Il poeta Alessandro Russo è nato il 26 luglio 1979 a Castellammare di Stabia (Napoli).
Alessandro Russo ha pubblicato la sua prima silloge poetica “Sono Angelica e sfilo col vento” nel 2016 (Cicorivolta Edizioni), con cui ha vinto nel 2019 il Premio Letteratura dell’Istituto Italiano di Cultura di Napoli. Con la poesia Napoli metropolitana ha vinto il Premio Decumani nel 2018. Nel 2020, con la silloge inedita “Voci Riflesse” è arrivato e secondo al Premio Città di Arcore e terzo al Premio Nika Georgievna Turbina. Nello stesso anno, con la poesia L’intruso ha vinto il Premio Il Sublime dell’Ass. Culturale Mondo Fluttuante di Sanremo.
Con il suo nuovo libro di poesie “Finché il sangue non ci separi” (Leonida Edizioni, 2022), presentato al Salone Internazionale del Libro di Torino, al Festival di Venosa “Borgo d’Autore”, allo “Xenia Book Fair” di Reggio Calabria e prossimamente al “Dima Book Festival” di Roma Ha vinto il Premio Rosmini, il Premio Ithan Show Award dell’Ass. Accademia degli Artisti, si è classificato secondo al Premio di Poesia e Narrativa Alda Merini e al Premio Persephone, terzo al Premio Antica Pyrgos, ha ricevuto la menzione d’onore al Premio Le Grazie, Porto Venere, La Baia dell’Arte e la menzione speciale al Premio Assosinderesi Awards, al Premio Dostoevskij, al Premio Litterae Fiorentinae, al Premio Samnium e al Premio Astrolabio. È stato candidato al Premio Strega Poesia 2023.
Dal 2022, Alessandro Russo fa parte della giuria del Premio “Decumani” e dal 2023, della giuria del Premio “La Settimana dello Scrittore”. Dal 29 settembre 2023 condurrà insieme alla poetessa Elvira Scognamiglio, la rassegna poetica “Chiamalapoesia” presso la “Libreria Libertà” di Torre Annunziata, in provincia di Napoli, dove ospiterà con un appuntamento mensile sia poeti affermati che poeti alla loro prima pubblicazione. Dalla prossima primavera condurrà un’altra rassegna poetica, patrocinata dal Comune di Positano, che prevede tre esibizioni all’aperto, con reading poetici e interviste da tre piazze della splendida perla della costiera amalfitana. Conosciamolo meglio il poeta Alessandro Russo…
Angela Kosta: Quando è nata la tua passione per la poesia e cosa rappresenta per te?
Alessandro Russo:
Potrei dire con una battuta che Poesia (è bello chiamarla per nome) mi ha rapito fin dal “mio arrivo”, magari approfittando di un attimo di distrazione dell’ostetrica. Ma a parte gli scherzi, anche se ovviamente non saprei individuare un momento preciso, ricordo ancora con piacere quando la maestra ci leggeva le poesie che avremmo poi dovuto imparare a memoria, e qualche anno dopo, alle medie e poi soprattutto al liceo, i primi abbozzi di versi, ispirandomi ai grandi del passato.
Oggi la vivo come una necessità che risponde a una funzione fisiologica del mio andare avanti: prima mi riempie di lei, quando arriva, e poi mi permette di liberarmi mentre danzo con lei sulla pagina bianca, sapendo di dover scrivere in fretta prima che possa andare via, come dico in: “La chiamo Poesia”:
Mi basta poco / per adeguarmi a quello che dice,
e quando succede, / lei sa che la stavo aspettando / a mente aperta,
come vuole lei, / perché possa entrare / e uscire a suo piacimento,
mentre io sto lì / a fissare i suoi movimenti
con le parole /che arrivano e vanno / veloci: non posso distrarmi,
perché lei non vuole ripetersi, / e quando va via, lo fa
come se non dovesse / tornare più.
