Nga Enver Bytyçi
Kur ish-kryeministri i Serbisë, Vladan Gjorgjeviç, shkroi dhe botoi në vitin 1913 veprën e tij “Shqipëria dhe Fuqitë e Mëdha”, ku i paraqet shqiptarët si njerëz me bisht, të cilët ngjiten pemëve si majmunë dhe ushqehen ende si ne rendin primitiv me frutat e pemëve të egra. Madje i quante lëkurkuqë të një rrace jashtëtokësorësh, “prej të cilëve Europa duhej të të kishte frikë”. E bënte këtë në momentin vendimtar për shtetforimin e Shqipërisë, ndaj dhe kishte si qëllim kryesor t’u mohonte shqiptarëve të drejtën e shtetformimit! Asokohe e gjithmonë Serbia ka përdorur këtë fyerje të madhe për t’i ndarë shqiptarët nga Europa dhe Perendimi e për t’i lënë ata në mëshirën e fatit, një popull e një komb pa identitet, pa histori, pa gjuhë, pa kulturë, pa traditë sociale e shtetformuese!
E kam lexuar këtë vepër dhe çuditesha se si një punim i tillë kishte marrë statusin e një studimi antropologjik, për t’u përkthyer më pas në disa gjuhë të huaja e për të zënë vend në të gjitha bibliotekat e Perendimit, në universitete, në institute, në bibliotekat private e kudo, duke krijuar tek të huajt kontaktin e parë “të ufove shqiptarë me botën e civilizuar”! Por nuk shprehja habi se një ish-kryeministër i Serbisë kishte marrë përsipër që përmes një vepre të tillë të denigronte deri në racizëm kombin shqiptar, me qëllim që të ndalej shtetformimi në hapësirën e tij.
Surpriza vjen tani, mbas më shumë se një shekulli. Jo nga Beogradi, por nga vetë shqiptarët, nga Prishtina. KTV e Kosovës jep prej kohësh një shou tyeleviziv të titulluar “O sa mirë”! Në edicionin e 104 të këtij shou vjen në skenë një pasazh kur një aktore futet në klasën e mësimit dhe ankohet tek mësuesja për dy shoqet e saj të dhomës. Njëra prej tyre quhet Xhbane dhe regjizori e ka përcaktuar si një vajzë tropojane.
Vajza që ankohet bën këtë dialog me mësuesen:
…Unë nuk muj me flejt me ato të dyja…njëra endet tan natën jerëm, tjetra e bën objektin (m.. tin) në dhomë…ë
Ndërsa mësuesja, Jana Hajdari, thotë: “Ah e ke fjalen per Xhbanen? Dëgjo shpirt, e di kur duhet të bëhesh merak ti për atë? Kur ta shohësh Xhbanen duke akorduar një violinë ose, mos o zot, duke kënduar një arje. Po, këto, këto që thua ti Xhbanja i ka në gjak shpirt! Ajo ka lindur në shpellë! Ajo lufton me ariun, me ujkun! Ajo bën zjarr me ashkla, çan gurët, han telat me dhëmbë…”!!!
Një dialog si ky, edhe pse në sens humori, në fakt nuk i le asgjë mangut akuzave, përbuzjes, fyerjes që Vladan Gjorgjeviç u bën shqiptarëve, përveçse në këtë dialog nuk flitet për shqiptarët në tërësi, veçse për një krahinë të Shqipërisë së Veriut. Edhe Gkorgjeviç “studimin e tij e shtrin deri në Dibër. Por në rastin e tij kjo fyerje ka marrë nofkën racizëm serb kundër shqiptarëve. Ndërsa në rastin e “O sa mirë”!, është vështirë çfarë emri mund ‘ti vemë?! Fatkeqësisht kjo ndodh në një ekran televiziv me shikues të shumtë në Prishtinën e shumëvuajtur nga racizmi, ksenofobia dhe diskriminimi! Ndodh në kryeqytetin e patriotizmit të shqiptarëve, në njërën prej tri kryeqendrave të kulturës shtetformuese të shqiptarëve! Ndodh në fillimin e shekullit të XXI dhe jo në fillimin e shekullit të XX!
