Dr. Mujë Buçpapaj è nato a Tropojë di Albania nel 1962. Buçpapaj si è laureato presso la Facoltà di Lingua e Letteratura Albanese dell’Università di Tirana (1986). Nel 1991-1992 ha studiato per due anni per sceneggiature di film presso il Kinostudio “Nuova Albania” (Tirana), oggi “Albafilmi” (considerati come studi postmaster), e ha conseguito molte altre qualifiche dello spettro culturale nel paese e all’estero. Mujë Buçpapaj è Dottore di Scienze Letterarie con una tesi sulla sopravvivenza della poesia albanese durante la censura comunista, presso l’Istituto di Linguistica e Letteratura dell’Accademia delle Scienze della Repubblica d’Albania. Buçpapaj è uno dei fondatori del pluralismo politico e della libertà di stampa in Albania (1990) e giornalista per molti anni nei più famosi giornali di Tirana. Attualmente è Direttore del giornale “Nacional”, della Casa Editrice “Nacional” e dell’Istituto di Studi e Progetti Nazionali. Dal 1991 al 2005 è stato co-fondatore e giornalista del primo giornale di opposizione del paese dopo 50 anni di dittatura comunista, “Rinascimento Democratico”, e fondatore del giornale “Tribuna Democratica”. Dal 2005 al 2009 è stato Direttore del Centro Culturale Internazionale di Tirana, mentre dal 2010 al 2014 Direttore dell’Ufficio Albanese dei diritti d’autore a Tirana. Dopo il 2014 e in seguito è stato l’editore della casa editrice “Nacional.” Attualmente Buçpapaj è docente all’Università “Luarasi” a Tirana, dove insegna Scrittura Accademica. Buçpapaj è uno dei più importanti esponenti della poesia albanese contemporanea con il più grande successo nazionale e internazionale, pubblicato rispettivamente in diverse lingue straniere e onorato con diversi prestigiosi premi internazionali dalla Grecia agli Stati Uniti e uno dei più importanti manager culturali del paese. È anche un politico culturale, organizzatore e Presidente di numerose conferenze internazionali tenuti a Tirana per problemi di arte, letteratura e diritto d’autore. Buçpapaj è autore di numerosi libri di letteratura e di studi poetici, ma anche di centinaia di scritti pubblicistici, critiche, saggi, studi tra cui quelli sui problemi regionali, sulla sicurezza nazionale e per la gestione dell’arte nelle condizioni di mercato, sulle politiche – culturali e sulla strategia culturale nazionale. Buçpapaj è riconosciuto come uno dei più importanti opinionisti pubblici sui problemi della transizione albanese, degli sviluppi politici regionali e della democrazia nel suo complesso. Il giornale settimanale “Nacional”, diretto da Buçpapaj ha un tiraggio di 10.000 copie e si distribuisce in parecchi paesi di Balcanio. Attualmente Buçpapaj lavora a Tirana, insieme alla moglie e alle due figlie.
Potete contattarlo ai seguenti recapiti:
E-mail: [email protected]
Mob: +355 6820 74 316
Mentre leggiamo i versi di Mujë Buçpapaj ci troviamo in un’era tanto lontano dal nostro tempo vissuto, quanto contemporaneamente vicina. Con grande maestria, l’autore riporta ai lettori l’oblio di un sereno passato durante l’infanzia nel suo paese nativo Tplan. Descrivendolo alla perfezione, leggendo i versi pieni e ricchi di allegorie, metafore e retoriche il lettore viene invaso da particolari emozioni che lo riportano in un bel prato in mezzo alle novelle spose sullo sfondo del suono del tamburellino, istrumento quasi sconosciuto ai giovani d’oggi. Sullo sfondo di tabloid, i cavalli bianchi completano “il dipinto” di questa lirica quale viene finalizzata da un senso di tristezza per l’abbandono totale del suo paese, una volta così vivace, mentre oggi, le strade e i prati rimangono deserte, senza le novelle fanciulle.
