GRATË KANË NEVOJË PËR SHKENCËN DHE SHKENCA KA NEVOJË PËR GRATË
“Ne të gjithë mund të bëjmë pjesën tonë për të shpalosur talentin e madh të pashfrytëzuar të botës sonë – duke filluar me mbushjen e klasave, laboratorëve dhe sallave të këshillit me gra shkencëtare” – Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, António Guterres
Nga Ph.D. MARSELA ROBO
Sot është 11 Shkurt – Dita Ndërkombëtare e Grave dhe Vajzave në Shkencë. Kjo ditë është një mundësi për t’i kujtuar vetes se nevojiten përpjekje të mëtejshme për të siguruar barazinë gjinore në shkencë, teknologji, inxhinieri dhe matematikë (STEM). Siç nënvizojnë Kombet e Bashkuara, bota duhet të njohë rolin e grave dhe vajzave në shkencë, jo vetëm si përfituese, por edhe si agjente të ndryshimit.
Një qasje e përgjegjshme gjinore ndaj inovacionit, teknologjisë dhe edukimit dixhital mund të rrisë ndërgjegjësimin e grave dhe vajzave në lidhje me të drejtat e tyre dhe angazhimin qytetar. Përparimet në teknologjinë dixhitale ofrojnë mundësi të jashtëzakonshme për të adresuar zhvillimin dhe sfidat humanitare dhe për të arritur Objektivat e Zhvillimit të Qëndrueshëm të Axhendës 2030.
Fatkeqësisht, mundësitë e revolucionit dixhital paraqesin gjithashtu një rrezik të përjetësimit të modeleve ekzistuese të pabarazisë gjinore. Pabarazitë në rritje po bëhen gjithnjë e më të dukshme në kontekstin e aftësive dixhitale dhe aksesit në teknologji, me gratë që mbeten pas si rezultat i kësaj ndarjeje dixhitale gjinore. Prandaj, nevoja për teknologji gjithëpërfshirëse dhe transformuese dhe edukim dixhital është thelbësore për një të ardhme të qëndrueshme.
Barazia gjinore është një vlerë thelbësore dhe një e drejtë njerëzore e njohur botërisht, si dhe një imperativ për mirëqenien, rritjen ekonomike, prosperitetin, qeverisjen e mirë, paqen dhe sigurinë. Të gjithë njerëzit, me gjithë diversitetin e tyre, duhet të jenë të lirë të jetojnë jetën e tyre të zgjedhur, lulëzojnë shoqërisht dhe ekonomikisht, marrin pjesë dhe marrin drejtimin si të barabartë.
Në të gjitha synimet dhe objektivat e Axhendës 2030 për Zhvillim të Qëndrueshëm të Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB, barazia gjinore dhe fuqizimi i grave dhe vajzave konsiderohen si një kontribut vendimtar për zhvillimin ekonomik të botës por edhe për përparimin e shoqërisë në përgjithësi.
Barazia gjinore ka qenë dhe vazhdon të jetë një nga çështjet thelbësore të agjendave ndërkombëtare dhe europiane. Më 14 mars 2011, Komisioni për Statusin e Grave miratoi një raport në sesionin e tij të pesëdhjetë e pestë, me konkluzionet e dakorduara për aksesin dhe pjesëmarrjen e grave dhe vajzave në arsim, trajnim dhe shkencë dhe teknologji, si dhe për promovimin e aksesit të barabartë të grave për punësim të plotë dhe punë të denjë. Më 20 dhjetor 2013, Asambleja e Përgjithshme e OKB miratoi një rezolutë për shkencën, teknologjinë dhe inovacionin për zhvillim, në të cilën pranoi se aksesi i plotë dhe i barabartë në shkencë, teknologji dhe inovacion për gratë dhe vajzat e të gjitha moshave është imperativ për arritjen e gjinisë. barazinë dhe fuqizimin e grave dhe vajzave.
Më 22 dhjetor 2015, Asambleja e Përgjithshme vendosi të vendosë një Ditë Ndërkombëtare vjetore për të njohur rolin kritik që luajnë gratë dhe vajzat në shkencë dhe teknologji, përmes Rezolutës A/RES/70/212.
