Nga Genc Mlloja
Redaktor i lartë diplomatik
Albanian Daily News: Do të ishte kënaqësi të kisha disa nga mendimet tuaja në lidhje me konfliktin e ‘pafund’ mes Serbisë dhe Kosovës pavarësisht përpjekjeve të BE-së dhe SHBA-së që palët në konflikt të gjejnë gjuhën e përbashkët mes tyre. A mendoni se sezoni i ardhshëm do të sjellë ndonjë ndryshim të situatës apo do të ketë konfrontime të dhunshme herë pas here që ngjajnë me situatën në Palestinë?
Ambasadori Zlatko Kramaric: Nëse vërtet dëshironi ta zgjidhni situatën e krizës në Kosovë, zgjidhja e vetme e mundshme, në këto rrethana, do të ishte një unitet i plotë dhe i sinqertë mes të gjithë anëtarëve të BE-së. Çdo qasje tjetër nënkupton ruajtjen e marrëdhënieve ekzistuese, ose me fjalë të tjera, status quo-në. Zgjidhjet paliative nuk çojnë në përparim; ata nuk kanë mundur ta zgjidhnin krizën.
Për të qenë i sinqertë me ju, nuk jam optimist dhe nuk shoh një rrugëdalje nga kjo situatë e pamundur në një të ardhme të afërt. Askush në bashkësinë ndërkombëtare nuk shfaq dëshirë për të zgjidhur këtë ‘nyjë gordiane’. Unë nuk shoh askënd që të dojë vërtet të jetë Aleksandri i Madh modern! Jam më se i sigurt se do të pajtoheni që pas luftës në Ukrainë asgjë nuk do të jetë më e njëjta!
– Si ndodh që Brukseli dhe Uashingtoni nuk mund t’i bindin palët të arrijnë ndonjë marrëveshje gjithëpërfshirëse? A ka pritshmëri që me fillimin e sesionit të përgjithshëm vjetor të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së në shtator mund të ketë ndonjë lëvizje?
– Nga këndvështrimi im, BE-ja ende nuk ka një strategji të unifikuar ndaj vendeve të Ballkanit Perëndimor. Kjo pasiguri është plotësisht e kuptueshme. Edhe pse këto vende janë në të njëjtën hapësirë (gjeo) politike, ato ndajnë një të kaluar të përbashkët dhe ka dallime të mëdha mes tyre. Këto dallime duhet të respektohen. Prandaj, më duket se një qasje e kombinuar ndaj këtyre vendeve do të ishte shumë më adekuate. Çdo lëvizje individuale duhet të nderohet dhe nuk ka kohë për të pritur vendet më pak të zellshme për të bërë detyrat e tyre të shtëpisë. Një qasje e tillë nuk është e mirë, sepse ngadalëson procesin e zgjerimit dhe “nxënësit e mirë ndëshkohen”.
Ne pamë dështimin e projektit të Ballkanit të Hapur. Ne besojmë se nuk do të ndodhë e njëjta gjë me procesin e Berlinit. Në fund të fundit, shtete serioze dhe të fuqishme qëndrojnë pas këtij projekti… në çdo mënyrë!
– Presidenti serb Aleksandar Vuçiç duket se është në një pozitë ‘komode’ kur i gjithë fajin i është hedhur kryeministrit të Kosovës Albin Kurti, duke e konsideruar atë përgjegjës për tensionin e fundit. Edhe kryeministri shqiptar Edi Rama vazhdon retorikën e tij kundër Kurtit… Ai shkon më tej duke justifikuar Vuçiçin jo vetëm për qëndrimin e tij në lidhje me zhvillimet e fundit, por edhe për marrëdhëniet ‘vëllazërore’ me Putinin.
