte në uljen e aftësisë së organizatës. Autoriteti në këtë fushë rezulton në joefikasitet.
Kjo është sepse zyrtarët e nivelit të lartë përpiqen të planifikojnë një skicë në të cilën te të punësuarit u imponojnë pushtetin. Theksimi i Weber-it në marrëdhëniet jopersonale ose formale është një kritikë e drejtpërdrejtë e “Nepotizmit”, e cila është shumë aktuale. Ai vuri theksin te rregullat e përcaktuara dhe një distancë reale ndërmjet individëve për administrimin e standardeve dhe rregulloret dhe ngritjen në detyrë dhe zgjedhjen e punonjësve bazuar në kompetencat e tyre dhe testimin e plotë.
Nepotizmi është një çështje e cila mund të vërehet shumë në shumicën e organizatave. Në ditët e sotme, nepotizmi në organizatat zyrtare dhe jozyrtare bëhen një çështje standarde dhe njerëzit nuk i vendosin te theksimi i kualifikimit dhe kompetencës. Në shumicën e organizatave, rregullat dhe rregulloret nuk mund të përfshijnë të gjitha statuset. Morton thotë: “Duke i dhënë theks të tepërt dhe duke respektuar normat burokratike e përvojën e individëve dhe të ekspertizave rezulton mungesë të fleksibilitetit.
Weber-i e konsideron burokracinë si të pashmangshme për zbatimin racional për kushtet e reja të jetës dhe nga ana tjetër e konsideron atë si një makinë të gjallë që bën kafaze skllavërie për të ardhmen. Prandaj, “Burokracia është një fenomen që përjetohet nga të gjithë njerëzit, dhe ata flasin çdo ditë për këtë. Termi “Burokraci” kryesisht është e barabartë me konceptet negative duke përfshirë formalitete të tepruara, ribërje të gjërave, rregulla të ngurta dhe të rrepta që qeveris procedurat zyrtare, zyrtarë të komplikuar dhe sistemet të rrepta e urdhërat hierarkikë, ritmi i ngadaltë i bërjes së gjërave, duke u përqëndruar në vendimmarrje, humbje kohe dhe burimesh, etj. (Iran-Nejad Parizi, et al, 1994).
Burokracia është e natyrës racionale. Ajo do të thotë rregull, rregullore, zbatime, qëllime dhe realizëm. Prandaj, në të gjitha rastet, ardhja e burokracisë dhe përhapja e tij do të sjellë një rezultat revolucionar; një tip që ka sjellë kryesisht promovimin e racionaliteti. Weber-i kishte frikë nga mendimi se një ditë, nga racionaliteti që mbizotëron njerëzit në punët e jashtme, do të sillnin shpirtrat e tyre në shërbim të burokracisë totale teknike të orientuar drejt rregullave.
Ai përcolli këtë shqetësim, veçanërisht në socializëm, që është duke kërkuar për të sjellë të gjithë jetën e njeriut nën krahët e administratës. Dikush mund të thotë se qeveria nuk mund të ekzistojë pa burokraci. Qeveria konsiderohet një fuqi për ekzistencën e tij. Natyra e burokracisë është “Ekspertiza, Kompetenca, & Racionaliteti ”.
Njerëzit gjithashtu kanë nevoja shpirtërore dhe përsosmëria e tij është të lidhura me plotësimin e nevojave fizike dhe shpirtërore. Pa administratë, një qeveri nuk mundet ofrojnë shërbime ose monitorojë çështje të ndryshme. Në fakt, burokracia është një lloj strukture racionale dhe praktike proçeduriale për shtetin. Së fundmi, burokracia është një mbështetëse dhe territori i vendit.
Dikush mund ta konsiderojë administratën si një çelës faktor në tërheqjen e besimit të njerëzve dhe përmbushjen e drejtësisë në shoqëri. Me evolucionin dhe revolucionin e teknologjisë e tërë burokracia me tendenca madhore po përjeton ‘shpikjen’ e saj – Online, ku do të mjaftojë një kompjuter apo pajisje inteligjente dhe një klik do të kemi zgjidhje te problemeve tona sëbashku me problemet të burokracise.