Me qëllim inkurajimin e pjesëmarrjes së më shumë vajzave dhe grave në fushat e shkencës, teknologjisë, inxhinierisë dhe matematikës, në vitin 2016, OKB shpalli 11 shkurtin si “Ditën Ndërkombëtare të Grave dhe Vajzave në Shkencë”.
Megjithatë, një hendek i rëndësishëm gjinor vazhdon të ekzistojë në të gjitha nivelet e disiplinave të shkencës, teknologjisë, inxhinierisë dhe matematikës (STEM) në të gjithë botën. Edhe pse gratë kanë bërë përparim të jashtëzakonshëm drejt rritjes së pjesëmarrjes së tyre në arsimin e lartë, ato janë ende të nën-përfaqësuara në këto fusha. Shifrat tregojnë se megjithëse nuk ka ndonjë ndryshim domethënës në aftësinë midis djemve dhe vajzave në matematikë dhe shkencë, më pak se 35 % e të diplomuarve në lëndët STEM në mbarë botën janë gra dhe ka edhe më pak në inxhinieri dhe teknologji informacioni. Arsyet e këtij përfaqësimi ende të ulët janë të shumta, por disa janë evidentuar sim ë të përgjithshme dhe thelbësore:
- Vitet e edukimit të hershëm – vajzat kanë më pak përvojë në aktivitete dhe lodra që nxisin një interes për shkencën. Vajzat janë më kritike ndaj aftësive të tyre dhe priren të nënvlerësojnë veten, kështu që mund të mendojnë se nuk janë “mjaft të afta” për të studiuar një lëndë STEM në universitet.
- Zgjedhja e shkollimit – studimet kanë treguar se rezultatet e testeve të vajzave në lëndët shkencore janë po aq të mira sa të djemve. Por duke qenë se shpesh ia dalin mirë edhe në lëndë të tjera, vajzat kanë më shumë zgjedhje kur vendosin se çfarë të studiojnë. Kjo ka një ndikim të dukshëm në zgjedhjen e tyre të ardhshme në punë.
- Hyrja në botën e punës -një faktor tjetër mund të jetë fakti që mendimi për të qenë një nga një pakicë e vogël në një kurs universitar ose në një punë, mund t’i dekurajojë vajzat që të përgatiten për një karrierë në kërkime ose inxhinieri. Ekziston një frikë e zakonshme se nëse je në pakicë, do të vush nga diskriminimi dhe do t’ju duhet të punosh shumë më shumë për të pasur sukses.
Çfarë mund të bëhet për të inkurajuar vajzat që të marrin shkencën si karrierë?
Ka një sërë veprimesh që mund të bëhen për të inkurajuar vajzat të marrin në konsideratë një karrierë në shkencë. Duke filluar nga edukimi i hershëm, prindërit dhe shkollat mund t’i prezantojnë të gjithë fëmijët – djem dhe vajza – me aktivitete dhe lodra që i inkurajojnë ata të ndërtojnë dhe bëjnë gjëra dhe t’i bëjnë të interesuar për të eksploruar botën përreth tyre dhe se si funksionon. Duke vazhduar me shkollimin dhe zgjedhjen e drejtimit profesional, shkollat duhet të inkurajojnë vajzat që studiojnë lëndët STEM apo gra shkencëtare të flasin me nxënësit më të rinj në shkollat e tyre për pasionin e tyre për lëndën e tyre.
Universitetet të aplikojnë politika motivuese dhe nxitëse për pjesëmarrjen e vajzave në profilet tekniko – shkencore. Gjithnjë e më shumë vende pune dhe departamente shkencore po përdorin programe mentorësh për të ndihmuar dhe mbështetur gratë kur ato punojnë në një pakicë. Gratë në role drejtuese shpesh janë shumë të prirura për të ofruar mbështetje për gratë më të reja që hyjnë në fushën e tyre. Gjithashtu, shumë i rëndësishëm është promovimi i shembujve të grave shkencëtare të suksesshme në lajme dhe në media.