Ma la necessità della poesia va oltre il mio sentire: senza andare a rivangare gli strali lanciati prima da Platone e in epoca più recente da Hegel (quelli che hanno affrontato la questione in maniera organica), sono convinto che la poesia sia la speranza della parola, quasi una scuola di resistenza contro l’imbarbarimento del discorso. Rappresenta anche un’opportunità, l’opportunità che la parola ha di lasciare le cose alla loro molteplicità, proiettandole in un caleidoscopio dove ogni nuova figura si differenzia dalle altre solo per delle sfumature, che indicano le possibilità ma inevitabilmente anche la distanza che sempre resta fra la cosa e la parola. Non ha la presunzione del linguaggio argomentativo (tipico del metodo tecnico-scientifico) di attaccarsi alla cosa, di esaurirla: si tiene alla giusta distanza, la rispetta perché comprende che la cosa è sfuggente e può prestarsi a più interpretazioni. Inoltre, la necessità della poesia è da ricercare nella sua capacità di mostrare l’abisso della parola, la sua radice che non si esaurisce, che offre sempre un rimando ad altro (come fa la grande poesia), e fa questo, non pretendendo di informare, ma semplicemente comunicando, indicando un’altra via, quindi una possibilità:
Lo so che le piace cambiare, / perché non cerca la verità
nonostante dica tutto / quello che ogni tempo ha / a disposizione,
e lo fa a parole sue / o che diventano sue:
le sue figlie naturali di oggi / saranno domani / figlie adottive di tutti,
e insieme sfileranno / sulla pagina bianca,
sempre un passo avanti / a scandire le voci del mondo.
Angela Kosta:
Quali sono i tuoi modelli letterari?
Alessandro Russo:
Potrei elencarne tanti, ma quelli che non posso non indicare sono Dante (prima di tutti, e non potrebbe essere altrimenti), i grandi dell’antichità a partire da Omero, Saffo, solo per citarne alcuni, la tragedia di Eschilo, Sofocle ed Euripide, passando poi al mondo latino con Ovidio, Virgilio, Orazio, Catullo e tanti altri. Facendo un lungo salto in avanti, e stringendo il campo a pochi nomi, direi Shakespeare, Milton, Byron, Baudelaire, Rimbaud, Apollinaire, Kavafis, Dino Campana, Rilke, Pessoa, T.S. Eliot, Pavese, Ungaretti, Montale, Hikmet, Pasolini, per arrivare a Raboni, Szymborska e Alda Merini. Chiuderei con la Bibbia e in particolare con l’Antico Testamento (bellissimo il Cantico dei Cantici).
Angela Kosta: Oggigiorno la poesia si legge poco. Perché, secondo Lei?
Alessandro Russo
Riallacciandomi a quanto accennato nella prima risposta, il bisogno di accedere alle “cose alte” che un tempo veniva soddisfatto dalla poesia, in epoca moderna viene soddisfatto da altre forme di sapere. Oggigiorno si è arrivati a dare una spiegazione pressoché a tutto, e il linguaggio che la scienza e la tecnica usano è diventato uno strumento che vuole informare, come a riempire dei contenitori che si presume siano vuoti. Ma noi non siamo così, e dobbiamo prendere consapevolezza di ciò, puntando a entrare in contatto col prossimo attraverso un approccio più empatico che può avvenire nella forma della comunicazione: a mio avviso la poesia è la vera regina di tale regno e in quanto tale va promossa e sostenuta.
SU ASSI DISEGUALI
Non abbiamo più niente a cui aggrapparci.
L’avventura ugualmente amara e incantata di Cristo,
annunciata da un’eccezione che fu destino
e magnificata da sipari di porpora
sul palco tremendo del Calvario,
oramai perde i colori e cade.
Anche le sue parabole si abbassano,
servendo nel nido carnale
di egoismo, e diventano maschere
che s’invertono al morso del tornaconto
e poi, voltando lo sguardo, si nascondono alla compassione.
Ma ancora sono in molti che cantano il dio redentore;
chi per abitudine dei padri,
chi perché si rifiuta di accettare che la vita, il più forte dei vizi,
ci conduca a doverla congedare,
chi ancora, per provare a sciogliere le macchie.
E continuano a vigilare i sensali della fede,
che dopo aver raschiato per secoli i testi delle scritture sacre
ci confezionano una vulgata della rendita umana,
manoscritta – una volta e per sempre
col sangue degli ultimi.
Forse tutti quanti, però,
abbiamo escluso o non abbiamo mai desiderato
che Gesù, violento nel riempire di se stesso
ma delicato nel doversi vergognare del seme di Giuseppe,
a braccia aperte sulla Croce,
non potesse piangere il dolore
per quelli che restavano.
OSSIMORI DI CIELO
È come una nuvola
che va via, la più grande,
ma io sono fermo
e posso rincorrerla
solo con gli occhi.