Colpisce molto il modo in cui il poeta Buçpapaj presenta ed esprime ai lettori i versi d’amore e, appunto la perdita di questo grande amore. Percorrendo questi versi con una penna letteralmente fluida, il lettore percepisce e assorbe ritrovandosi interamente in ogni singolo metafora, con le quali l’autore verseggia la stessa melanconia. Ti avevo persa / prima dell’arrivo della tramontana, evidenzia i sentimenti in subbuglio, di un amore forse non corrisposto, quanto una scelta dolorosa e sbagliata con l’altro uomo “narratore di favole.” Ciò mette in chiaro il carattere mendace dell’altro che con inganno la portò via non facendola più ritornare.
Nella poesia “Le porte del mondo” Buçpapaj apre il sipario del mondo in caos, dove “sotto il cielo rotola la preghiera”, metafora assai potente come un pugno di ferro per dare fine alla “guerra nascosta dagli uomini.”
“E la libertà di nuovo fluisce/ come il sangue/ alla grande finestra del mondo” postula ed evoca la grande speranza che forse ancora esiste e non è andata persa. Buçpapaj porta ai lettori, un altro aspetto terrificante e importante nella storia, condivisa dolorosamente e convissuta dai nostri fratelli kosovari: La guerra di Koshare. Arrivando a Tropojë, per quanto inermi, i Martiri di Gjakovarivolgevano il loro sguardo verso la Patria, rinascendo ogni tal volta morivano. Con ciò, l’autore vorrebbe cancellare quel periodo scuro, assai sanguinoso, riportando “vivo” nella memoria chi regalò i suoi miglior anni per tenere sempre alta la bandiera di un paese senza usurpatori di cui barbaramente calpestarono i sogni, i diritti e la dignità di un popolo intero.
LA FINE DI TPLAN
Fu
Campo con ferri di cavallo
Metalli, ai giardini selvaggi
A fine di Tplan
Il ritmo delle fanciulle ballava il tamburellino
Impazienti dalla
Chiamata
Degli alberi che portavano sotto le onde
La pioggia
Nel tempo asciutto d’estate
Sulla strada avvolta dai desideri
Andava il vento del destino
Sopra d’agosto
Per accompagnare le spose luminose
Sulla strada del campo solitario
Senza le ragazze rimaneva il campo
E, tutto il mondo
Calava la notte in campagna
Dei sogni spenti
I cavalli bianchi
Come in luto, sull’albero di salice.
Fermi
Sulle tombe dei nonni
Nitrivano
Fino alla vista della sera
Dove si nascondeva
L’ultimo mazzetto d’erba
Senza il suo aspetto
All’aria densa dei fogli
Si perdevano i giardini.
(Tplani, paese natale del poeta)
CESTI SELVATICI
La stima della perdita era
La tua caduta senza angoli
In quel ruotare degli alberi
Delle foglie
Dove i bambini scuotevano le favole
Dagli occhi d’erba.
I bambini che dormivano
Sulla corteccia
Della quercia
Dalla mezzanotte divorati
Io ti avevo persa
Prima dell’arrivo della tramontana
Quando profondamente ti rannicchiavi
nelle parole scure
Del narratore delle favole
Che via con sé a cena ti portò
E non ti fecce più tornare
Su quel disteso giallastro
Dove le lingue del vento sradicavano
Come corde di cesti
Selvaggi
I TRENI DEL SUD
Andiamo treni
abbandonati
A nessuno scrolleremo le ossa
Dominati
Dal sonno mostruoso
Del sud
Andiamo via lontano
In questa fredda passarella
Della faccia rumorosa
Della città.
O non si muove il tuo schermo
Pesante
Della trasparenza dei campi
Di là altrui
Colui che cantava per il suono
tuo nero
Disegna il cammino sul vetro spaccato
Del respiro dell’uomo
E si perde in solitudine
Portatemi con voi
O treni abbandonati.
Riconciliamo i morti
Che sotto la pioggia piangono.
IO SARÒ LÌ
Senza nessuna voglia ti rialzo
Dominio giallo del cielo
Nell’alfabeto dei bambini di giocattoli
Che nell’aria oscillano
Le dita sottili
Degli alberi
Io ci sarò là
Sulla scura pianura
Dei Morti
Dalla vita di troppo.
LE PORTE DEL MONDO
Respira pesantemente
La Porta del mondo
Della quercia aperta sopra il vento
Dei cimiteri in campagna
Del fiume
Erano i mucchi
Di carta accesa.
