Nga Llazar Syziu
Procesi i integrimit europian ka qenë dhe mbetet një nga aspiratat më të mëdha politike, ekonomike dhe kulturore për të dyja shoqëritë: atë shqiptare dhe atë kosovare. Rruga drejt Bashkimit Europian (BE) është e mbushur me sfida, por edhe me shpresa. Në këtë kontekst, është thelbësore të analizohet jo vetëm se çfarë presin shoqëritë shqiptare dhe kosovare nga BE-ja, por edhe se çfarë pret BE-ja nga këto dy vende. Ky raport nuk është institucional; ai pasqyron marrëdhëniet historike, zhvillimet politike dhe kapacitetet sociale të dy vendeve në lidhje me një projekt të përbashkët europian. Pikat e përbashkëta janë të shumta, por ekzistojnë edhe kundërshti që ngadalësojnë përparimin.
Pritshmëritë e shoqërisë shqiptare ndaj Komunitetit Europian. Shoqëria shqiptare e ka parë BE-në si një horizont të sigurisë, zhvillimit dhe mirëqenies. Pas viteve ’90, integrimi europian është konsideruar një strategji jetike për të konsoliduar demokracinë, për të luftuar korrupsionin dhe për të zhvilluar ekonominë. Pritshmëritë më të rëndësishme përfshijnë:
Përmirësim i kushteve ekonomike dhe sociale, përmes qasjes në fondet europiane dhe rritjes së investimeve.
Garanci për sundimin e ligjit dhe një sistem drejtësie të paanshëm, nën ndikimin e standardeve të BE-së.
Lëvizje e lirë në hapësirën Schengen, e cila ka një rëndësi të veçantë për rininë dhe fuqinë punëtore.
Përfshirje kulturore dhe arsimore në projektet europiane si Erasmus+, Horizon Europe etj.
Pritshmëritë e shoqërisë kosovare ndaj Komunitetit Europian. Për Kosovën, BE-ja është jo vetëm një model zhvillimi, por edhe një mbështetës i fuqishëm për shtetformim dhe njohje ndërkombëtare. Pritshmëritë përfshijnë:
Liberalizimin e vizave, si një simbol i trajtimit të barabartë me qytetarët e tjerë të rajonit.
Përkrahje politike për njohjen ndërkombëtare, përmes pranimit në mekanizma ndërkombëtarë dhe dialogut me Serbinë.
Mbështetje për ndërtimin e institucioneve demokratike dhe luftën kundër korrupsionit.
Perspektivë konkrete për anëtarësim, si mënyrë për të forcuar sovranitetin dhe integritetin territorial.
Pritshmëritë e Komunitetit Europian ndaj shoqërisë shqiptare dhe kosovare. Nga ana tjetër, BE-ja nuk vepron vetëm si një “donator i madh” apo “hapësirë ëndrrash”, por si një entitet që kërkon standarde të qarta:
Zbatimi i sundimit të ligjit dhe reformave të thella në drejtësi.
Lufta kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, e cila shihet si thelbësore për stabilitetin e brendshëm.
Stabilitet politik dhe dialog i brendshëm institucional, pa polarizime të forta që dëmtojnë funksionimin demokratik.
Për Kosovën specifikisht: dialog konstruktiv me Serbinë dhe përmbushje të marrëveshjeve ndërkombëtare.
2 / 2
Zhvillim ekonomik të qëndrueshëm dhe mbrojtje të të drejtave të njeriut, me theks të veçantë në të drejtat e pakicave.
Pikat e përbashkëta mes dy shoqërive dhe BE-së:
Synimi për integrim të plotë në BE – një vizion i përbashkët për të ardhmen.
Vlerësimi i lirisë, demokracisë dhe zhvillimit ekonomik si mjete për përmirësimin e jetës së qytetarëve.
Bashkëpunimi rajonal si çelës për paqen dhe stabilitetin, ku BE ka rol ndërmjetësues e nxitës.
Aspirata për modernizim të institucioneve dhe përmirësim të cilësisë së jetës.
Kundërshti dhe sfida të përbashkëta. Përkundër vullnetit të mirë dhe pritshmërive reciproke, ekzistojnë disa kundërshti reale:
Mungesa e përparimit të shpejtë nga BE-ja, sidomos në rastin e Kosovës, e cila ndjehet e lënë pas krahasuar me vendet e tjera të rajonit.
Perceptimi i standardeve të dyfishta, ku disa vende marrin trajtim më të favorshëm se të tjerët.
Rezistencë e brendshme politike në Shqipëri dhe Kosovë, që vonon reformat thelbësore.
Vonesat në liberalizimin e vizave për Kosovën, pavarësisht përmbushjes së kushteve teknike.
Mungesë konsensusi në BE për statusin e Kosovës, gjë që kufizon avancimin e saj në procesin e integrimit.
Përfundimisht: Marrëdhënia ndërmjet shoqërisë shqiptare, asaj kosovare dhe Komunitetit Europian është një marrëdhënie me potencial të lartë, por që kërkon angazhim të dyanshëm. BE duhet të ruajë kredibilitetin e saj në rajon përmes një angazhimi më të vendosur politik, ekonomik dhe institucional. Ndërkohë, shoqëritë shqiptare dhe kosovare duhet të vazhdojnë të ndërtojnë institucione të besueshme dhe të mbajnë të gjallë frymën reformuese.
Pikërisht në këtë frymë, procesi i integrimit nuk duhet parë vetëm si një qëllim për t’u arritur, por si një mjet për transformimin e brendshëm të shoqërisë. Vetëm përmes një dialogu të ndershëm dhe përmbushjeje të ndërsjellë të pritshmërive, kjo marrëdhënie mund të përmbushë potencialin e saj të plotë.
Në të vërtetë fëmijëve kjo marrëdhënie reciproke do t’u dukej si përralla e babait, i cili ju le amanet djemëve me përvojë të pakët për jetën, se duhet që të punojnë tokën sa më thellë të jetë e mundur, për të gjetur pasurinë, te cilën ai jua ka fshehur aty!