– Nuk jam i sigurt se sa i rehatshëm është pozicioni i Vuçiçit. Në fund të fundit, është në interesin e tij që ta zgjidhë këtë situatë sa më parë. Nëse ai vërtet interesohet për rrugën evropiane të Serbisë, gjithçka tjetër është e parëndësishme. Të jem i sinqertë me ju, qëndrimi i Kurtit është mjaft delikat. Ai gjithashtu duhet të jetë shumë i kujdesshëm për lëvizjet e tij politike. Nuk është e lehtë “të drejtosh anijen” midis Scylla/Washington dhe Charybdis/Bruksel dhe të kënaqësh të gjitha pritshmëritë e tyre! Mos harroni pritshmëritë e opozitës vendase dhe publikut gjithnjë e më të paduruar! Të gjithë janë të lodhur dhe të ngopur me faktin se statusi i Kosovës ende po diskutohet. Prandaj, mendoj se vizita e tij e fundit në Maqedoninë e Veriut, qytetet e Tetovës dhe Shkupit/komuna e Çairit ishte jashtëzakonisht e rëndësishme. Një mesazh i fortë është dërguar.
Është e qartë se një anëtar i fuqishëm i bashkësisë ndërkombëtare qëndron pas kësaj vizite të papritur. Dhe kjo është një shenjë e mirë!
Por, ende nuk do të thotë se të gjitha problemet janë zgjidhur! Ndaj të gjithë aktorët presin që Kurti të bëjë një lëvizje të gabuar politike dhe përmendja e “Shqipërisë së Madhe” sigurisht që nuk është një rrëfim politik i dëshirueshëm. Do të ishte mirë që elitat politike të Kosovës të harronin disa flamuj nga e kaluara e afërt!
Dhe fakti që politika ballkanike dominohet nga një qasje selektive, ndoshta shihet më së miri në komentet e publikut politik serb për vizitën joformale të Kurtit në Maqedoninë e Veriut. Komentatorët politikë serbë kanë vërejtur praninë e flamurit shqiptar në Tetovë dhe Çair/Shkup. Edhe ata e konsiderojnë atë një akt politik të papranueshëm. Ata shohin në atë akt vetëm elemente të provokimit të ndërgjegjshëm politik.
Dhe mund të pajtohemi pjesërisht me mendimin se nuk është e mençur të parakalohen simbole në territorin e një vendi tjetër, gjë që mund të acarojë mikpritësin. Dhe ata (të huajt) që janë më pak të njohur me marrëdhëniet komplekse historike në Ballkan, mund të interpretojnë fenomene të tilla në mënyrë të gabuar. Por këtu përfundon gjithë miratimi ynë për një qëndrim të tillë parimor. Sepse, i njëjti publik serb ‘kritik dhe parimor’ asnjëherë nuk ka menduar të komentojë në mënyrë kritike se politikanët serbë sillen në të njëjtën mënyrë. Kësisoj, politikanët serbë besojnë se është normale të parakalohet me flamuj serbë në Mal të Zi. Së fundi, ne vetë kemi qenë dëshmitarë se në shumë raste në Mal të Zi janë valëvitur ekskluzivisht flamuj serb, flamuj të vendeve të tjera në territorin e pavarur të shteteve të pavarura. Dhe kjo konsiderohet normale! Dhe nuk ka situatë më të mirë as në Republikën e Serbisë! Në atë entitet të Bosnjë-Hercegovinës është e pamundur të shihet flamuri zyrtar i këtij vendi.
– Ju lutem një pamje e përgjithshme e juaja mbi Ballkanin Perëndimor në sfondin e Samitit të pritshëm të Procesit të Berlinit që do të mbahet në Tiranë në tetor…
– Që nga viti 2014, procesi i Berlinit ka qenë një shtytës i rëndësishëm i bashkëpunimit rajonal me qëllim të avancimit të axhendës së BE-së në vendet e Ballkanit Perëndimor. Në këtë drejtim, samiti i procesit të Berlinit, i cili do të mbahet në Tiranë në tetor, konfirmon rolin e tij të rëndësishëm në kuadër të përpjekjeve për progresin social dhe ekonomik të vendeve të Ballkanit Perëndimor. Por ka ende shumë punë përpara. Kroacia do të mbetet një partner i besueshëm dhe i angazhuar në këtë format dhe në çdo koncept të ardhshëm bashkëpunimi meqënëse vetëm integrimi evropian garanton stabilitetin afatgjatë të Evropës Juglindore.