Del cielo dei caduti
Della libertà dell’annuncio selvaggio
Degli spiriti
Inspiegabili della vita in parola
E sotto il cielo rotolava
La preghiera
Come nei sogni.
Si cucinava
La guerra nascosta dell’uomo
Della nebbia
Una montagna non ci separa, ma
Né ci unisce
Nel dolore udito
E la libertà di nuovo fluisce
Come il sangue
Alla finestra aperta del mondo.
NOTIZIE DALLA GUERRA DI KOSHARE
Venivano a Tropoja
I soldati uccisi a Koshare
Nella Terra di pace
Dai capelli luminosi
Il deserto disteso
Negli occhi non spenti
Con il volto dalla Patria
Rinascevano
I soldati uccisi sul fronte del Sud
Alla vista della Patria
A Koshare, del Kosovo
I soldati dell’UCK
Tutti caduti secondo la fila
In trincea di terra scoperta
Nei dintorni della città di Gjakova
Fino
Alle colline delle tombe alzate
Sotto la luna di ferite spente.
Qualcuno sarebbe venuto
e avrebbe alzato la bandiera
Sfortunatamente al destino dell’uomo
Fino alla sera
Quando il turno si ripeteva.
(Tropojë, aprile 1999)
DR. MUJË BUÇPAPAJ
Poeti Mujë Buçpapaj ka lindur në Tropojë, në Shqipëri (1962). Ështëdiplomuar në degën Gjuhë dhe Letërsi Shqipe, Universiteti i Tiranës(1986). Në vitet 1991-1992 ka studiuar për dy vjet për skenar të filmitartistik pranë Kinostudios “Shqipëria e Re“ (Tiranë), sot “Albafilmi“ (të konsideruara si studime postmasteriale), si dhe ka kryer shumëkualifikime të tjera të spektrit të kulturës në vend dhe jashtë tij. MujëBuçpapaj është Drejtor i shkencave letrare me një tezë për mbijetesëne poezisë shqipe gjatë censurës komuniste, të mbrojtur pranë Institutittë Gjuhësisë dhe Letersisë të Akademisë së Shkencave të Republikëssë Shqipërisë. Buçpapaj është një nga themeluesit e pluralizmit politikdhe të shtypit të lirë në Shqipëri (1990) dhe gazetar për shumë vjet nëgazetat më të njohura të Tiranës. Aktualisht është drejtues i gazetësNacional, i Shtëpise Botuese “Nacional” dhe Institutit te Studimevedhe Projekteve Nacionale.
Në vitet 1991 – 2005 ka qënë bashkëthemelues dhe gazetar pranëgazetës së parë opozitare në vend pas 50 vjetëve diktaturë komuniste“Rilindja Demokratike” dhe themelues i gazetës “Tribuna Demokratike.” Në vitet 2005 – 2009 ka qënë Drejtor i QendrësNdërkombëtare të Kulturës në Tiranë, ndërsa në vitet 2010 – 2014 Drejtor i Zyrës shqiptare të të drejtave të Autorit, në Tiranë. Pas vitit2014 e në vazhdim është marrë me drejtimin e Botimeve Nacional. Aktualisht është pedagog në Universitetin “Luarasi” në Tiranë ku jeplëndën e Shkrimit Akademik. Buçpapaj është një nga eksponentët mëtë shquar të poezisë bashkëkohore shqiptare me suksesin më të madhkombëtar dhe ndërkombëtar, përkatësisht i botuar në disa gjuhë tëhuaja dhe i nderuar me disa çmime prestigjioze ndërkombëtare ngaGreqia deri në SHBA dhe një nga manaxherët më të spikatur tëkulturës në vend. Ai është gjithashtu hartues i politikave kulturore, organizator dhe drejtues i shumë konferencave ndërkombëtare tëmbajtura në Tiranë për problemet e artit, letërsisë dhe të të drejtave tëautorit. Është autor i shumë librave studimorë për letërsinë dhe atyreme poetikë, por edhe i qindra shkrimeve publicistike, kritikave, esseve, studimeve përfshirë edhe ato për problemet rajonale, sigurinëkombëtare si dhe për manaxhimin e artit në kushtet e tregut, politikatkulturore dhe strategjinë kombëtare të kulturës. Buçpapaj njihet si njënga debatuesit më të fortë publikë për problemet e tranzicionitshqiptar, zhvillimeve politike rajonale, si dhe të demokracisë në tërësi. Është themelues dhe Drejtor i gazetës – revistës së përjavshme“Nacional”, e cila ka një tirazh prej 10.000 kopjesh dhe shitet në disavende në Ballkan. Ai jeton, punon dhe krijon në Tiranë, së bashku me bashkëshorten dhe dy vajzat.