Ora vedo vuoto
un cielo che si fa terso,
e vorrei solo
che piovesse
la stessa acqua di prima
MIA SARTA… MADRE MIA
Sorridi ai pensieri
quando arrivano nudi,
ne misuri le forme
e decidi il vestito
che più gli si addice,
cucendo parole
che li possano dire
senza ingessarli
senza costringerli
ad alzarsi in punta di piedi
per allungare
qualche bassa ragione.
LE CURVE DEGLI OCCHI
Dopo un momento sapevo
che avrei voluto ancora i tuoi occhi
fissi nei miei, a riempirmeli,
a farmeli belli.
Fermai tutto, formai tutte le scale
che salivano di corsa
gli incanti dell’aspettazione,
e su ogni gradino, e a ogni giro di rampa
c’era un pensiero di noi
che arrivava o tornava.
Non vedevo altro, oltre, sopra o sotto
i tuoi occhi, e pensai
che tutti avrebbero dovuto guardarli.
Sapevo anche che le scale possono scendere
e che quegli stessi occhi potevano far male,
ma non immaginavo che poi, anche io
avrei potuto guardare con gli stessi occhi,
guardarti con gli stessi occhi.
Poeti Alessandro Russo lindi më 26 korrik 1979 në Castellammare di Stabia (Napoli).
Alessandro Russo botoi antologjinë e tij të parë poetike “Unë jam Angelica dhe paradë me erën” në vitin 2016 (CicorivoltaEdizioni), me të cilën fitoi edhe Çmimin e Letërsisë të InstitutitKulturor Italian të Napolit (2019). Me poemën “Napoli Metropol” fitoi Çmimin “Decumani” në vitin 2018. Në vitin 2020, me antologjinë e pabotuar “Zëra Reflektuese” fitoi Çmimin e dytë nëCittà të Arcores, e gjithashtu u vlerësua me Çmimin e rtetë “NikaGeorgievna Turbina”. Në të njëjtin vit, me poemën “Ndërhyrësi” fitoi Çmimin e dytë Sublim nga Shoqata “Bota KulturoreFluturuese e Sanremos”.
Me librin e tij të ri me poezi “Derisa gjaku të mos na ndajë” (Leonida Edizioni – 2022), u prezantua në: Panairin Ndërkombëtartë Librit të Torinos, në Festivalin Venosa “Borgo d’Autore”, në”Panairin e Librit Xenia” në Reggio Calabria dhe së shpejti do tëprezantohet në “Dima Book Festival” në Romë. Alessandro Russo ka fituar gjithashtu: Çmimin Rosmini, Çmimin Ithan Show tëShoqatës “Akademia e Artistëve”. Ai u rendit edhe i dyti nëÇmimin “Alda Merini për Poezinë dhe Fiction” si edhe me Çmimin Persephone; u rendita i treti me Çmimin “Antica Pyrgos”; mori Çmimin e Nderit “Le Grazie” në Porto Venere – La Baia dell’Arte; është vlerësuar me Vlerësimin Special në Çmimet Assosinderesi, Çmimin Dostoevskij, Çmimin Litterae Fiorentinae, Çmimin Samnium dhe Çmimin Astrolabio. Poeti në fjalë u nominua gjithashtu me Çmimin e “Poezisë Shtriga” (2023). Qënga viti 2022, Alessandro Russo është pjesë e Jurisë së Çmimit”Decumani” dhe që nga viti 2023 bën pjesë në Jurinë e Çmimit”Java e Shkrimtarit”. Në datën 29 shtator 2023 ai do të paraqesë, së bashku me poeten Elvira Scognamiglio, recensionin poetik”Chiamalapoesia – Thirrpoezinë” në Librarinë Libertà, në Torre Annunziata (Napoli), ku do të presë poete dhe poetë të njohur me botimin e tyre të parë në një takim mujor secili. Në pranverën e ardhshme Russo do të paraqesë një tjetër Festival poetik, tësponsorizuar nga Bashkia Positano, i cili përfshin tre shfaqje nënatyrë të hapur me lexime poetike dhe intervista nga tre sheshe tëperlës së mrekullueshme të bregdetit Amalfi.
Ta njohim më nga afër poetin italian Alessandro Russo…
Angela Kosta: Kur filloi pasioni juaj për poezinë dhe çfarëpërfaqëson ajo për ju?