Po nuk ndodh një fyerje dhe ndarje e tillë vetëm në Prishtinë. Mund të jesh njeriu më i sukseshëm në art, në kulturë, në letërsi, në veprimtarinë sociale, në fushën akademike, madje përtej kufijve të Shqipërisë, por sipas shumë shqiptarëve dhe nëse je gjeni, po je nga Veriu, “nuk di të bësh shtet”, “nuk di të qeverisësh”, “je i prapambetur”, “je arkaik, alpin, malok i trashë…”! Kjo paranojë që lidhet kryesisht me pushtetin dhe për këtë arësye hidhet në shoun homoristik, vjen në skenë, sepse përdoruesi i kësaj skeme është i palumtur, ndjehet i kërcënuar, e njëkohësisht bëhet i pamëshirshëm në mjetet që zgjedh për denigrimin kolektiv të atyre “që e kërcënojnë” në mbretërinë e pushtetit të tij. Nisur nga një premisë e tillë vijnë e shfaqen epitete fyese të vazhdueshme. Më të përdorshmet janë fjalët e përzgjedhura me metodën e djallit si “malok” (Noli), ose “alpin” (Rama), ose arkaikë (Nano). Maloku, alpini arkaiku, gega janë gjithnjë njerëz “me bisht”, që luftojnë “me ariun e me ujkun, bëjnë zjarr me ashkla, çajnë gurët, hanë telat me dhëmbë…”!!! Kësisoj përgjatë e pas një shekulli i shohim ende bashkë sllavët antishqiptarë dhe shqiptarët e etur për pushtet!
Ndaj “malokët” përshkruhen si një “rracë primitive”, e cila nuk di e nuk mund “të bëjë shtet”! Refreni i kohës së sotme është “Në bëjmë shteeet”! Antiteza është e lexueshme: “Ata për një muaj do të rikthejnë rrëmujën, nëse fitojnë zgjedhjet”! (Nëse do të merrnin pjesë në zgjedhje!
Ky soj politikanësh e krijuesish ksenofobë, megjithëse deri në mbrëmjen e 24 marsit 1999 ishin kundër shkëputjes së Kosovës nga Serbia, u shndrruan brenda natës në të kundërtën e vet. U bënë lavdiplotit e çlirimit të Kosovës nga Serbia. Ndërsa sot janë aktorët më të mëdhenj të projektit të krijimit të Jugosllavisë së re, me Shqipërinë në përbërje të saj. Ky soj politikanësh dhe intelektualësh dallkaukë ka ardhur deri në këtë gjendje me dy mjete: Me demagogjinë e propagandës se “di të bëjë shtet”! Dhe me përdorimin e mjeteve të dhunshme e përçarjes kombëtare, si forma më dobiprurëse për marrjen dhe sundimin e gjatë të pushtetit të tyre! Fatkeqësisht ky soj politikanësh, krijuesish e intelektualësh vihen me inferioritet në bashin e “Odës së Burrave të Kosovës”?! Ndërkaq shou televiziv “O sa mirë” nuk është tjetër veçse shprehje e këtij inferioriteti në favor të antishqiptarëve të shndërruar në nacionalistë të thekur, me qëllim mashtrimin dhe tërheqjen e disa prej elitës së Kosovës në projektet e veta hileqare të Jugosllavisë së Re!
Nëse vemë re me vëmendje këto lidhje e ndikime, atëherë do të shohim se fryma enveriste dhe fryma jugosllaviste bashkëpunojnë me zell e mjeshtri të paparë midis tyre. Produkt i kësaj fryme është linçimi i atyre që kundërshtojnë këto dy rryma në Shqipëri e në Kosovë. Këta kundërshtarë janë tashmë në rolin e atyre personazheve që Vladan Gjorgjeviç i vinte në lojë dhe i fyente ethshëm në vtin 1913. Shqiptarët nuk fyhen më aq shumë prej Beogradit, sa fatkeqësisht prej enveristëve në Tiranë dhe titistëve në Prishtinë. Enveristë e titistë janë bërë bashkë për të promovuar Titon e sotëm, Aleksandër Vuçiç dhe bashkë me të për të realizuar projektin euro-rus të krijimit të Jugosllavisë së Re. Qëllimi është i njëjtë: Pushteti dhe përdorimi I tij për pasuri, lakmi, makutëri, e harbutëri!
Por kjo gjendje e trashëguar nga serbët dhe e rinovuar në kohët e sotme në një formë tjetër nga shqiptarët enveristë e titistë, ka krijuar një situatë ndarjesh dhe vuajtjesh të qarta patologjike. Nëse do ta lejojmë këtë sëmundje të egos së pushtetit që të thellojë më tej ndarjen, urrejtjen dhe egërsinë përçmuese midis shqiptarëve, do të duhet të përgatitemi për të përballuar një gjendje pakënaqësie e cila për pak mund të shndërrohet në konflikt.