Për të qenë të pavarur ekonomikisht, gratë dhe burrat në të gjithë diversitetin e tyre duhet të kenë mundësi të barabarta, qasje të barabartë në punësim, punë të denjë, pagë të barabartë për punë të barabartë. Asnjë vend në botë nuk është në rrugën e duhur për të arritur barazinë gjinore dhe për të fuqizuar të gjitha gratë dhe vajzat, pavarësisht progresit të rëndësishëm në avancimin e të drejtave të grave dhe vajzave ndër vite. Për më tepër, pasojat shëndetësore dhe socio-ekonomike të krizës COVID-19 po prekin në mënyrë disproporcionale gratë dhe vajzat. Duke pranuar se sfidat ndaj barazisë gjinore janë po aq të ndryshme sa edhe kontekstet në të cilat ato shfaqen dhe thirren, edhe Bashkimi Europian (BE) përpiqet të sigurojë dhe forcojë të drejtat ekonomike dhe sociale të grave dhe vajzave. Për të adresuar këtë problem, Bashkimi Europian (BE) ka paraqitur një plan ambicioz veprimi për të promovuar barazinë gjinore dhe fuqizimin e grave përmes të gjitha veprimeve të jashtme të Bashkimit Evropian. Plani i ri i Veprimit i BE-së për Barazinë Gjinore dhe Fuqizimin e Grave në Marrëdhëniet me Jashtë 2020–2025 (GAP III) synon të përshpejtojë përparimin në fuqizimin e grave dhe vajzave dhe të mbrojë përfitimet e arritura në barazinë gjinore gjatë 25 viteve që nga miratimi i Deklaratës së Pekinit dhe Platforma e saj për Veprim.
Sot është 11 Shkurt – Dita Ndërkombëtare e Grave dhe Vajzave në Shkencë. Këtë vit, Dita Ndërkombëtare e Grave dhe Vajzave në Shkencë synon të lidhë komunitetin ndërkombëtar me gratë dhe vajzat në shkencë, duke forcuar lidhjet midis shkencës, politikës dhe shoqërisë për strategjitë e orientuara drejt së ardhmes. Diversiteti në kërkime zgjeron grupin e studiuesve të talentuar, duke sjellë perspektiva të reja, talent dhe kreativitet.
Kjo ditë është një kujtesë se gratë dhe vajzat luajnë një rol kritik në komunitetet e shkencës dhe teknologjisë dhe se pjesëmarrja e tyre duhet të forcohet. Shkenca është shumë gjëra: një studim i fenomeneve natyrore, fizike dhe sociale; një proces për të testuar hipotezat dhe për të nxjerrë përfundime; një udhëtim zbulimi për të kuptuar misteret e shumta të botës. Por ajo që duhet të jetë shkenca është e barabartë, e larmishme dhe gjithëpërfshirëse. Ajo duhet të jetë për të gjithë dhe e hapur për të gjithë, veçanërisht për gratë. Sot, vetëm një në tre studiues është grua, sipas raportit të fundit shkencor të UNESCO- s.
Në arsimin e lartë, gratë përfaqësojnë pak më shumë se 35 % të të diplomuarve në fushat që lidhen me STEM, sipas Institutit të Statistikave të UNESCO-s. Nëse këto pabarazi gjinore janë kaq të theksuara, kjo ndodh sepse ato janë të rrënjosura thellë në shoqëritë tona. Kjo është për shkak të këmbënguljes së stereotipeve dhe paragjykimeve gjinore, të cilat ndonjëherë i bindin vajzat se studimet shkencore nuk janë për to, pavarësisht fuqisë së tyre të jashtëzakonshme.
Në këtë Ditë Ndërkombëtare të Grave dhe Vajzave në Shkencë, le të përsërisim këtë mesazh themelor: gratë kanë nevojë për shkencën dhe shkenca ka nevojë për gratë. Vetëm duke shfrytëzuar të gjitha burimet e njohurive, të gjitha burimet e talenteve, ne mund të zhbllokojmë potencialin e plotë të shkencës dhe të përballemi me sfidat e kohës sonë.