Alessandro Russo:
Po e them si me shaka se Poezia (është bukur ta thërrasësh nëemër) më ka mahnitur që nga “lindja ime”, ndoshta duke përfituarnga një moment shpërqendrimi nga mamia. Por duke lënëmënjanë shakanë, megjithëse padyshim që nuk mund ta përcaktojnjë moment të caktuar, ende kujtoj me kënaqësi kur mësuesja nalexoi poezitë që më pas do të duhej t’i mësonim përmendësh, dhedisa vite më vonë, në shkollën e mesme, veçanërisht në gjimnaz, të parën krijova vargjet e para, duke marrë frymëzim nga tëmëdhenjtë e së shkuarës.
Sot e përjetoj si një domosdoshmëri që i përgjigjet një funksionifiziologjik të ecjes sime përpara: së pari pëmbushem me të sapombërrin dhe më pas më lejon të çlirohem teksa vallëzoj me të, nëfaqen bosh, duke e ditur që duhet të shkruaj shpejt para se mund tëmë largohet, siç e shpreh në “E quaj Poezi”:
Nuk më duhet shumë për t’u përshtatur me atë që thotë, dhe kur tëndodhë, / ajo e di që e kam pritur / me mendje të hapur, si të dojë, / që të hyjë / e të dalë si të dojë, ndërsa unë qëndroj aty / duke iangulur sytë e lëvizjet me fjalë / që vijnë e shkojnë / shpejt: Nukmund të shpërqendroj veten, sepse ajo nuk do që të përsëritet, / dhe kur largohet, duket sikur nuk do të kthehet më kurrë.
Por nevoja për poezinë, shkon përtej ndjenjave të mia: pa iukthyer kritikave të nisura fillimisht nga Platoni dhe së fundi ngaHegeli (ata që e trajtuan çështjen në mënyrë organike), jam i bindur se Poezia është shpresa e fjalës, pothuajse një shkollërezistence kundër barbarizimit të ligjërimit. Ajo përfaqëson gjithashtu një mundësi, mundësinë që ka fjala për t’i lënë gjërat nëshumëllojshmërinë e tyre, duke i projektuar ato në njëkaleidoskop, ku çdo figurë e re ndryshon nga të tjerat vetëm nganuancat, të cilat tregojnë mundësitë, por në mënyrë tëpashmangshme edhe distancën që mbetet gjithmonë midis senditdhe fjalës. Nuk ka prezumimin të gjuhës argumentuese (tipike tëmetodës tekniko – shkencore) për t’u lidhur me sendin, për tarraskapitur atë: mban distancën e duhur, e respekton sepse kuptonqë sendi është i pakapshëm dhe mund të huazohet ndajinterpretimeve të shumta. Për më tepër, domosdoshmëria e Poezisë gjendet në aftësinë e saj për të treguar humnerën e fjalës, rrënjën e saj që nuk mbaron kurrë, e cila gjithmonë ofron njëreferencë për diçka tjetër (siç bën Poezia e madhe), dhe e bën këtë, pa pretenduar se informon, por thjesht duke komunikuar, duketreguar një mënyrë tjetër, pra një mundësi:
E di që i pëlqen ndryshimi, / sepse nuk e kërkon të vërtetën / pavarësisht se thua gjithçka / çfarë çdo herë ka / në dispozicion, dhe ajo e bën atë me fjalët e saj / ose që bëhen të sajat: vajzat e sajnatyrale të sotme / do të jenë nesër / vajzat e birësuara të tëgjithëve, dhe së bashku do të parakalojnë / në faqen e bardhë, gjithmonë një hap përpara / për të dëgjuar zërat e botës.
Angela Kosta: Cilat janë modelet tuaja letrare?
Alessandro Russo:
Mund të rendisja shumë, por ata që nuk mund të mos vë në dukjejanë Dante (në radhë të parë dhe nuk mund të ishte ndryshe), tëmëdhenjtë e antikitetit duke filluar nga Homeri, Safoja, por popërmend vetëm disa: Tragjedia e Eskilit, Sofokliu dhe Euripidi, duke kaluar më pas në botën latine me Ovidin, Virgjilin, Horacin, Katulin e shumë të tjerë. Duke bërë një hap të madh përpara dheduke e ngushtuar fushën në disa emra, do të thosha Shekspiri, Miltoni, Bajroni, Baudelaire, Rimbaud, Apollinaire, Kavafis, Dino Campana, Rilke, Pessoa, T.S. Eliot, Pavese, Ungaretti, Montale, Hikmet, Pasolini, për të shkuar në Raboni, Szymborska dhe Alda Merini. Do ta mbyllja me Biblën dhe në veçanti me Dhiatën e Vjetër (Kënga e Këngëve).
