Nga Prof. Dr. Dr. Halil Krasniqi, expert i shëndetësisë
Lidhja midis politikës dhe shëndetit është e ngushtë dhe e ndërlikuar, pasi vendimet politike ndikojnë drejtpërdrejt dhe tërthorazi kushtet shëndetësore dhe mirëqenien e popullsive. Këtu janë disa fusha kryesore ku politika dhe shëndeti janë të ndërlidhura:
- Politikat shëndetësore dhe sistemet shëndetësore
Vendimet politike formësojnë strukturën dhe funksionimin e sistemeve shëndetësore. Qeveritë përcaktojnë se si organizohet, financohet dhe rregullohet kujdesi shëndetësor. Kjo përfshin:
• Qasja në kujdesin shëndetësor: Politikat përcaktojnë se kush ka qasje në shërbimet mjekësore, qoftë përmes sistemeve publike apo private.
• Financimi: Shuma e fondeve që investohen në sistemin shëndetësor përcakton cilësinë dhe disponueshmërinë e kujdesit mjekësor. Në vendet me sisteme shëndetësore të financuara mirë, kujdesi shëndetësor është zakonisht më gjithëpërfshirës dhe më lehtësisht i arritshëm.
• Legjislacioni: Ligjet dhe rregulloret përcaktojnë standardet mjekësore, sigurinë e pacientëve, miratimin e barnave dhe programet e vaksinimit. - Politikat sociale dhe pabarazitë shëndetësore
Vendimet politike sociale ndikojnë faktorët socialë të shëndetit, si të ardhurat, arsimi, kushtet e banimit dhe kushtet e punës. Këta faktorë kanë një ndikim të thellë në barazinë e shëndetit.
• Varfëria dhe shëndeti: Njerëzit që jetojnë në varfëri zakonisht kanë më pak qasje në shërbimet shëndetësore, përballen me probleme më të mëdha mjedisore dhe kushte më të këqija jetese, gjë që çon në përkeqësim të shëndetit.
• Arsimi: Politikat arsimore luajnë një rol të rëndësishëm në promovimin e shëndetit, pasi njerëzit më të arsimuar priren të marrin vendime më të shëndetshme dhe kanë më shumë qasje në informacion për kujdesin shëndetësor. - Promovimi i shëndetit dhe parandalimi
Politikat mund të ndikojnë në masë të madhe promovimin e shëndetit dhe masat parandaluese përmes fushatave publike për ushqyerje të shëndetshme, aktivitet fizik ose shmangien e substancave të dëmshme. Disa masa konkrete përfshijnë:
• Parandalimi i duhanit dhe alkoolit: Masa si taksat më të larta për cigaret dhe alkoolin, ndalimi i reklamave dhe fushatat e ndërgjegjësimit publik mund të ulin konsumimin dhe të mbrojnë popullsinë nga dëmet shëndetësore.
• Politikat ushqimore: Rregulloret për etiketimin e ushqimeve, subvencionet për ushqime të shëndetshme dhe rregullat për ushqimin në shkolla janë shembuj se si politikat mund të ndikojnë në sjelljet ushqyese të popullsisë. - Politikat mjedisore dhe shëndeti publik
Vendimet politike në fushën e politikave mjedisore ndikojnë drejtpërdrejt në shëndetin publik. Faktorë si cilësia e ajrit, pastërtia e ujit, menaxhimi i mbetjeve dhe ndryshimet klimatike lidhen ngushtë me rreziqet shëndetësore.
• Ndotja e ajrit: Masat politike për rregullimin e emisioneve nga industria, transporti dhe prodhimi i energjisë mund të përmirësojnë cilësinë e ajrit dhe të zvogëlojnë rrezikun e sëmundjeve të frymëmarrjes dhe problemeve kardiovaskulare. Ky problem është dominues në kryeqytetin e Kosovës.
• Ndryshimet klimatike: Politikat klimatike kanë ndikime të mëdha në shëndet, pasi ngjarjet ekstreme të motit, rritja e temperaturave dhe ndryshimet në modelet e sëmundjeve (si malaria ose dengue) rrisin rreziqet shëndetësore. - Siguria shëndetësore dhe pandemitë
Vendimet politike janë thelbësore për përgatitjen dhe reagimin ndaj krizave shëndetësore si pandemitë. Drejtimi politik dhe bashkëpunimi ndërkombëtar janë vendimtarë për parandalimin e përhapjes së sëmundjeve si COVID-19.
• Menaxhimi i krizave: Vendimet politike për bllokime, programet e vaksinimit, strategjitë e testimit dhe sigurimin e burimeve shëndetësore mund të ndikojnë në shkallën e pandemisë dhe efektet e saj në popullatë.
• Politikat globale të shëndetit: Organizata ndërkombëtare si OBSH-ja punojnë me qeveritë për të menaxhuar krizat shëndetësore globale. Negociatat politike dhe bashkëpunimi janë të nevojshme për të trajtuar me efektshmëri emergjencat shëndetësore. - Politikat e tregut të punës dhe shëndeti
Politikat e tregut të punës dhe të punësimit kanë ndikim të drejtpërdrejtë në shëndetin fizik dhe mendor të njerëzve. Kushtet e punës, pagat, oraret e punës dhe ligjet për sigurinë në punë ndikojnë në shëndetin e punonjësve.
• Siguria në punë: Vendimet politike që rregullojnë kushtet e punës, si standardet e sigurisë në punë dhe rregullat për pushimet, mund të zvogëlojnë rrezikun e aksidenteve në punë dhe sëmundjeve të lidhura me punën.
• Burnout dhe shëndeti mendor: Modelet fleksibile të punës, rregullat për pushimet dhe mbrojtja nga mbingarkesa janë mjete politike për të mbështetur shëndetin mendor të punonjësve. - Shëndeti dhe politika ndërkombëtare
Politika globale ndikon në shëndet përmes bashkëpunimit ndërkombëtar, marrëveshjeve tregtare dhe shpërndarjes së burimeve mjekësore. Paqëndrueshmëria politike, konfliktet dhe luftërat kanë pasoja katastrofike në sistemet shëndetësore dhe qasjen në kujdesin mjekësor.
Në përgjithësi, lidhja e ngushtë midis politikës dhe shëndetit tregon se vendimet politike kanë ndikime të thella në shëndetin e njerëzve, qoftë përmes ndërtimit të sistemeve të forta shëndetësore, luftimit të pabarazive ose promovimit të kushteve të shëndetshme të jetesës.