Mund të kontaktoni:
E-mail: [email protected]
Mob: +355 6820 74 316
Teksa lexojmë vargjet e Mujë Buçpapaj, lexuesi gjen vetveten në njëepokë po aq të largët nga koha jonë e përjetuar dikur, aq edhe të afërtnë ditët e sotme. Me shumë mjeshtëri, autori i kthen lexuesit nëdrejtim të kujtimeve të një të kaluare të qetë fëmijërie, në vendin e tijtë lindjes Tplan. Duke e përshkruar në mënyrë të përsosur, teksapërshkon vargjet e pasura plot me alegori, metafora dhe retorikë, lexuesi pushtohet nga emocione të veçanta të cilat i shpien në njëlivadh të bukur mes nuseve të reja, nën ritmin e ahengut të dajreve, instrument pothuajse i panjohur për të rinjtë e sotëm. Në sfondin e kësaj tabloje, kuajt e bardhë plotësojnë “pikturën” e kësaj lirike mjafttë arritur, e cila finalizohet nga një ndjenjë trishtimi për braktisjentotale të vendit të tij, dikur kaq i gjallëruar, kurse sot, rrugët dhelivadhet janë të shkreta, pa vajzat e reja.
Gjatë leximit bie shumë në sy mënyra se si poeti Buçpapaj u paraqetdhe u shpreh lexuesve, vargjet romantike të dashurisë, e gjithashtu tëhumbjes së kësaj dashurie të madhe. Duke i renditur me penë këtovargje, fjalë për fjalë të rrjedhshme, lexuesi percepton dhe përthithduke gjetur sërish dhe tërësisht vetveten, në çdo metaforë, me të cilatautori vjershëron dhe shpreh ndjenjën e trishtimit. “Të kisha humbur / para ardhjes së veriut”, nxjerr në pah ndjenjat e trazuara, të njëdashurie ndoshta pa përgjigje, por edhe të një braktisjeje me një tjetërnjeri “rrëfyesin e përrallave”. Kjo frazë nxjerr në dukje natyrën jo tësinqertë të këtij personi të huaj, i cili me mashtrim e merr dhe nuk e lëtë kthehet më kurrë. Në poezinë “Portat e botës” Buçpapaj hap para lexuesve siparin e globit në kaos, ku “lutja rrokullisej në qiell”, metaforë shumë e fuqishme, pothuaj një grusht hekuri për t’i dhënëfund njëherë e përgjithmonë “luftës së heshtur të njeriut”. “E liria praprrjedh / si gjak / Dritares së hapur të botës” postulon dhe evokonshpresën e madhe që ndoshta ende ekziston dhe nuk ka humbur. Buçpapaj sjell për lexuesit një tjetër aspekt të zymtë dhe tërëndësishëm të historisë, e bashkëndarë dhe e bashkëjetuardhimbshëm me vëllezërit tanë kosovarë: Luftën e Koshares. Mbërriturnë Tropojë, edhe pse të plagosur rëndë, Dëshmorët e Gjakovës e kthenin shikimin drejt Atdheut të tyre duke rilindur sa herë që vdisnin. Me këtë, autori dëshiron të fshijë atë periudhë të errët dhe shumë tëpërgjakshme, duke i risjellë “të gjallë” në kujtesë këto martirë, ata qëdhuruan vitet e tyre më të bukura, për të mbajtur gjithmonë lart e valëvitës flamurin e një kombi pa uzurpatorë, të cilit: ëndrrat, tëdrejtat dhe dinjiteti iu shkelën barbarisht.