Angela Kosta: Poezia sot lexohet rrallë. Pse, sipas jush?
Alessandro Russo:
Duke iu rikthyer asaj që përmenda në përgjigjen e parë, nevoja përt’iu afruar “gjërave të larta” që dikur kënaqeshin nga poezia, nëepokën moderne plotësohet nga forma të tjera të dijes. Në ditët e sotme kemi arritur t’i japim shpjegim pothuajse çdo gjëje, dhegjuha që përdor shkenca dhe teknologjia është kthyer në një mjetqë synon të informojë, sikur të mbushë kontejnerë që supozohet tëjenë bosh. Por ne nuk jemi të tillë, dhe duhet të ndërgjegjësohemipër këtë, duke synuar të hyjmë në kontakt me të tjerët nëpërmjetnjë afrimi, sa më empatik që mund të ndodhë në formën e komunikimit: për mendimin tim, poezia është mbretëresha e vërtetë e kësaj mbretërie dhe si e tillë duhet promovuar dhembështetur.
NË AKSE TË NDRYSHME
Nuk na ka mbetur më
asgjë ku të mbështetemi.
Aventura e njejtë e hidhur
dhe e magjepsur e Krishtit,
lajmëruese e përjashtimit nga vetë fati
i madhërishëm nga perdet lejla
në fazën e jashtëzakonshme të Kalvarit
ku tashmë humbet ngjyrat dhe bie.
Edhe shëmbëlltyrat e tij janë ulur
teksa shërbejnë në folenë trupore të egoizmit, dhe bëhen maska
që shndërrohen nga kafshimi i interesit
e më pas kthejnë vështrimin
duke u fshehur nga mishërimi.
Por ka ende shumë
që i këndojnë perëndisë shëlbuese
kush nga zakoni i babait
kush sepse refuzon të pranojë
që jeta më e fortë në vese
na bën që ta largojmë atë
disa akoma, në përpjekje për të fshirë njollat.
Dhe vazhdojnë të ruajnë
mblesëritë e besimit
që pasi kanë gërvishtur ndër shekuj
provat e shkrimeve të shenjta
paketojnë për ne
pasurimin e dijes njerëzore
të shkruar me dorë
një herë e përgjithmonë
me gjakun e atyre që të fundit arritën.
Ndoshta të gjithë sa jemi
përjashtuam ose nuk deshëm
që Jezusi
dhunues në përmbushjen e vetvetes
por delikat nga ndjenja e turpit
për farën e Jozefit
me krahët hapur në kryq
nuk mundi t’i vajtonte
ata që kishin mbetur pas.
OKSIMORONET E QIELLIT
Si një re është që largohet
më e madhja
por unë pa lëvizur rri
dhe vetëm me sy mund ta ndjek.
Tani shoh boshllëk
e një qiell që kthjellohet
dhe dua që vetëm shi të bjerë
me të njëjtin ujë të mëparshmëm.
RROBAQEPËSJA IME… NËNA IME
U buzëqesh mendimeve
kur lakuriq mbërrijnë
u mat format dhe për veshjen
që u përshtatet më shumë
vendos duke qepur fjalë
që ata mund të tregojnë
pa i munduar, apo detyruar
në majë të gishtave të qëndrojnë
për të tejzgjatur disa arësye jo të drejta.
KTHESAT E SYVE
Pas një çasti e kuptova
se i doja akoma sytë e tu
fiksuar në të mitë
për t’mi mbushur
për t”i bërë të bukur.
Gjithçka ndalova
të gjitha shkallët formova
që ngjisnin nxitimthi
magjinë e pritjes
dhe në çdo shkallë
në çdo ngjitje e kthesë
ishte mendimi për ne
që vinte ose kthehej.
Asgjë tjetër nuk shihja
përtej, sipër apo poshtë syve të tu
dhe mendova që të gjithë duhet t’i shihnin.
E dija gjithashtu se shkallët mund të zbresin
dhe se po ata sy mund të lëndojnë
por nuk e imagjinoja që më pas
edhe unë do të mundja të shikoja me të njëjtët sy
e do të të shikoja me të njējtët sy.
Preparato e tradotto da Angela Kosta
poetessa, scrittrice, pubblicista e Vice Caporedattrice su Albania Press.