– Si është e mundur që BE-ja nuk nxjerr mësime nga lufta në Ukrainë në lidhje me procesin e integrimit të Ballkanit Perëndimor?
– Historia na mëson se çdo hezitim në politikë kushton shumë. Hezitimi është një shenjë dobësie. Rusia/Putini duhet të ishin ndalur në kohë. Në vitin 2014, pushtimi i Krimesë nuk duhej të ishte lejuar. Para kësaj, në vitin 2008, pati një luftë në Gjeorgji. Në këtë kontekst, shkurti 2022 është një pasojë logjike e asaj që Putin shpalli në fjalimin e tij të famshëm në Mynih në 2007.
Nëse i shikojmë të gjitha ngjarjet politike në Bosnjë, Kosovë, Mal të Zi…, atëherë është më se e qartë se këto ngjarje janë pjesë e një skenari më të gjerë. Nëse këto procese negative nuk ndalen në kohë, do të ketë konflikte serioze në zonën e Ballkanit Perëndimor. Nuk mund dhe nuk duhet të jetë interesi i BE-së! Prandaj, BE-ja duhet të bëjë gjithçka për të parandaluar në kohë këto konflikte të mundshme. Kjo do të ishte e mundur vetëm me ndryshimin rrënjësor të qasjes ndaj Ballkanit Perëndimor. Domethënë, është e qartë për të gjithë se strategjitë ekzistuese nuk janë të suksesshme. Tolerimi i atyre që ulen në dy (dhe më shumë) karrige nuk jep rezultate pozitive. Është koha të heqim dorë nga një politikë e tillë sterile, sepse nuk është normale që disa vende të duan të bëhen anëtarë të plotë të BE-së, dhe në të njëjtën kohë në praktikë të zbatojnë një politikë antievropiane, duke refuzuar të vendosin sanksione ndaj Rusisë…
– Në mbyllje të kësaj bisede, ju lutem, si e shihni situatën në botë ndërsa OKB-ja do të nisë sesionin vjetor të Asamblesë së Përgjithshme? A është lufta në Ukrainë një paralajmërim se sa e brishtë është paqja ndërkombëtare? A është koha e fundit që një rend i ri botëror duhet të vendoset përballë krizës globale të përkeqësuar në shumë aspekte?
– Nuk ka dyshim se lufta në Ukrainë është demonstrimi i Putinit i marrëdhënieve të reja të fuqive në botë. Në këtë ushtrim demonstrues, Putin kishte mbështetjen e plotë të Kinës. (Së paku në fillim të agresionit)! Megjithatë, është koha të pyesim veten se çfarë do të thotë në fakt ky ndryshim i marrëdhënieve të fuqive në botë? Cilat janë pasojat reale të këtij ndryshimi? A është një hap ‘drejt një bote më të mirë’ (Immanuel Kant) apo këto ndryshime nënkuptojnë humbjen përfundimtare të demokracisë liberale dhe vlerave të saj? Perandoria Romake Perëndimore u përball me një dilemë të ngjashme në shekullin e 5-të pas Krishtit. Dhe nëse shoqëritë liberal-demokratike nuk do të kenë përgjigje adekuate për të gjitha sfidat politike dhe ekonomike të sotme, ato do ta “pësojnë” si ajo perandori. Unë besoj se liderët e sotëm të botës së lirë janë të vetëdijshëm për përgjegjësinë e tyre dhe se do të arrijnë të gjejnë përgjigjet e duhura për këto sfida.
Nuk kam iluzione se kjo do të ndodhë së shpejti (sesioni vjetor i Asamblesë së Përgjithshme), por duhet shpresuar. Së fundi, në historinë e kohëve të fundit ka shumë shembuj pozitivë, krijimi i një koalicioni të gjerë kundër Hitlerit, një koalicion që nuk ishte i ngarkuar nga dallime të mëdha ideologjike. Duhet të jemi të vetëdijshëm se jetojmë në kohë shumë të ngjashme. Si përfundim: çështja e luftës në Ukrainë është mbi të gjitha një çështje morale, një test i madh të cilin bashkësia ndërkombëtare ose e kalon ose dështon!? (Albanian Daily News, 21 gusht 2023)