FUNDI I TPLANIT
Ish
Fusha me patkonj
Metali, kopshteve të egra
Të fund Tplanit
Kërcente darja ritmin e
Vajzave të paduruara nga
Thirrja
E drurëve që çonin nën valë
Mallin e shiut në kohë
Të thatë të verës
Rrugës së mbështjellë nga dëshirat
Shkonte era e fatit
Sipër Gushtit
Për të përcjellë nuset e ndritshme
Rrugës së fushës së vetmuar
Pa vajzat ngelte fusha, e
Krejt Bota
Binte mbi katund nata e
Ëndrrave të shuara
Kuajt e bardhë
Si për zi, në degë të shelgut
Të ngulur
Mbi varre të gjyshërve
hingëllinin
Deri pamjes së mbrëmbjes
Ku fshihej
Tufa e fundit e barit
Pa pamjen e saj
Ajrit të dendur të fletëve
Humbisnin kopshtet.
(Tplani, fshati i lindjes së poetit)
SHPORTAT E EGRA
Ishte vlerësim i humbjes
Rënja jote e paskaj
Në atë rrotullim të drurëve
Të gjetheve
Ku shkundnin fëmijët përrallat
Prej syve të barit
Fëmijët që flinin
Në lëkurën e
Lisit
Të ngrënë prej mesnatës
Unë të kisha humbur
Përpara ardhjes së veriut
Kur strukeshe thellë në fjalët
E zeza
Të përralltarit
Që të mori me vete në darkë
Dhe s’të ktheu më
Atij rrafshi të verdhë
Ku shkuleshin gjuhët e erës
Si litar shportash
Të egra
TRENAT E JUGUT
Të ikim trena
Të braktisur,
Askujt s’do t’ua tundim eshtrat
E sunduar
Nga gjumi i përbindshëm
Jugor
Të ikim larg
Në këtë parakalim të ftohtë
Të fytyrës së zëshme
Të qytetit.
Apo s’luan ekrani yt
I rëndë
I transparencës së fushave
Atje tej
Ai që këndonte për tingullin
Tënd të zi
Vizaton ecjen në xhamin e thyer
Të frymës së njeriut
Dhe humb në vetmi
Më merrni me vete
O trena të braktisur
Të pajtojmë të vdekurit
Që qajnë nën shi.
UNË DO TË JEM ATJE
Pa asnjë dëshirë të ngrej
Zotërim i verdhë i qiellit
Në alfabetin e fëmijëve të lodrave
Që tundin në ajër
Gishtrinjtë e hollë të
Pemëve.
Unë do të jem atje
Në rrafshin e zi
Të të vdekurve
Nga jeta e tepërt
PORTAT E BOTËS
Merr frymë rëndë
Porta e botës
E lisit të hapur sipër erës
Varrezave në katund
Të lumit
Ishin pirgjet
Prej letre të ndezur
Qiellit të të rënëve
Të lirisë së kumtit të egër
Të shpirtrave
Të pashpjeguar të jetës në fjalë
E nën qiell rrokullisej
Lutja
Si nëpër ëndërr
Gatuhej
Lufta e fshehur e njeriut
Të mjegullës
Një mal s’na ndan, por
As na bashkon
Në dhimbjen e dëgjuar
E liria prapë rrjedh
Si gjak
Ditares së hapur të botës.
LAJME NGA LUFTA E KOSHARES
Vinin në Tropojë
Ushtarët e vrarë në Koshare
Tokës së paqës
Për flokësh ndezur
Shkretëtira e rrafshtë e
Syve të pashuar
Me veshtrim nga atdheu
Rilindnin
Ushtarët e vrarë në frontin e Jugut
Pamjes së Atdheut
Në Koshare të Kosovës
Ushtarët e UÇK
Të gjithë të rënë sipas radhës
Transhesë së dheut të zbuluar
Për rreth qytetit të Gjakovës
Deri
Kodrave të varreve të ngritura
Nën hënë plagësh të shuara.
Dikush do të vinte të ngrinte flamurin
Për fat të shaur të njeriut
Deri në mbrëmbje
Kur radha përsëritej.
(Tropojë, prill 1999)
Përgatiti dhe përktheu Angela Kosta Akademike, shkrimtare, poete, eseiste, kritike letrare, redaktore, promovuese, gazetare
Preparato e tradotto in italiano da Angela Kosta Accademica scrittrice, poetessa, saggista, critica letteraria, redattrice, traduttrice, giornalista
